Korpusfil: Norges gamle love. Første række. Bind 1, 1846

Digital corpus and dictionary of Norwegian Medieval Latin texts

Nasjonalbiblioteket 2019

Publiseres som del av digitalt tekstkorpus.

[442] 

3.

Kong Magnus Erlingssöns Skjenkelse af Norges Krone til St. Olaf.

23 de Marts 1176 (?)
Efter en Afskrift med Bartholins Haand i Adversaria Huitfeldiana No. 22. fol. b. i den arnamagn. Samling.
Sammenholdt med Arne Magnussöns egenhændige Afskrift (Apogr. Chart. No. 3) og den Langebekske Afskr. i det kgl. danske Geheimearkiv.
Documentet er er aftrykt hos Thorkelin, Dipl. II. 8—10. Forresten hersker der Tvivl om dets Egthed.
Magnus dei gracia rex Norwegie. Augustino eadem gracia Throndensium archiepiscopo. apostolice sedis legato. et uniuersis episcopis. clero et omni populo per Norwegiam constitutis salutem. Quoniam communicato sapienciorum consilio dominatum et diadema regni huius. inuocato spiritu sancto. vestre manus imposicione. reuerende pater Augustine. de manu domini suscepimus. expedit. ut quo potentatus sublimior. quo libertas imperandi maior. eo in omnibus moribus et vita conformer humilior. et erga deum. dominum dominancium (per quem reges regnant) me debiti famulatus obsequio perpetuo deuoueam et confliem 1 obligacius. cui seruire regnare est. cuius seruitus summa computanda ingenuitas. Subtilius itaque consideranti quantum sit quod suscepimus. liquide perspiciendum occurrit. ut quamquam precellens dignitas in nomine. nec minus ardua grauitas conuincitur in pondere. In regno quidem nihil aliud ad mentis usum quam hic unicus fructus excrescit. ut sub regali virga cum virtutis prestancia. equitatis seruato moderamine. ei complaceat. qui. suimet testimonio. uia ueritas et uita comprobatur. Igitur in tantis et tam arduis iam a teneris annis exequendis negociis. quia debilis redditur humana infirmitas. cum non sit potestas nisi a deo. ipsum in auxilium inuoco. ipsum cooperatorem exposco. ut inter hujusmodi timiditatis procellas cum Dauid. quem dominus. cuius vie misericordia 2 et veritas de p 9fetantes 3 accepit. et postmodum regem inunxit. exultando possim canere. dominus adiutor meus et protector meus. et in ipso sperauit cor meum. et adiutus sum. Deo namque in hac die gloriose resurreccionis me cum regno in perpetuum et glorioso martyri regi Olao. cui integraliter speciali deuocione secundo post dominum. regnum assigno Norwegie. et huic regno. quantum deo placuerit. velut eiusdem gloriosi martyris possessioni hereditarie. sub eius dominio. tamquam suus vicarius et ab eo tenens presidebo. Porro quoniam prefatus martyr pro lege dei sui. pro salute subiectorum. pro presentis regni conseruacione intrepidus inimicis occurrit. et non dubitans manibus [443] tradi nocentum. presens regnum sui preciosi sanguinis effusione consecrauit. eius cupiens. sicut in regno successor. sic et. in quantum vires suppetunt. adiutus a deo et ab eodem martyre. sic quoque virtutum imitator. quecunque me vocauerit necessitas. tribulacio siue angustia. pro lege et iusticia tenenda. pro