Korpusfil: I. Reichborn-Kjennerud: «Fragmente ärztlicher Texte in mittelalterlichen Gesetzbüchern Norwegens» ([Fragmenta medicinalia]) I: Symbolae Osloenses, Oslo 1936 , s. 163-172

Digital corpus and dictionary of Norwegian Medieval Latin texts

Nasjonalbiblioteket 2019

Publiseres som del av digitalt tekstkorpus, kun avsnitt med latinsk tekst er tatt med.

[165] 
Tabula phototypa fragmenti A (incipit in pag. priori).
Nota medicinam contra morbum pecorum. Accipe de interioribus querens
corticulus & facias lixiuium in quo coquantur fila linea & heslelake.
Postquam firmiter sunt decocta, debet lixinium illud colari & purgari. Quo facto
in illo lixiuio coquantur lysibrandz róter, lungogræs & purgentur. Et hoc facto
cum primo in autumpno pecora instabulantur, detur cuilibet pecori tercia pars
vnius bicarij. Similiter in vere cum primo ad pascua educantur, etc.
[167] 
Tabula phototypa fragmenti B. Nota marginis sinistri (in codice infra textum apposita) pertinet ad lineam 20.
[168] 

DIE TEXTE

Fragmentum A in ms. bibl. Universitatis Osloënsis
nr. 317 qn. f. 90 r:
Ad sanandum oues de scabie, summe libram baccarum 1 et libram calcis et dimidiam libram gensiane 2 et tantum de sale quantum de omnibus istis, et fac inde puluerem, et sufficiat centum ouibus per sex noctes. Hoc faciendum est inter festum omnium sanctorum et festum martini.
Contra lungosoth
3
Accipe corticem quercus et combure in cinerem, et fac inde lixiuium in quo decoquatur hæslalaka 4 et fila linea, et postea coletur et purgetur lixiuium. Post hec decoquatur in lixiuio lungovrt 5 ad modum carnium, et dabitur cuilibet pecori tercia pars bicarij in principio veris et autumpni.
Contra guttam.
Recipe sanguinem cordis porci domestici cum adipe eiusdem felle
et vrina conterendo in mortario cum alleo et aristologia 6 simil 7 , et istud contritum pone in vesica eiusdem animalis et cum illo vngas vbi est dolor gutte.
Contra bossam. 8
Nota quia expertum est quod ad bossam que fieri solet sub acella uel ingwine tempore epidemie, debet alligari stercus ipsius pacientis, et post modum aperietur.
[169] 
Contra dolorem dencium.
Nota quod ad fugandum sen capiendum vermes comedentes carnes dentis uel dentes, recipienda est viscositas stomachi porci pinguis recenter interfecti et maxime iuuenis masculi, et inuoluendo in panno lineo delicate, et ponenda est supra dentes vel loca que dolunt, 9 et gustata dulcedine illius 10 viscositatis, exibunt de carne et intrabunt pannum in quo inuoluta est illa viscositas et sic possunt extrahi.
Contra wulam dependentem. 11
Ad reprimendum wlam gargarizetur succus piri, expertum est quod valet.
Ad acquirendum sompnum.
Vngantur timpera lacte muliebri.
Jtem nota quod aridus refocillatur per pinguedinem carnis membrati, laniati et diminuti vel comminuti et sic cocti in aqua, et cooperiatur menbrum paciens pelle sua, scilicet canina, et cotidie vngatur illa pinguedine.
Fragmentum B in ms. bibl. Universitatis Osloënsis nr. 317 qu. f. 91 r:
Jsti sunt dies in quibus abstinendum a minucione. Primus dies est viij kalendas aprilis, secundus est primus dies augusti, tercius est vltimus septembris. Hiis tribus diebus non debet homo nec bestia minui si euadere wlt periculum mortis.
Jsti sunt dies in quibus bonum est celebrare minucionem. Primus dies est xiii dies intrante marcio de dextro brachio, secundus est [170] xi dies intrante aprili de sinistro brachio propter visum, tercius est quartus vel quintus exeunte maio de brachio vtroque propter febres. Sj hoc seruaueris, lumen oculorum non amitteris nec febres pacieris 12 quam diu vixeris.
Notandum est quod flebethonus 13 secundum phisichos mentem sincerat, memoriam prebet, cerebrum confortat, auditum aperit, lacrimas oculorum astringit, purgat stomachum, digestionem iuuat anxietatem tollit, 14 sanguinem proprium nutrit, alienum eicit, longiorem vite sanitatem aministrat. 15 Et sciendum est quod primo die sompno euitandus est, quia sompno solet sanguis ad oculos ascendere et grauamen facere.
Sunt autem dies egipciacii 16 tres in quibus omnis homo caueat sibi a minucione. Vltima dies lune exeunte aprilj, prima dies lune intrante augusto, et vltima dies lune exeunte decembri. Quoniam siquis venam suam inciderit aud(!) statim vel quarta die morietur. Et siquis pocionem acceperit, infra xv dies morietur. 17 Et siquis nascitur *male moritur.
Jn anno sunt tres dies et tres noctes in quibus, si aliquis puer nascitur*, 18 corpus eius manebit integrum post mortem vsque in
[171] 
Tabula phototypa fragmenti C.
diem iudicii. 19 Primus est kalendas aprilis et secundus 20 ydus augusti et tercius tercio kalendas februarii.
Fragmentum C ex ms. Arnamagnæano in bibl. univ. Havn. nr. 309 fol., f. 88 (91):
Francorum regi scripsit scola tota Salerni: (1)
Si uis incolumem, si uis te reddere sanum, (2)
Curas tolle graues, irasci crede prophanum. (3)
Parce mero cenare caue, nec sit tibi uanum (4)
Surgere post epulas, sompnum fuge meridianum. (5)
[172] 
Pigricies febris, capitis dolor atque catharrus, (144)
Hec tria proueniunt ex sompno meridiano. (145)
Aut breuis aut nullus sit sompnus meridianus. (143)
Nec differ minctum, nec uentrem coge nec anum. (6)
Hec benc si serues + ibis sanus Mediolanum. (7)
Nocturna cena stomaco fit maxima pena. 21 (194)
+ tu longo tempore uiues. 22


