Korpusfil: Inger Ekrem og Lars Boje Mortensen. Historia Norwegie. København 2003

Digital corpus and dictionary of Norwegian Medieval Latin texts

Nasjonalbiblioteket 2018

Publiseres som del av digitalt tekstkorpus, kun latinsk tekst er tatt med.

Historia Norwegie

[Pr]ologus incipit

[Tull]ius in philosophie tractatu suo laudans ami[cit]iam, cum de ceteris eius bonis ageret, inter [ca]ros amicos nichil fere difficile fore me[m]init. Huius igitur tanti philosophi satis pro[ba]bili sentencie nequaquam contraire ausus, tam[etsi tali sa]gacitati me in omnibus imparem et ad ta[le et tam gr]aue onus imbecillem noui, debite honestissimis [adhortaci]onibus utpote uiri peroptimi satisfaciens, ne [ingratu]s crebrorum munerum beneficio existam, ad quod [posco]r, uolens nolens aggredi temptabo. Est enim [mihi] imperito grauis sarcina situm latissime regionis [ci]rcumquaque discribere eiusque rectorum genealogiam retexere et aduentum christianitatis simul et paganismi fugam ac utriusque statum exponere.
Quod negotium nimio sudore plenum, florente mente excogitatum meeque imperitie immensum, sed hucusque Latino eloquio intemptatum, quam sit onerosum et ob inuidos quam sit periculosum, ipse optime nosti. Obsecundo tamen nostris aminiculis fretus, illorum edacem liuorem postponendo (si quid nostra refert), quod uos posteri hec mei laboris emolumenta habebitis. Qua in re si quid indocta parentis forisfecit procacitas, clemens mandantis remittat caritas. Tu igitur, o Agnelle, iure didascalico mi prelate, utcumque alii ferant hec mea scripta legentes non rhetorico lepore polita, immo scrupulosis barbarismis implicita, gratanter, ut decet amicum, accipito. Neque enim laudis auidus ut cronographus existo, neque [52] uituperii stimulos ut falsidicus exorreo, cum nichil a me de uetustatis serie nouum uel inauditum assumpserim, sed in omnibus seniorum asserciones secutus. Si quid uero nostris temporibus memorie dignum accidisse repperi, hoc ipse addidi, quoniam multorum magnificencias cum suis auctoribus ob scriptorum inopiam a memoria modernorum cotidie elabi perspexi.|

I Incipit liber primus in ystoria N[orwagensium]

Norwegia igitur a quodam re[ge, qui Nor] nuncupatus est, nomen optinu[isse dicitur]. [Tota] Norwegia regio uastissima, sed [maxima ex] parte inhabitabilis pre nimietate mon[cium], nemorum ac frigorum. Que in oriente [ab Albia], magno flumine, incipit, uersus occidentem u[ero uergit] et sic circumflexo fine per aquilonem regirat. Es[t terra] nimis sinuosa, innumera protendens promunctoria, III [habita]bilibus zonis per longum cincta: prima, que maxima [et] maritima est, secunda mediterranea, que et montana [dicitur], tertia siluestris, que Finnis inhabitatur, sed non aratur. Circumsepta quidem ex occasu et aquilone refluentis Occeani, a meredie uero Daciam et Balticum Mare habet, sed de sole Swethiam, Gautoniam, Angariam, Iamtoniam. Quas nunc partes — Deo gratias — gentes colunt christiane. Versus uero septemtrionem gentes perplures paganismo — proh dolor — inseruientes trans Norwegiam [54] ab oriente extenduntur, scilicet Kyriali et Kweni, Cornuti Finni ac utrique Biarmones. Sed que gentes post istos habitent, nichil certum habemus. Quidam tamen naute cum de Glaciali Insula ad Norwegiam remeare studuissent et a contrariis uentorum turbinibus in brumalem plagam propulsi, inter Viridenses et Biarmones tandem applicuerunt, ubi homines mire magnitudinis et Virginum Terram (que gustu aque concipere dicuntur) se reperisse protestati sunt.
Ab istis uero Viridis Terra congelatis scopulis dirimitur. Que patria a Telensibus reperta et inhabitata ac fide catholica roborata terminus est ad occasum Europe, fere contingens Affricanas insulas, ubi inundant occeani refluenta. Trans Viridenses ad aquilonem quidam homunciones a uenatoribus reperiuntur, quos Screlinga appellant. Qui dum uiui armis feriuntur, | uulnera eorum absque cruore albescunt, mortuis uero uix cessat sanguis manare. Sed ferri metallo penitus carent; dentibus cetinis pro missilibus, saxis acutis pro cultris utuntur.
Hucusque situm et circumstancias Norwegie ostendimus. Nunc autem trifariam eius habitacionem exequamur.

II De tripartito incolatu Norwegie

Zona itaque maritima Decapolis dici potest, nam X ciuitatibus inclita est, IIII patrias complectens XXII prouinciarum capaces. Prima patria Sinus Orientalis dicitur, a terminis Dacie oriens, et usque ad locum, qui Rygiarbit appellatur, extenditur IIII prouincias continens. Secunda Gulacia ad insulam, que Media nuncupatur, usque protelatur VI complectens prouincias. Quarum ultima nomine Mor uillam quandam habet nature mirabilis. Omnes enim stipites arborumque abcisi ramusculi, [56] si per unius anni spacium terre inhereant, in lapides conuertuntur. Tercia patria Trondemia uocitatur. Et est sinus ostio angustissimo, octo capiens prouincias in sua latissima receptacula, III etiam extra sumens, et fiunt XI. Quarta Halogia, cuius incole multum Finnis cohabitant, et inter se commercia frequentant. Que patria in aquilonem terminat Norwegiam iuxta locum Wegestaf, qui Biarmoniam ab ea dirimit.
Ibi ille profundissimus Septemtrionalis Sinus, qui Caribdim, Scillam et ineuitabiles uoragines in se continet. Ibi et promunctoria congelata, que immensas glacies fluctiuomis inundacionibus augmentatas brumalique frigore concretas in maria precipitant. Quibus crebro institores Viridam Terram petentes inuiti applicant sicque naufragium passi periclitantur. Ibi etiam cete grandia diuersi generis fortissimas naues confringentia, nautas diglutiunt, quosdam submergunt. Ibi equini ceti monoculi iubis diffusis profunda pelagi sulcantes ferocissimi reperiuntur. Illic pistrix, illic hafstrambus, maxima bellua, sed sine cauda et capite solum susum et iusum dissiliendo ueluti | truncus, non nisi nautarum pericula prefiguret, apparet. Illic hafguua et haffkitta, pre cunctis marinis monstris maxima, et cetera huiuscemodi infinita reperiuntur.
Reuertentes a maritimis transferamur ad montana.