patria tamquam sancti Olaui possessione tuenda. diuina et eius tutus immunitate. ad certamen. ipso pro duce tamquam eius miles et in suis castris pugnaturus. intrepidus accedam. et si consistant aduersum me castra. non timebit cor meum. In perpetue quoque subieccionis testimonium. hoc pro me et pro omnibus meis catholicis successoribus priuilegium huic metropolitane ecclesie concedo et literis meis sigillatis confirmo. ut post vocacionem meam regale diadema et meum. quod hodierna die sacro altari in confirmacionem 4 offero. et omnium mihi succedencium. presenti delegetur ecclesie. Preterea in reuerenciam beati martyris. singulis annis presenti ecclesie unius nauis vectigalia concedimus. et .xxx. lest farine ad Islandiam transferendas. si huius prouincie paciatur ubertas. nec ab aliis eadem penitus excludatur licencia. His addimus. quod quicunque pecierit hanc ecclesiam oraturus vel eleemosynam oblaturus. tam aduene. quam indigene. etsi pacis integritas regna [non federet 5 sed dissensio distrahat. hii pacifice in pace suscipiantur et dimittantur. Quod si quis eis iniurias vel opere aut consilio fraude et finandis 6 vel aliis maligne moliatur aut rapinam arbitretur. in tali opere ante archiepiscopum vel canonicos sancti Olaui conuictum in perpetuum exulamus. et si hoc agens aut vulneretur aut mori detur. ei in cemiterio sepultura denegetur. nec debet pro eo vel regi vel parentibus magis quam pro latrone aliqua exhiberi satisfaccio. Preterea. sicut episcopalis ecclesia. et precipue hec metropolitana. ceteras dignitate precellit. ita decens est. ut qui in ea vel in eius cemiterio vel ictu vel sanguinis effusione alteri iniuriando deliquerit. maiori plectatur pena. Unde super hoc iam determinatam vindictam et legibus confirmatam et annuo et confirmo. Sed quoniam regii interest officii semet ipsum bene viuendi speculum exhibere ceteris. et non soluere legem. sed implere. parui quidem est momenti hortari verbo. 7 quod non confirmatur exemplo. ammonitu vestro. reuerende pater Augustine. firmiter deo uouendo promittimus. quod de terris nostris et mansionibus plenas secundum deum amodo persoluemus decimas. Luriales quoque stipendiales. in quo episcopatu certa 8 natale conuersati fuerint. de suis stipendiis episcopo ibidem constituto decimabunt. Quorum decime communiter per episcopos distribuentur. Si vero ipsi vocati fuerint dum stipendialiter regis adherent curie. in episcopali ecclesia debita erit eis sepultura. Preterea dignitates et priuilegia. huic ecclesie propter honorem pallii concessa et legibus confirmata. scilicet de augmento equorum. et de farina [444] ducenda .xxx. lest. et de hereditate aduenarum clericorum. et preter hoc de eleccionibus faciendis et ecclesiis disponendis. in quibus olim regius consensus abolitus est et abiuratus. scilicet regibus inrequisitis. et episcopatus darentur et ecclesie. et reliqua tunc concessa. in honorem dei et meimet salutem his literis et annuo et confirmo. Actum .mcclxxvi. .x. kal. Aprilis. 9 in vestiario ecclesie Nidrosiensis.
[453] 

