79. Kong Magnus Erikssöns Retterbod om Tienden i Jamteland.
Stockholm den 27
de Juli 1346.
Efter Afskrift i de peringskjöldske Samlinger Tom. VII. E. 10 i det svenske Rigsarchiv
i Stockh.
Omnibus presentes literas inspecturis, Magnus dei gracia Swecie, Norvegie et Scanie
rex salutem in domino sempiternam. Lenore presencium noverint universi, quod nos auctoritate
regia declaramus, pronunciamus et decernimus venerabilem in Christo patrem dominum
Hemmingum archiepiscopum Upsalensem, qui nunc est, et successores suos, decimas suas
et alios redditus et obvenciones quascunque sibi in terra Iempcie debitas et quocunque
provenientes, libere posse jure suo, quocunque sibi, suis officialibus vel procuratoribus
placuerit, vendere et in res alias quaslibet convertere, ac decimas suas seu res alias
quascunque, ad se racione jurisdiccionis vel alias qualitercunque spectantes, extra
fines terre Iempcie deducere, ubicunque et quandocunque sibi et deputatis ab eo visum
fuerit expedire, non obstantibus quibuscunque constitucionibus, vel literis nostris
prohibitoriis, generalibus vel specialibus, super non emendis ibidem, nisi certis
temporibus, mercibus, nec extra eandem patriam deducendis, quas ad prefatum dominum
archiepiscopum Upsalensem declaramus, pronunciamus et decernibus non extendi, nec
per eas debere sibi vel successoribus antedictis prejudicium aliquod generari. Prohibentes
firmiter et sub optentu gracie nostre, ne quis advocatorum vel officialium nostrorum,
seu quivis alter cujuscunque condicionis existat, sepedictum dominum
Hemmingum archiepiscopum Upsalensem vel successores suos quomodo libet turbet vel
impediat in premissis seu aliquo premissorum. Datum sub sigillo nostro in castro nostro
Stockholmensi, anno domini millesimo trecentesimo quadragesimo sexto, vicesima septima
die mensis Julii.
1
9. Erkebiskop Paals förste Statut.
Nidaros den 22
de September 1334.
a) Latinsk Original.
Efter Perg. Cod. No. 350 fol.
(Cod. Scardensis) i den arnamagn. Samling. Haand fra 1363.
Bref Påls erchibiskups i Nidarosi.
In nomine domini amen. Paulus dei paciencia Nidrosiensis ecclesie archiepiscopus. Halluardus
Hamarensis. Salomon Osloensis. Ericus Stauangrensis. eiusdem gracia episcopi. Nidrosiensis
ecclesie suffraganei. vniuersis Christi fidelibus per Nidrosiensem prouinciam constitutis
salutis eterne gaudium in filio uirginis. Residentes in sacro prouinciali concilio
pro reparacione morum et statu ecclesie reformando et ab inimici framea animabus nostro
regimini commissarum(!) eruendis. prout ex iniuncte nobis debito seruitutis
obligamur. In nomine patris et filij et spiritus sancti. In primis statuimus de uita
et honestate clericorum. ut caste et continenter uiuant. Statuta predecessorum nostrorum
et precipue duo ultima felicis recordacionis Elaui archiepiscopi predecessoris nostri
in concilio Bergensi edicta innouamus. approbamus. ratificamus. omnibus alijs et singulis
predecessorum nostrorum statutis in concilijs prouincialibus que preter iura uel contra
canones sunt edita penitus abrogatis. preter que in istis nostris statutis subsequuntur.
penas et modum puniendi transgressores et precipue notorios fornicatores et eorum
focarias ad ius commune reducentes. Item statuimus ut in monasterijs quibuscumque
nullus precio uel pactione recipiatur in fratrem uel sororem. nec prebendarios seu
prebendarias sine suorum dyocesanorum consensu. quod si factum fuerit ipsi recipientes
tales pactiones siue bona ex ipsis proueniencia ipso facto tocius administracionis
iure et prelacionis auctoritate sint priuati. dantes uero et consentientes ad arbitrium
dyocesani puniantur. et quod abbates et abbatisse in sua consecracione iurent. et
moniales in suis benedictionibus ut hijs non consentiant corporale prestent iuramentum.