III De montanis Norwegie

Mediterranea zona a metis Gautonie excipitur. Que item IIII patrias et XII prouincias complectens usque Trondemiam porrigitur. Huius prima patria Regnum Raumorum ac Ringorum cum continuis prouinciis, secunda Thelamarchia cum remotis [58] ruribus, tercia Heidmarchia cum Conuallibus Albie, quarta Valles Gudbrandi cum Loariis et finitimis prouinciis. Illam terminat magnus Mons Doffrarum. Sunt preterea perplures incolatus inter maritima et montana, ut Waldresia et Vallis Haddingorum ac ceteri, qui Gulaticis subiacent legibus. Est fluuius in montanis aureis rubens arenis, qui de illo magno stagno Miorso surgens mare Orientalis Sinus intrat. Nam quondam Saxones illo aduentantes et per ungulas boum eundem amnem transnatancium auri metallum inesse deprehendentes furtim conflatum infinitum detulerunt aurum. Est item iuxta ciuitatem Asloiam magna copia argenti metalli, que nunc nimia aquarum fluencia hominibus uetita sub petrina mole latet absconsa.
Peragratis montanis siluas Finnorum ingrediamur perscrutatum.

IV De Finnis

Est igitur uastissima solitudo affinis Norwegie diuidens eam per longum a paganis gentibus. Que solummodo Finnis et bestiis incolitur, quarum carnibus semicrudis uescuntur et pellibus induuntur. Sunt equidem uenatores peritissimi, soliuagi et instabiles, tugurea corticea pro domibus insidentes, que humeris inponentes leuigatis asseribus pedibus subfixis, quod instrumentum 'ondros' appellant, et per condensa niuium ac deuexa | moncium agitantibus ceruis cum coniugibus et paruulis aue uelocius transferuntur. Est enim illorum incerta mansio, prout copia ferarum tempore instante eis dictauerit uenationis loca.
Ibi infinita numerositas bestiarum, scilicet ursorum, luporum, lyncorum, uulpium, sabelorum, lutrearum, taxonum, [60] castorum. Que bestia mirabiliter cauta: dum sepius a ueltribus uenatorum petatur, tres subterraneas ad aquas sibi foueas concauat. Succrescente limpha mediam siue supremam tenet, decrescente uero canibusque aduentantibus, seruulo catellis obiecto secus fenestram relicto, se quasi domum cum coniuge et catulis in infimum confert latibulum, unde sibi ad aquas liberior pateat aditus. Plus enim in lymphaticis quam in terrestribus confidit meatibus. Dum uero pro hiemalibus alimoniis congregandis plus insudauerint ulmos pregrandes dentibus circumcidentes, cuius arboris subere libentissime uescuntur, seruulo suo suppino anterioribus pedibus fustem tenenti superponunt, sicque illo pro uectigale utentes magnam copiam domum contrahunt, ipsi fustem rectibus capientes utrimque baiulum trahendo amminiculantur. Est enim quoddam castorum genus seruile minimi pretii et ob frequentem laboris usum haut pilosum, immo leue.
Sunt eciam apud Finnos scuriones quam plures ac mustele. De quarum omnium bestiarum pellibus regibus Norwegie, quibus et subiecti sunt, maxima tributa omni anno persoluunt.
Horum itaque intollerabilis perfidia uix cuiquam credibilis uidebitur, quantumue diabolice supersticionis in magica arte excerceant. Sunt namque quidam ex ipsis, qui quasi prophete a stolido uulgo uenerantur, quoniam per immundum spiritum, quem 'gandum' uocitant, multis multa presagia, ut eueniunt, quandoque percunctati predicent. Et de longinquis prouinciis res concupiscibiles miro modo sibi alliciunt, nec non absconditos thesauros longe remoti mirifice produnt.
[62] Quadam uero uice dum christiani causa commercii apud Finnos ad mensam sedissent, illorum hospita subito inclinata expirauit. Vnde christianis multum | dolentibus non mortuam, sed a gandis emulorum esse depredatam, sese illam cito adepturos ipsi Finni nichil contristati respondent. Tunc quidam magus extenso panno, sub quo se ad profanas ueneficas incantaciones prepararet, quoddam uasculum ad modum taratantarorum sursum erectis manibus extulit, cetinis atque ceruinis formulis cum loris et ondriolis nauicula eciam cum remis occupatum, quibus uehiculis per alta niuium et deuexa moncium uel profunda stagnorum ille diabolicus gandus uteretur. Cumque diutissime incantando tali apparatu ibi saltasset, humo tandem prostratus totus niger ut ethiops, spumans ora ut puta freneticus, preruptus uentrem uix aliquando cum maximo 〈fremore〉 emisit spiritum. Tum alterum in magica arte peritissimum consuluerunt, quid de utrisque actum sit. Qui simili modo, sed non eodem euentu suum implens officium — namque hospita sana surrexit — et defunctum magum tali euentu interisse eis intimauit: Gandum uidelicet eius in cetinam effigiem inmaginatum ostico gando in preacutas sudes transformato, dum per quoddam stagnum uelocissime prosiliret, malo omine obuiasse, quia in stagni eiusdem profundo sudes latitantes exacti uentrem perforabant. Quod et in mago domi mortuo apparuit.
† Item dum Finni unacum christianis gregem squamigeram hamo carpere attemptassent, quos in casis fidelium pagani perspexerant, sacculis fere plenis unco suo de abysso attractis scapham cum piscibus impleuerunt. †
[64] Hec de Finnorum innumeris prestigiis carptim excerpsi et quasi quasdam notulas tam prophane secte plus remotis proposui.
Circumscriptis utcunque Norwegie finibus tendamus ad tributarias insulas, nam insulas, que adiacent Norwegie, pre multitudine nemo numerare potest.