9.

Cardinal Vilhelms Forordning om Helligdage og Kirkegods.

17 de August 1247.
A. Den latinske Text.
Efter et Pergaments-Blad i den arnamang. Dipl. Saml. Fasc. 22., No. 5. b.
Willelmus miseracione diuina sabinesis episcopus apostolice sedis legatus. Omnibus presentes literas inspecturis. salutem in nomine ihu. xpi. In partibus Norwegie officio legacionis fungentes inter alias miserias regni que multe sunt. quoniam terra tribulacionis et angustie est constituta in nouissimis habitantes partibus aquilonis iuxta id quod scriptum est homo natus de m. b. v. t. r. m. m. 10 intelleximus ibi gemitum populi qui mirabiliter artatur secundum quendam librum extra ordinarium in wlgari eorum scriptum in diebus festiuis ab omni opere temporali. eciam vrgentibus necessitatibus abstinere. Cum igitur sicut nos ipsi vidimus et corporali experiencia distemperanciam terre illius probauimus manifeste a dimido mense Junii vsque fere ad exitum Augusti pluuie in partibus illis fuerint ita quod nec arari poterant nec seminari comode exceptis quator forte vel quinque diebus nec tamen continuis. instancia populi conuicti. et ideo de consensu prelatorum statuimus et stabilimus vt de cetero non obstante consuetudine vel verbis supradicti libri impune possint capere alecia quandocumque piscacionis illius obtulerit se facultas. Fæna autem colligere et anonas atque legumina eis liceat diebus festiuis. si tamen per alios dies propter intemperiem temporis operari fuerit impeditum. Ita tamen quod si de huius intemperie vertatur i dubium vtrum talis fuerit propter quam debuerit quod supradictum est concedi. nec ne. hoc dyocesanti iudicio terminetur. Intelleximus preterea quod vacantibus ecclesiis episcopi quandoque earum redditus in proprios vsus conuertunt quod omnino fieri prohibemus. sed ponatur ibi per episcopum yconomus seu procurator qui fructus colligat in vtilitatem succedencium ministrorum vel ecclesie conuertendos. Quartam autem decimarum que ad ytilitatem ecclesie singulariter pertinet integre precipimus conseruari ita quod nec episcopi racione procuracionis sue vel accipere vel diminuere audeant vllo modo. Intelleximus preterea quod aliqui episcoporum possessiones ecclesiarum accipiunt et sibi appropriant in preiudicium ecclesiarum et scandalum plurimorum. Quod omnio fieri in virtute obediencie prohibemus Et si alicubi factum est precipimus eisdem ecclesiis restitui cum fructibus deductis expensis perceptis. et si forte ecclesia cuius possessio fuerat ad nichilum redacta est vel destructa ita quod restuarari non potest. inter vicinas ecclesias [454] que pauperiores sunt predicte possessiones dyocesanti iudicio diuidantur. Et hec omnia auctoritate legacionis qua fungimur apostolica. precipimus et statuimus in perpetuum obseruari. Datum Bergis .xvj. kl. septembris pontificatus domini Innocentii pape quarti. anno quinto.
11


1. Saal. i Afskr., maaskee consecrem.
2. Saal. i Arne M.s Afskrift; i den bartholinske ima; rimegligviis feilagtigt for mia, ɔ: misericordia.
3. Saal. i de förstnævnte Afskrifter; postferentes Langebek.
4. Saal. hos Arne M. og Langebek; confinacoem Bartholin.
5. [Saal. hos Bartholin; non sedet Arne M.; non sederet Langebek.
6. Saal. i Afskrr.
7. isbo Barth.
8. Saal. hos Barth. og Langebek; cirta Arne M.; maaskee circa.
9. .mclxxiv. ix. kal. Apr. — Conjectur af Arne M.; .mclxiij. ix. kal. Apr. — Conjectur af Werlauff.
10. Udfyldes efter Vulgata (Job. 14, 1.) saaledes: homo natus dde muliere breve vivens tempus repletu multis miseriis.
11. Pergaments–Bladet, efter hvilket Afskriften er tagen, er i liden Folio, beskrevet i 2 Spalter med en Haand, der vist ikke er yngre end Midten af det 14de Aarhundrede. Nærværende Brev indtager omtrent halvanden Spalte paa den förste Side. Den förste Spalte begynder et Stykke nede paa Siden, og i det aabne Rum sees Spor av flere Linier, der med Forsæt ere udskrabede. Resten af den 2den Spalte paa förste Side samt begge Spalter paa anden Side indtager et andet latinsk Document af 1320, indeholdende et Forlig, stiftet af Erkebiskop Elavus (Eilif) og flere norske Biskopper mellem Biskoppen af Bergen og Provsten ved Apostel–Kirken i Bergen. Dette sidste Brev er skrevet med samme Haand men noget mere sammentrængt end overstaaende. Bladet har udentvivl tilhört en gammel Lov–Codex.