Item sacro approbante concilio docuerimus (declaramus?) omnes et singulos clericos.
cuiuscumque condicionis status dignitatis uel ordinis existant. priuilegijs sedis
apostolice qualitercumque abutentes. seu casus ab episcopis seruatos seu per prouincialia
uel sinodalia statuta sibi temere usurpantes. uota peregrinationis auctoritate propria
pro suo libitu indiscrete commutantes uel penitencias publicas relaxantes. ipso facto
excommunicacionis siue (pene?) subiacere. Item statuimus ut clericus. cuiuscumque
status ordinis uel dignitatis existat. qui procurat a rege uel a seculari potestate
distincte uel indistincte manifeste uel occulte contra iusticiam se tueri. quo minus
pro suis excessibus a suo iudice ecclesiastico corrigatur. ipso facto excommunicacionis
sentenciam incurrant. Item precipimus quod statuta domini Vilhelmi Sabinensis cardinalis
condam legati ad Noruegiam diligenter obseruentur et singulis annis in synodis publicentur.
Item prohibemus sub interminatione maledictionis eterne. ne aliqui indiscretas indulgentias
pronunciare presumant. Item statuimus quod claustra monialium sub diligenti custodia
et firma clausura precipue de nocte obseruentur. nec clericos uel laicos. religiosos
uel seculares post earum uesperas ad se ingredi permittant. nisi urgens necessitas
et euidens utilitas id exposcat et tamen non in locis et horis suspectis. Item declaramus
quod episcopi quilibet in sua dyocesi. archiepiscopus in tota prouincia. possint dispensare
uel dispensando relaxare statuta super obseruatione ieiuniorum et feriarum. et nullis(!)
nisi ex commissione ipsorum sibi specialiter facta. Item quod in statuto bone memorie
domini Elaui cauetur. ne sacerdotes uel alie beneficiate persone non admittantur ad
penitenciam nisi decimam partem bonorum per ecclesiam acquisitorum ecclesie relinquant.
interpretamur nomine penitencie. quantum ad illum articulum. absolucionem intelligi.
non quin possint audiri et ad ueritatis uiam
induci. at eciam salutaria consilia eis impendi uel eciam pro alijs suis peccatis
absolucionem obtinere. Item statuimus. ut nullus sacerdos uel clericus infra sacros
ordines constitutus. qui usque ad extremum uite sue in concubinatu notorio compertus
fuerit perdurasse. ad sepulturam infra muros uel parietes aut in atrijs uel uestibulo
ecclesie. cuius thorum meretricijs amplexibus compertus est uiolasse. uel eciam cuiuscumque
alterius ecclesie. quantumcumque dignam peregit penitenciam. ob detestacionem tam
fedi criminis admittatur. et quicumque tales in ecclesia uestibulo uel atrio sepeliuerint
uel scienter admiserint. eo ipso ab officio et beneficio sint suspensi. Item secundum
canonicas sanctiones statuimus. minus(!) ut concubinis seu focarijs clericorum infra
sacros constitutor(um) iniungatur penitencia tamquam et sacrilegio pro adulterio s.(!)
si occulte sint. si uero sint notorie nisi monite a peccato destituerint excommunicentur.
et publice excommunicate in sua malicia perdurantes in ecclesia nuntientur. Item precipimus
quod episcopi et eorum officiales clericos habeant iuratos ad eorum acta fideliter
conscribenda. Insuper statuimus quod nulli laico de cetero prepositura uel alie cause
spirituales uel spiritualibus annexe committantur. Item statuimus quod procucuratores
prepositorum siue exactores nullam mulctam pecuniariam leuent sine scitu sacerdotis
parrochioalis(!) et quod idem sacerdos copiam omnium sic leuatorum in scriptis exhibere
ualeat domino episcopo requisitus. Item prohibemus ne episcopi abbates abbatisse sev
alij ecclesiarum rectores uel prelati presumant suarum ecclesiarum predia terras uel
quascumque alias possessiones decetero alicui tradere uel concedere pro suo perpetuo.
Quod si alicubi attentatum inuenitur in irritum reuocamus. terras et possessiones
predictas sic alienatas ad ius et proprietatem ipsarum presentis auctoritate concilij
reducentes. In quorum omnium testimonium et euidentiam firmiorem sigilla nostra presentibus
(sunt) appensa. Datum Nidrosie anno gracie ccc°. xxx°. iiij°. Decimo kal. octobris.