V De tributariis insulis

〈S〉unt ergo quedam insule preiacentes Gulacie, que ab | incolis Solunde nominantur, unde Solundicum Mare dictum, quod inter Norwegiam et Iberniam fluit. In quo sunt Orchades insule numero plusquam XXX, a quodam comite Orchano nomine uocate. Que quidem diuersis incolis acculte nunc in duo regna sunt diuise: Sunt enim Merediane Insule regulis sublimate, Brumales uero comitum presidio decorate, qui utrique regibus Norwegie non modica persoluunt tributa.

VI De Orcadibus Insulis

Istas insulas primitus Peti et Pape inhabitabant. Horum alteri, scilicet Peti, paruo superantes pigmeos statura in structuris urbium uespere et mane mira operantes, meredie uero cunctis uiribus prosus destituti in subterraneis domunculis pre timore latuerunt. Sed eo tempore non Orchades, ymmo Terra Petorum dicebantur, unde adhuc Petlandicum Mare ab incolis appellatur, quod seiungit insulas a Scotia, ubi omnium maxima uorago, que fortissimas naues per ledonem attrahendo diglutit, earundem fragmenta per malenam eructando euomit. Qui populus unde illuc aduentasset, penitus ignoramus. Pape uero propter albas, quibus ut clerici induebantur, uocati sunt, unde in Theutonica lingua omnes clerici 'pape' dicuntur. Adhuc [66] quedam insula Papey ab illis denominatur. Sed ut per habitum et apices librorum eorum ibidem derelictorum notatur, Affricani fuerunt iudaismo adherentes.
Istas itaque naciones in diebus Haraldi Comati, regis uidelicet Norwegie, quidam pirate, prosapia robustissimi principis Rogwaldi progressi, cum magna classe Solundicum Mare transfretantes de diuturnis sedibus exutas ex toto deleuerunt ac insulas sibi subdiderunt. Vbi securius hiemalibus sedibus muniti, estiuo tempore tum in Anglos, tum in Scotos, | quandoque in Hibernios suam excercentes tyrannidem ierunt, ut de Anglia Northimbriam, de Scotia Kathanasiam, de Hybernia Diflinniam ceterasque maritimas urbes suo imperio subiugarent. De quorum collegio quidam Rodulfus — a sociis Gongurolfr cognominatus quia ob enormem corporis quantitatem equitare nequiens semper incessit — Rodam ciuitatem Normandie cum paucis mirabili ingenio deuicit. Namque in quodam flumine cum XV nauibus latitantes singuli quique naute singulas precauantes fossas, tenuis glebis campi spissitudinis identitatem simulantibus, ordinata acie ultra loci concaua parati ad pugnam progressi sunt. Quo comperto ciues directis ordinibus hostes insecuntur. At illi ficta fuga quasi ad naues festinantes, equites cunctis uelocius se subsequentes ac cateruatim in latencia precipicia cum loricatis sonipedibus proruentes, illi, inquam, Norwagenses tyranni funesta manu eos trucidabant. Itaque fugatis ciuibus urbem libere intrabant simulque cum ea omnem illam regionem obtinebant. A quibus Normandie nomen adepta est.
Ast idem Rodulfus regni primatu potitus defuncti comitis uxorem duxit. Ex qua genuit Willelmum cognomento Longosped, [68] patrem Ricardi, qui item filium genuit sibi equiuocum. Iunior uero Ricardus 〈habuit filium Robertum, qui〉 pater erat Wilelmi Bastardi, qui Anglos deuicit. Iste genuit Willelmum Rufum et Henricum fratrem eius, qui in prophetia Merlini regis 'leo iusticie' prenominatus est. Radulfus uero comes Normandie effectus hostili manu Fresones inuasit, uictoriam optinuit, sed paruo interuallo a priuigno suo in Hollandia dolo interemptus est. Interim socii eius in Orchadibus suum regnum firmiter stabilierunt, reuera enim usque hodie illorum posteritatis dominio subiacent, excepto quod iure tributario regibus Norwegie deseruiunt. |

VII De Insulis Ouium

Sunt item in refluentis occeani Insule Ouium numero 〈XVIII〉, quas propria lingua Fereyiar incole appellant. Ibi enim ruricolis opimus grex affluit; sunt quibusdam inde milia ouium. Qui item insulani regibus nostris certis temporibus tributa persoluunt.

