(1). Consilia. H. archiepiscopi nydrosiensis. super quesitis dum esset in regno norweye.
ab anno. 1453
o.
[De homicidis. An possint sepeliri in cimiterio. Questio prima]
1
.
In primis. quesitum est. An ille laicus debeat sepeliri in cimiterio. qui occidit
virum laycum. nec satisfecit principi neque amicis. sed stabat in tractatu componendi
se. cum consangwineis occisi. Et in articulo mortis confessus est et comunicatus.
apparueruntque in eo signa contricionis. Respondeo quod sic. quia nullibi reperitur.
tali. ecclesiastica supultura interdicta. Nec pene sunt extendende. sed magis restringende.
Nec addenda est affliccio aftlicto. precipue quia dum viveret. paratus fuit satisfacere
iuxta nosse et posse. Cuius racio est. Quia licet nullus notorius de peccato mortali.
sepeliendus sit in cimiterio. 13. q. 2. quibus
2
. Et capitulo. non extimemus
3
. et capitulo. pro obeuntibus
4
. Tamen. hoc. locum habet. si tales non sunt reconciliati ecclesie. Nam si reconciliati
essent. Vel certa signa penitencie apparent. sepeliendi sunt. Verum est tamen. Quod
heredes tenentur satisfacere pro eis. extravag. de sepulturis capitulo parrochiano
5
. Excipiuntur tamen casus 12, [In quibus prohibentur sepeliri in iure (!)
6
]. Primus. Si fuerit raptor publicus. et non restituit si potest. vel moritur inpenitens.
negabitur ei viaticum. et ecclesiastica sepultura. ut patet. de raptoribus. capitulo.
super
eo
7
. Et capitulo. in litteris
8
. Quod si non habet vnde reddat. sit tamen contritus. eciam si heredes nolint pro
eo satisfacere. cum paratus sit facere quod in eo est licet tarde. non priuabitur
penitencia et viatico. sed tamen sepultura negabitur ei. Quod statutum est. ad terrorem
aliorum. adeo. Quod presbiteri. qui contra predicta fecerint. sepeliendo ipsum. debent
deponi ab officio et beneficio. vt in dicto capitulo super eo
9
. Si autem fuerit raptor occultus tunc secundum Jnnocencium. non debet talis rigor.
seruari. ar. extravag. de raptoribus. capitulo. litteris
10
. Secundus casus est Si talis occisus est in torneamento. Quod secundum Hostiensem
11
intelligitur de hijs. qui ibi vulnus letale acceperint. licet postea supervixerint.
Nam tales licet supervixerint et peniteant. tunc licet eucharistia non denegetur.
carebunt tamen ecclesiastica sepultura. ut patet extravag. de torneamentis. capitulo
1
o. Hoc autem intelligendum est. de illo. qui venit causa exercendi se in torneamento.
Non de alijs ut patet ibidem. capitulo 2
o
12
. Nam et secundum Wilhelmum
13
. Jntelligitur. tam de militibus. quam de eorum armigeris. qui ibidem. se. in armis
exercebant. Secus de illis qui illic vadunt. causa curiositatis. vel quacunque alia
causa. ut patet ibidem in glossa. | Tercius casus est de hereticis. qui prohibentur
sepeliri in cimiterio. Extravag. de hereticis sicut
14
. Eciam si post mortem appareat de heresi eorum. 24. q. 2. sane profertur
15
. 4
us. Quod prohibentur sepeliri. pagani et iudei. de quibus distinccione l
a. ecclesiam
16
et capitulo sequenti. 5
us. Omnes excomunicati. 24. q. 2. Sane quod frater
17
. Extravag. de priuilegijs capitulo episcoporum. libro 6
o
18
. Eciam
excomunicatus minori. si notorie sic excomunicati sint. Jdem est. de excomunicato
eciam iniuste. Vt notatur extravag. de restitucionibus spoliatis. capitulo litteras
19
. In glossa. capitulo finali
20
. 6
us. Quod prohibentur illi qui se ipsos occidunt. 13. q. 2. quibus
21
. q. 5. placuit
22
. Quod intelligendum est secundum Wilhelmum. Si perimerunt se. ex desperacione uel
iracundia. secus. si ex furore uel a casu. | Vnde sicut dicit bernhardus. extravag.
de sepulturis. capitulo ex parte
23
. Si aliquis propter fugam precipitaret se in aquam. quia sic credebat se euadere
posse. Non imputatur ei. si contrarium eveniat. et hoc. cum pro bono et licito hoc
faciat. ar. 13. distinccione. nerui testiculorum
24
23. q. 5. capitulo. de occidendis hominibus
25
. Concordat hostiensis. 7
us casus. Quando generaliter interdicitur sepultura. Vt omnibus de tali loco. scilicet.
tempore interdicti. eciam si peniteant in fine vite sue. Vt patet extravag. de penitencijs.
capitulo quod in te
26
. quia interdicti sunt. eciam si peccatores non sint. 24. q. 3. si habes
27
17. q. 4 miror
28
. 8
us. Interdicitur sepultura illis qui reperiuntur manifesti vsurarij. vt patet extravag.
de vsuris quia
29
. Et capitulo quamquam libro 6
o
30
. 9
us. Quicunque presbiter. tutorem in testamento reliquit. 21. q. 3. ciprianus
31
. Et 88 distinccione. neque aput
32
. Sed vt dicit glossa. Jstud hodie non habet locum. 10
us. Blasphemus dei. Extravag. de maledicentibus in fine
33
. 11
us. Monachus proprium habens. Vt patet extravag. de statu monachorum. capitulo. super
quodam
34
.