1. sc. Lauri.
2. Herba quam herbarii huius diei Gentianam purpuream nominant.)
3. Vox linguae septentrionalis propria (cf. notaz 4 et 5) quae morbum pulmonis significat.)
4. i. e. flos Coryli.
5. Significat herbam a veteribus Thapsiam, ab herbariis temporis nostri verbascum vocatam, ( lungourt proprie «herba pulmonea»)
6. quam Aristolochiam clematitida dicunt herbarii nostri
7. Pro similiter scriptum, i. e. pariter.
8. i. e. bossa pestis.
9. Lege dolent.
10. Scribitur in codice: ille
11. Urula dependens designat morbum faucium nostris temporibus anginam vocatam. Medici antiqui putabant hoc malum a casu uvulae oriri, idem Plinius in lib. XXXV, cap. 17 uvam jacere dicens. Conf. verba Martialis in Epigr. X. 56: «non secat et tollit stillantem Faunius uvam.» Vide libellum meum cui inscribitur Flos Medicinae, Haldae MCMXXXIII, p. 141.
12. Idem propemodum in libro quodam medicinali Scandinaviae antiquae Latine scripto legimus, vide Henning Larsen, An Old Icelandic Medical Miscellany, Oslo 1931 pag. 115, conf. dictum Bedae Venerabilis in Libello de mensura horologii (De tribus diebus periculosis) inter opera ejus dubia et spuria, Migne, Patrologia Latina XC, pag. 955
13. Pro: phlebotomus, i. e. incisio venae sive phlebotomia
14. Conf. Regimen Sanitatis Salerni (Salvatore de Renzi, Coll. Salern., Napoli 1852 1, pag. 501 sive 1. Reichborn-Kjennerud, Reg. San. Salern., Haldae MCMXXXII, p. 48
15. Conf. ms. Anglicum saeculi XI: Charles Singer, A Review of the Medical Literature of the Dark Ages with a New Text of 1100, London 1917, p. 25
16. In unoquoque mense, duo dies mali Aegyptiaci proprii dicuntur, sic ab Aegyptiis instituti. Aegyptii enim caverunt ne illis diebus sanguinem minuerent neve opus quod inciperent. (cf. Du Cange. Gloss. med. et inf. Lat. sub dies.
17. Conf. libellum Bedae supra citatum (De tribus diebus periculosis) ubi legitur intra quindecim dies. Vide etiam libellum ejusdem De minutione sanguinis sive de phlebotomia (Migne, Patr. Lat. XC, p. 961
18. De verbis inter asteriscos, in codice infra textum scriptis, vide tabulam phototypam p. 167
19. Vide libellum Bedae De nativitate infantium (Op. dubia et spuria, Migne, Patr. Lat. XC, p. 959)
20. Scribitur in codice: primus
21. Numeri marginis dextri praebent ordinem linearum qualem edidit Salvatore de Renzi
22. Nota infra textum scripta aliam significat lectionem manu sacculi XVI exaratam