VIII De Glaciali Insula

Deinde uersus occasum illa magna insula, que ab Italis 'ultima Tile' dicta est, nunc quam magna frequencia colonum culta, quondam uasta solitudo et usque ad tempus Haraldi Comati hominibus incognita. Tunc quidam Norwagenses Ingwar et Hiorleifr ob reatus homicidiorum patriam fugentes cum coniugibus [70] et pueris naues ingredientes insulam, prius inuentam a Gardaro post ab Oddo, inquirendo per pendulas pelagi undas tandem reperierunt. Et in quinquaginta fere annis ubique inhabitata, ut nunc est distributa. Que a Norwagensibus igitur Islandia, quod interpretatur 'glaciei terra', nuncupatur. Habe namque eadem insula innumerabiles montes, uerum continua glacie contectos, unde illis resplendentibus naute longe a terra in salo positi portum sibi oportunum per hos denotare solent. Inter quos Mons Casule ad instar Ethne totus pruriens terrebili tremefactus terre motu sulphureas eructat faces. Proinde in diuersis locis feruidi fonticuli ebulliunt, qui tectis operti ac frigidarum exhibicione aquarum temperati, balnealia accolis prebent lauacra. Sunt item quidam putei eiusdem insule, in quis si lana aut pannus unius noctis spacio inmersi iaceant, in lapides conuertentur. Est preterea ibidem fons quidam in arenatis cuiusdam fluuii anfractibus scaturiens saporem coloremque tenens ceruisie, qui potantem reficere, uix adimplere | dicitur.
Nec pretereundum puto, quod nostra etate inibi accidisse ferunt. Nam tria miliaria totum mare more eurippi inestuare ac quasi cacabus feruere cepit, dum terra adhiscens ab imo igniuomos uapores montem〈que〉 magnum undis emergentem ex se produxit. Quod multis monstris simile uidetur, mundumue mira portendere uel sui interitum in talibus prefigurare coniectant, [72] cum elementa ineuitabiles accessus et naturales sua sponte excercent motus. Dixit namque Solinus in libro suo, quem de mundi mirabilibus scripsit, abyssum profundissimam in ipsa terra existere (unde scriptum est: «Rupti sunt fontes abyssi magne»); iuxta quam speluncas propatulas uentos aquatica spiracione conceptos in se continere, qui sunt spiritus procellarum. Hii uero uenti sua spiracione per occultos terre meatus aquas maris ad se contrahunt et in thesauros abissi recondunt, quas iterum eadem ui a se repellunt, unde estus et torrentes uoraginumque uertigines excitantur. Inde eciam terre motus et uarie uaporum exustionumque emissiones contingunt. Quidam uentorum enim flatus terrenis buccis inclusi dum erumpere gliscunt, terre molem horribili fremore conquassant eamque trepidare cogunt. Sic nimirum spiritu uentorum introrsum cum 〈igne〉 concertante et eciam in medio pelago prerupto profundo fumigeri uapores sulphureique ignes emergi cernuntur. Simili modo quod in terra tremor, in nube tonitruum, hic hiatus, ibi fulgur creditur.
Ista quidem et maiora mundi mirabilia licet minime perspicaciter intelligamus, tamen nec eo magis monstra credenda sunt nec portenta mundialis cataclismi presaga reputanda, ymmo omnium incognitorum Cognitori, immutabili mutabilium Conditori quodam mirabili processu preclare famulancia in cunctis naturam obseruant. Verum quoniam corpulente caliginis obliuione nostri ingenioli igniculus | undique circumfusus ad inuestiganda altissima profunda haut satis efficax deprehenditur, ipsum, qui illuminat abscondita tenebrarum spiritu intelligencie, nos ut inflammet, inuocemus.
[74] Hactenus tributarias insulas carptim descripsimus. Nunc uero, qui reges Norwegiam rexerunt uel unde processerunt, ad exponendum stilum uertamus.

IX De ortu regum

Vetus prosapia regum Norwegie a Swethia sumpsit exordium, unde eciam inhabitata est Trondemia, que patria principalis est in Norwegia. Rex itaque Ingui, quem primum Swethie monarchiam rexisse plurimi astruunt, genuit Neorth. Qui uero genuit Froy.  Hos ambos tota illorum posteritas per longa secula ut deos uenerati sunt. Froyr uero genuit Fiolni, qui in dolio medonis dimersus est. Cuius filius Swegthir nanum in petram persequitur nec redisse dicitur, quod pro certo fabulosum creditur. Iste genuit Wanlanda, qui in sompno a demone suffocatus interiit. Quod genus demoniorum Norwaico sermone 'mara' uocatur. Hic genuit Wisbur, quem filii sui cum omni curia sua, ut cicius hereditarentur, uiuum incenderunt. Cuius filium Domald Sweones suspendentes pro fertilitate frugum Cereri hostiam obtulerunt. Iste genuit Domar, qui in Swecia obiit. Huius filius Dyggui item in eadem regione uite metam inuenit. Cui successit in regnum filius eius Dagr, quem Dani in quodam uado, quod Sciotanuath dicitur, dum [76] passeris iniurias uindicare conaretur, publico bello occiderunt. Qui genuit Alrik. Hunc frater suus Erikr freno percussit ad mortem. Alricr autem genuit Agna. Istum uxor sua iuxta locum Agnafit propriis manibus interfecit suspendendo ad arborem cum catena aurea. Cuius filius Ingialdr in Swecia a fratre suo ob infamiam uxoris | eius occisus est. Que Bera dicta est (hoc nomen Latine sonat 'ursa'). Post hunc filius eius Iorundr qui, cum Danos debellasset, ab eisdem suspensus in loco Oddasund in sinu quodam Dacie, quem Limafiorth indigene appellant, male uitam finiuit.
Iste genuit Auchun, qui longo uetustatis senio IX annis ante obitum suum dense usum alimonie postponens lac tantum de cornu ut infans suxisse fertur. Auchun uero genuit Eigil cognomento Vendilcraco. Quem proprius seruus nomine Tonne regno priuauit, et cum domino pedissecus VIII ciuilia bella commisit, in omnibus uictoria potitus, in nono tandem deuictus occubuit. Sed paulo post ipsum regem truculentus taurus confodiens trucidauit.
Cui successit in regnum filius suus Ottarus, qui a suo equiuoco Ottaro, Danorum comite, et fratre eius Fasta 〈in una〉 prouinciarum Danie, scilicet Wendli, interemptus est. Cuius filius Adils ante edem Diane, dum ydolorum sacrificia faceret, [78] equo lapsus expirauit. Hic genuit Eustein, quem Gautones in domo quadam obtrusum cum suis uiuum incenderunt. Huius filius Ynguar, qui cognominatus est Canutus, in expedicione occisus est in quadam insula Baltici Maris, que ab indigenis Eycisla uocatur. Iste ergo genuit Broutonund, quem Siwardus frater eius occidit in Himinheithy, quod loci uocabulum interpretatur 'celi campus'. Post istum filius suus Ingialdr in regnum sublimatur. Qui ultra modum timens Iuarum cognomine Withfadm, regem tunc temporis multis formidabilem, se ipsum cum omni comitatu suo cenaculo inclusos igne cremauit. Eius filius Olauus cognomento Tretelgia diu et pacifice functus regno plenus dierum obiit in Swethia.


X Olauus genuit Halfdanum cognomine Hwitbein, quem de Swethia uenientem Norwagenses in montanis sibi regem constituerunt. Hic prouectus etate in prouincia | Tothne reddidit spiritum. Huius filius Eustein cognomento Bumbus, dum inter duas insulas strictim in pluribus nauibus uelificassent, trabe alterius nauis e puppi percussus undisque submersus disparuit. Huic successit in regnum filius suus Halfdan Auri Prodigus Cibique Tenacissimus: stipendarios namque suos auro donauit eosdemque fame macerauit. Hic genuit Guthrodum Regem [80] Venatorem, qui a sua propria uxore seductus est: ipsa enim quendam tironum precio corrupit, qui regis latus lancia perforauit. Huius filius Halfdanus cognomento Niger regnum post patrem item in montanis optinuit. Qui dum noctu per cuiusdam stagni glaciem, quod Rond nominatur, iter ageret, cum curribus et equitatu magno a cena rediens, in quandam scissuram, ubi pastores gregem suum adaquare solebant, improuide aduectus sub glacie deperiit.


XI Post istum filius suus Haraldus Comatus, ob decoram cesariem sic cognominatus, totius maritime zone regnum nactus est primus; mediterranee quidem zone adhuc reguli presidebant, sic tamen quasi sub eius dominio. De hoc memorantur multa et mirabilia, que nunc longum est narrare per singula. Hic regnabat LXXIII annos et genuit XVI filios. Primogenitus Ericus, qui cognominatus est Blothex, id est Sanguinea Securis. Secundus Hacon, quem Adalstanus rex Anglorum sibi in filium adoptauit. Tercius Olauus. Quartus Berno, quod interpretatur 'ursus'. Quintus Siwardus cognomento Gigas. Sextus Gunrodus. Septimus Guthrodus. Octauus Halfdanus Hafoeta. Nonus Rogualdus Recilbein a quadam fetonissa in prouincia Hatlandia nutritus est et in eadem arte mira ut nutrix operatus est. Decimus Eusteinus. XI us Iorundus. Duodecimus Sigtrygr. XIII us Ynguar. XIIII us Truggui. XV us Ringr. XVI us Rolfr.


XII Quorum etate primus regnum post patrem 〈optinuit〉 Ericus Sanguinea Securis, qui sibi ducens de Dania uxorem [82] nomine Gunnildam quandam malificam | et iniquissimam, Gorms Stultissimi Danorum regis filiam ac Thyri mulieris prudentissime. Ex qua, scilicet Gunnilda, genuit sex filios, scilicet Haraldum cognomine Grafeld, secundum Gamla, tercium Siwardum Lioma, quartum Gunrodum, quintum Erlingum, sextum Gorm. Hic cum annum regnasset, 〈et〉 ob nimiam insolenciam uxoris nemini placuisset, a fratre suo Hacone, alumpno Adalstani regis Anglie, idem consiliantibus Norwegie primatibus, regno priuatus in Angliam profugus secessit. Ibi a pedagogo fratris sui bene susceptus fonteque baptismatis lotus toti Northimbrie comes preficitur, eratque omnibus gratissimus, quousque improba uxor eius, scilicet Gunnilda, illo aduentasset. Cuius pestiferam rabiem non ferentes Northimbri iugum illorum intollerabile statim a se discusserunt. At ille in Hispanie finibus, cum piraticam excerceret, bello temptatus occubuit, ipsa uero cum filiis ad fratrem suum Haraldum, regem Danorum, reuersa est.


XIII Hacon a maritimis Norwegie gentibus rex assumitur. Hic a christianissimo rege in Anglia officiosissime educatus in tantum errorem incurrit, ut miserrima commutacione eterno transitorium preponeret regnum ac detinende dignitatis cura — proh dolor — appostata factus, ydolorum seruituti subactus, diis et non Deo deseruiret. Qui quamuis labilis regni ceca ambicione a durabili dignitate eternaliter labefactus, cunctis tamen in paganismo degentibus diligencius leges patrias et scita plebis obseruabat regibus. Ob hoc quidem principibus carus, uulgo deuotus, XXVII annis suam hereditariam strenuissime defensabat patriam.
[84] Cui contra nepotes suos ex fratre matremque eorum Gunnildam in ultimis annis uite sue ferme continuum bellum fuit. E quibus publica et precipua duo fuerunt: Aliud in prouincia Northmore in quadam insula Frethi, | loco Rastarcalf, ubi Gamle filius Gunnilde et maxima pars excercitus illorum de quodam promunctorio in maria precipitati sunt. Aliud in Gulacie finibus in quodam oppido nomine Fittium maximum commiserunt bellum, in quo congressu plurimi ceciderunt de utralibet parte. Ceciderunt eciam duo filii Gunnilde, scilicet Gormr et Erlingr, reliqui uero fratres eorum fugerunt. At in ipsa fuga puer quidam de cohorte illorum hastam dirigens in aciem hostium, qua ipsum regem Haconem in dextro lacerto letali plaga uulnerauit. Quod factum diuina ulcione tali euentu accidisse lippis et tunsoribus liquido apparet, ubi puerum Christum denegare ausus hic deuictis hostibus ab ignobili puero deuinceretur. Sed dum ad uillam suam Alrecstathi redire disponeret, in quodam portu, ubi genitus, eciam mortuus est, unde idem locus perpetuum sortitus est uocabulum 'Haconar hella', id est 'Haconis petra'.


XIV Post hec tota maritima zona Gunnilde filiisque eius, Haraldo, Siwardo et Gunrodo, XIIII annis subdita erat. Sub istorum imperio exigente nequicia prelatorum maxime oppressa est Norwegia fame ac qualibet iniuria. Sed Siwardus a plebeis Vorsorum principante Wemundo Volubriot in consilio cum multis occisus est, Gunrodum uero in uillula Alrecstadum, iuxta [86] quam nunc sita est Bergonia ciuitas opinatissima, quidam Torkellus Clyppr cognominatus, cuius uxorem inuitam stuprauerat, gladio perfossum uita priuauit. Quem unus de stipendariis suis nomine Erlingus Senex uiriliter uindicauit. 〈...〉


XV Ast e magna numerositate filiorum Haraldi Comati illi duo, scilicet Ericus et Hacon, loco patris maritimis imperasse memorantur, ceterique in montanis regnabant, quidam autem ex ipsis ante regnandi tempora uitam finierunt: Halfdan uero Hafota ab Orchadensibus interfectus est, sed Regualdus Retilbein ob usitatam | inertissime artis ignominiam infamatus iussu patris in Hatlandia fertur ingurgitatus.
At Berno et Olauus, fratres illorum, admodum utilem suis posteris reliquerunt sobolem, quippe cum de illorum progenie sint progressi illi salutares equiuoci duo Olaui, qui quasi clara celi luminaria suam sacre luce fidei illustrabant patriam. Berno etenim, filius Haraldi Comati, nutritus in Grenlandia, ubi eciam regnasse dicitur, genuit Gudrodum, item Gudrodus genuit Haroldum Grensca, qui in Grenlandia educatus ibique regnauit. Iste duxit uxorem ualde elegantem nomine Asta, filiam Gudbrandi Culu, que sibi peperit Olauum perpetuum regem Norwegie. Istam Astam post mortem mariti sui in matrimonium sibi copulauit Siwardus Scroffa rex montanus. Siwardus Risi (id est Gigas), filius Haraldi Comati, genuit Halfdanum, patrem istius Siwardi. Hic uero genuit Haroldum ex eadem Asta, uirum sagacissimum et in bellica arte peritissimum, de quo quasi quodam filo textus genealogie regum Norwegie hucusque protelatus gloriose descendit.
[88] At Olauus, filius Haraldi Comati, genuit Turgonem. Iste Turgo nutritus in prouincia Roumorum, ubi primitus regnasse dicitur, quandam Astridam uirginem decoram de montanis duxit uxorem. Hic postea Orientali Sinu sibi subiugato a patruelibus suis, uidelicet filiis Erici, callide seductus in quadam insula parua penes prouinciam Renorum, dum inter se pacem firmare deberent, dolo occisus est, unde usque hodie locus ille Trugguaroyr, id est 'tumulus Turgonis', uocitatur. Huius dolosam necem multi aliter accidisse astruunt: Denique cum ipsi prouinciales, scilicet Reni, eius imperialem rigorem minime ferre ualerent, indicto consilio quasi pro communi utilitate regni, in quo ipsum regem per manus quorundam tironum, Saxa, Scorra ac Screyiu, precio corruptorum fraudulenter necatum fecerunt. Sed siue ab istis | siue ab illis, in eadem insula loci uocabulum ipsum demonstrat occisum.
Interea ipsa Astrida iam grauida in tribus nauibus cum decenti comitatu Orchades petiit, ibique fidissime concesso asylo felix puerpera regem futurum, quem nominauit Olauum, est enixa, per quem Christi monita tandem Norwegia cepit saluberima.


XVI Post mortem uero filiorum Gunnilde quidam Hacon, ob intemperatam animi crudelitatem Nequam cognominatus, cunctis exterminatis regulis perditisque tributiferis Sweonum, totius Norwegie monarchiam sub comitali dignitate sibi usurpauit maluitque comes quam rex secundum suos seniores uocari. Hic namque patre Siwardo, matre uero Bergliota, filia [90] Thoris Tacentis, ex nobilissima 〈Morensium〉 ac Halogensium comitum prosapia extitit oriundus. Iste in armis potens, sed ydolatrie obnixe deseruiens, plerasque patrias circumcirca debellans suum longe lateque perampliauit imperium.


XVII Sed in Orchadibus pupillum puerum didicit natum; protinus illi parat insidias, quem se suspicatur regno priuaturum. Mater uero, quamquam filium utpote unicum tenerrime diligeret, postquam comitis consilia comperuit maliuola, ipsum cum Dei — credo — prouidente clemencia a se sequestrando cuidam 〈Thorolfo〉 cognomento Lusaskeg in Swethiam deferendum dedit alumpnum. Quem cum omni diligencia enutriendum suscipiens ac proprio sinu imponens per maxima pericula Throndemie transiuit confinia. Post hec uenit in Swethiam, ubi moram gessit per horam, inde tendit in Rusciam, sed deuenit in Eistriam. Denique dum ante Eisislam uela tenderet, a piratis preuenti partim predantur, partim necantur. Inter quos pueri nutritor eciam capite plectitur, ipseque puer Olauus Eistriis in seruum uenumdatur. Inde a quodam Olauo suo cognato redimitur, qui tunc forte a rege Ruscie causa colligendi tributa eo legatus fuit. Cum quo aliquot annis latenter mansit in Ruscia.
Hic cum esset circiter XII annorum, in medio foro Holmgardie pedagogum suum uiriliter | uindicauit. Et inaudita ulcio uix duodennis pueri ilico auribus regiis intonuit, unde regi presentatur, a quo demum filius adoptatur. Factus adolescens [92] piraticam excercens Baltica littora perlustrando, cunctis gentilibus id locorum formidabilis existendo, inscius deuiatur a Deo ille magnificus predo. Augmentabant enim eius classem Norwegenses ac Dani, Gautones et Sclaui, qui cum illo ciuitate Iomne, que est firmissima inter Sclauie urbes, hyemales frequentabant sedes. Hinc tetendit in Frisiam, post hanc uenit Flandream, inde pergit in Angliam. Quas depredans perperam, mira gessit in Scotia, nulli parcens in Hybernia.
Verum enimuero curam gerens Conditor creature sue, hunc tirannum tam remotum tamque indomitum per uiscera misericordie sue mirabiliter uisitauit, uisitando illuminauit, ut quos eo tenus umbra mortis operuerat, stola claritatis eterne indueret. Nam cum idem Olauus in prefatos populos nimis debacharet, quendam anachoritam penes Britanniam in parua insula Deo famulantem inuenit, quem per armigerum suum ueste mutata temptauit. Sed hunc regis uernaculum statim agnouit ac domino suo fideliter seruire ammonuit. Exinde ad eum ipse predonum princeps properauit, quem iam Dei prophetam non dubitauit; tum et ab eo multa futura audiuit, que paulo post in re comperuit:
«Rex eris,» inquit, «inclitus, in fide Christi deuotissimus tueque genti utilissimus. Per te enim christianissimus populus fiet innumerus. Et si uera sunt, que predico, istud habeto pro signo: perendie cum naues excesseris, ad litus armenta conspexeris idque dolo actum agnoueris, quia ab inimicis insidiaberis. Sed dum tuos perdideris, fere ad mortem ipse plagaberis [94] uixque ad naues scuto portaberis, post septimanam celitus sanaberis, ac cum inde redieris, fonte uite lauaberis.»
Ista omnia, ita ut predixit, exitus rei comprobauit. Postquam uero beatus Olauus per salutarem dextre excelsi mutacionem gratiam baptismi | cum maxima parte excercitus sui assecutus est, ad Norwegiam transfretauit, habens secum Iohannem episcopum et Tangbrandum presbyterum, quem ad Glaciales misit predicare. Habuit et eciam alios plures Dei ministros, qui omnes unanimes uno ore ewangelizare Christum gentilibus cepere. Norwagenses uero inestimabili magni Dei clemencia ad fidem conuersi Olauum sibi regem constituunt, comitemque Haconem, cum inde regnasset XXXIII annos, a regno expulerunt. Quem seruus suus nomine Carcus in una prouinciarum Throndemie, scilicet Gauladale, nequiter noctu necauit, caput quoque eius abscisum regi obtulit sperans se magnas largiciones inde executurum, quod sibi in contrarium accidit. Nam communi iudicio dampnatus homicida pessimus ut latro suspensus est. Sed filii comitis Haconis, Sweino et Ericus, in Daniam fugerunt; qui a rege Sweinone pacifice recepti sunt.
Interim Olauus Regi regum reconsilians omnes compatriotos suos in maritimis, et si quos ipse episcopus spirituali gladio nequiuit, rex adhibito materiali nobilem cum ignobili, lactentem cum homine sene Christi subiugauit imperio. Sicque factum est, ut infra quinquennium omnes tributarios, id est Hatlendenses, Orchadenses, Fereyingenses ac Tilenses, fide preclaros, spe gaudentes, caritate feruentes redderet Christo. Vnde [96] currus Dei decem milibus multiplicatus ac quadriga Christi gratuita eiusdem saluacione referta per hunc mirificum regem ueluti ualidissimo equo usque in fines orbis terre circumducti retrogrado cursu ad patriam Paradisum reuehuntur.
Hic autem Olauus de Dania duxit uxorem, sororem Sweinonis regis nomine Tyri, quam prius dux quidam de Sclauia desponsauerat inuitam. Sed quoniam rex Sweino integram Selandiam, quam sorori in sponsalia concesserat, omnino retentare decreuerat, hanc ob causam rex Olauus contra Danos bellum instituit copiosamque classem de Throndemia ac Gulacia per manus | principum ordinari iussit. Ipse namque expeditis Orientalibus in confinio Danie et Norwegie ceteros expectabat. Venientibus ergo quibusdam Gulacensibus rex cum paucis premeditatum iter arripuit sperans reliquum excercitum se subsequi. At ille metas patrias transire nolens, presertim cum princeps ipse abisset, domum reuersus est. Rex itaque cum se cerneret illusum ab eis, ad Sclauos ire disposuit et ab eis petere suffraganeum excercitum, quos in piratica fidissimos habuerat socios. Sed dum iuxta Selandiam iter ageret, ut ouis a lupis, ita iste ab inimicis insidiatus preuenitur. Cum uero rex Sweyno hunc in manu forciorum aduenturum audierat et ideo regem Sweonum Olauum suum priuignum ac Ericum filium Haconis comitis accersierat, hii tres circa unum tali ordine nauale instituunt bellum:
Primus Sweino 〈XXX〉 nauibus Olauum inpugnabat, ipseque non nisi XI repugnauit. Sed regia nauis LXXX spaciolis intus munita erat; hec, que instar serpentini capitis puppi prora [98] gestabat, Serpens Longus dictus est. Et in remigando per omnes insimul mansiunculas CLX remiges capiebat, qui uniuersi in pugna, unde nunc sermo est, loricati fuisse feruntur. Clericos eciam XL in XX spaciolis puppi proximis continebat; qui indocti ad pugnam plus in deprecando quam debellando laborabant. Sed post longum conflictum depopulatis singulis nauibus Sweinonis ipse magno dedecore rediit ad socios. Tunc priuignus eius Olauus cum totidem 〈nauibus〉 suo equiuoco applicuit. Sed priore peiorem passus est perdicionem et cum magna 〈ignominia〉 conuersus est. Ericus ordine ultimus, nec non uictoria primus cum undenis nauibus acerime hostes inuasit; patrie necis ac proprie fuge haud immemor uulnera uulneribus addidit ipsis. At Olauus eosdem proteruos fortissime rebellantes resistendo, | quippe pro uiribus quasi ex nouo incipiens, saxa, hastas ceteraque missilia in aduersarios reicere conabatur. Tandem destituti uiribus nauesque intrantibus inimicis, nemine tum dante dextras, omnes, quos tum uitalis calor uegetabat, ore gladii consumpti sunt excepto ipso rege, quem celsa stantem in puppi postremo uiderunt.
Sed bello finito 〈nec uiuum〉 nec mortuum reperierunt illum, unde nonnulli ipsum loricatum undis submersum affirmant. Quidam eciam longo interuallo in quodam cenobio se illum uidisse protestati sunt. Sed qualiter per equoris discrimina littoris soliditati aduectus sit (siue proprio natatu, seu scaphe uehiculo, seu famulantibus angelicis spiritibus), seu ibidem mersus, a cunctis, credo, nostris coequeuis ignoratur. Quare honestius hoc parum determinatum omittendo quam de re incerta falsa diffiniendo pretereamus.
Ast coniux intemperanter uiri mortem ferens dolore deperiit. Post hec filiis Haconis comitis regnum totius Norwegie [100] a 〈Sweinone〉, scilicet Tiuguskeg, conceditur. Qui XIIII annis eidem regno comites presidebant. Et sanctam Dei ecclesiam, quam beatus Olauus egregie plantauerat, Iohannes rigauerat, isti fere eradicauerunt.


XVIII Istis temporibus Olauus, filius Haraldi Grenscensis, in Ruscia clarus habetur. Hic, quia herili solo priuatus erat, pyraticam excercere necesse habebat. In ea poli, quam nos Holmgardiam appellamus, haut minuta classe stipatus hyemare solebat. Qui estiuo tempore cunctos gentiles per ambitum Baltici Maris depredando lacessendo non desistebat urgere. Insulam quoque Eysislam ualde spaciosam ac populosam ex toto uastauit. Sed et alias duas colonum frequencia et magnitudine huic equales, scilicet Gottorum Insulam et Eynorum, adeo demolitus est, ut illarum incole, quamdiu in Ruscia morabatur, immania redderent tributa. Item in finibus Curorum non minimas de ipsis dans strages celeberimo exaltabatur trihumpho.
Post | diuturnam tirannidis seuiciam princeps gloriosus reuerti parat ad patriam. At cum peruenisset ad Daniam, rogatus a Sweinone Danorum rege transfretauit cum eo ad Angliam comitante Canuto patrem ipsum, uidelicet Sweinonem. Qui in cunctis congressibus illius beatissimi tiranni Olaui belligera astucia uictoriam adepti sunt. Demum depulso Adelredo totam insulam breui tamen tempore detinuit Sweino, nam post tres menses ex hac luce subtrahitur ipse. Cum Canutus repatriauit, a Danis rex patris loco constituitur.
Olauus interim Britones debellat et usque Hispanie partes profectus ibique clarissimos sue uictorie titulos relinquens rediit [102] in Daniam et a socio suo tum Danorum rege multum honorifice susceptus est. Qui inter se adoptiue fraternitatis fedus pepigerunt. Sed quoniam ipse Canutus parente orbatus de Anglia inhoneste aufugerat, cum ingenti excercitu iterum illuc redire disposuit. Socium suum Olauum et eiusdem uocabuli consortem fratrem suum se illo comitari maxime concitauit pollicendo dimidiam, si totam illorum amminiculis lucrari posset insulam. Pergunt itaque alacres simul millenis nauibus constipati, plenis uelis prosperis uentis portum Iarmuthiam post triduum tenuerunt. Inde conciti petunt Londonias, ubi forte rex Edmundus tunc temporis morabatur patre Etelredo iam orbatus.
Rex igitur cognito hostium aduentu ciues conuocat, amnis Tamisie pontem munire iussit, ne inimicis liber pateret aditus. Nec mora dicta factis impleuerunt, ipseque in finitimis prouinciis excercitum congregauit. Interim Dani cum ingenti clamore ponti appropiantes municiones eorum omni conamine repugnare ceperunt; illi ex aduerso se suaque defensare summa ope nitebantur. Cumque Canutus casso labore per totam diem sic concertasset ac plurimos de suis male perdidisset, Olauus noster pro capessenda uictoria seque suosque maximo dedit periculo. Quippe cum undecim nauibus fortissime remigando pontis propugnacula subeuntes ipse | eiusque satellites tutancium testudinum tegmine protecti sic delusa defensantum machina per media uite discrimina pertransiere audacissime. Vnde uictoriosissimo bellatori Olauo iam ciuitatem ingresso ab uniuerso excercitu insignia laudum preconia referebantur, ac tota obtenti triumphi ascribebatur fama.
[104] Post captam Lundoniam contra regem Edmundum quinquies in IX mensibus fortissime pugnauerunt. Demum defessis utrisque reges, scilicet Edmundus et Canutus, tale inter se pactum statuerunt, ut, dum uiuerent ambo, insulam eque regerent, sed qui superstes fieret, totam teneret. Tunc cum regnasset mense uno, presente luce priuatur Edmundus, totumque regnum possedit Canutus, qui duxit matrem defuncti socii nomine Elfigeuam, que ut 〈...〉 duos filios suos Sweinonem et Canutum cognomine Durum; fedus omnino, 〈quod〉 cum suis suffraganeis firmissimum sanciuerat, ex toto adnichilans, et fratrem et socium omni mercede laborum frustratos abire permisit.
Tunc Olauus Norwagensis sororem Olaui Sueonensis nomine Margaretam, quam diu digna uicissitudine intimi amoris priuilegio dilexerat, in ipso discessu disponsauit. Sed frustra, nam eandem rex Iarezlafus de Ruscia fratre cogente inuitam duxit uxorem. Quod factum maximum odiorum atque discordiarum fomitem inter tres illos nobilissimos principes subministrasset, si non sapientissima soror Margarete per consilium sui nutritoris disruptam prioris desponsacionis copulam aptissime redintegraret; hanc etenim Olauus in matrimonium sibi postea sociauit. Ex qua Margareta genuit 〈...〉
Olauus de Anglia rediens cum duabus magnis onerariis nauibus ad patriam transfretauit Norwegiam et cum eo quatuor episcopi, scilicet Grimkellus, Bernardus, Rodulfus, Sigfridus.


Explicit