12
us. Qui non saltem semel in anno confitetur. ut patet extravag. de penitencijs. capitulo
omnis
35
. Quod eciam intelligendum est. nisi in articulo mortis existens. signa contricionis
ostendat. Ad quod probandum. secundeum omnes. in prefatis casibus sufficit. Vnus testis.
26. q. 6. capitulo. qui recedunt
36
. Ex quibus patet. Quod predictus casus noster non exprimitur. igitur. nec prohibetur.
Nam regula est. Quod vbi in iure non reperitur determinata pena. sed committitur iudicis
arbitrio. tunc iudex semper debet in miciorem partem inclinare se. vt patet extravag.
de translacionibus. capitulo ex parte
37
. Et de transaccionibus. capitulo vltimo
38
. Et C. de iu. pu. 1. seruos in fine
39
. Et secundum sanctum Thomam in 2
ae. q. 67
40
. Jnsuper episcopus potest dispensare in eum casu. qui non prohibetur sibi expresse
in iure. distinccione 82
41
. Et de penis. distinccione 6
a capitulo 1
o in fine. Extravag. de sentencia excomunicacionis nuper
42
. circa finem. Ad idem. [ff. Quibus ex causis. maiores in integrum restituantur. 1.
nec non § quod eis
43
. Et hec est communis doctorum sentencia. secundum bernhardum. Et notatur 50 distinc.
Si quis presbyter
44
. Ista tenent de iure communi. sed ad terrorem homicidarum, in certis mundi partibus.
tales prohibentur sepeliri in loco sacro. eciam per statuta prouincialia uel synodalia]
45
.
Questio 2
a. Querebatur. Quidam sacerdos simplex. volens aptificare locum quendam pro cimiterio.
qui nunquam prius fuit pro cimiterio consecratus. Jnduit se sacerdotalibus ornamentis.
et publice cantauit missam in eodem loco. aspergendo ipsum cum aqua benedicta. per
ipsum. met sacerdotem. Et laici presentes habuerunt illum (1
b) pro cimiterio consecrato et sepelierunt illic mortuos suos. Jpse autem se modo excusat
dicens. Quod non intendebat consecrare. sed tantum benedicere. Quid iuris.
[Resten af folio 1
b og hele folio 2
a er ubeskreven].
(2
b). De homicidis et pena eorum multiplici ex differencia. In speciali An possint ingredi
ecclesiam ad audiendum diuina.
Questio 3
a. Querebatur An homicida laicus qui occidit laycum. possit ingredi ecclesiam ad audiendum
diuina. antequam sit absolutus ab irregularitate et satisfecerit consanguineis et
principi. Respondeo. Quia ista materia est prochdolor communis in partibus norweye.
vbi propter continuas ebrietates occidunt se mutuo. Ideo in ea aliqua sunt notanda.
Primum. Quod libro 7
o in clementi(nis) titulo de homicidio voluntario seu casuali. capitulo vnico
46
. sic cavetur. Si furiosus. seu dormiens. mutilet uel occidat hominem. nullam ex hoc
irregularitatem incurrit. Et idem de illo censemus. qui mortem aliter vitare non valens.
suum occidat uel mutilet invasorem. Ex quibus sequitur. Quod tria genera occisorum
non incurrunt irregularitatem. secundum istud statutum. Primum est. furiosus. glossa.
siue sua ex culpa propria. siue sine culpa furiam incurrisset. 15. q. 1. per hugulinum
47
. 2
m dormientes. glossa. exponit. Quia sicut aliqui sunt qui dormiendo loquuntur. ita
eciam dormiendo agunt. Experiencia enim docet quod aliqui in sompno percuciunt condormientes.
aliquando surgunt et querunt gladios et euaginant. de istis habetur. titulo de baptismo.
capitulo. maiores. § verum
48
ff. de acquirenda possessione. 1. 1. § furiosus
49
. [Ad idem dicit sanctus Thomas: 2
de q. 64.
50
Illicitum quidem est. quod homo directe intendat hominem occidere. ut sic se ipsum
defendat nisi illi qui habet
auctoritatem publicam. potest tamen quilibet vim vi repellere. sed hoc cum moderamine.
inculpate tutele. et si tunc preter intencionem illius qui se defendit. mors sequitur.
et alius occiditur. occidens non peccat]
51
.
4
m addit glossa. scilicet. ebrius qui nichil discernit, argumento eorum que notantur.
1. q. 1. dedit
52
. 15. q. 1. inebriauerunt loth
53
. Vnde dicit Ray(mundus)
54
. Si quis ebrietatem incidit sine culpa sua. et sit omnino alienatus mente. certe
excusatur. 15. q. 1. Sane
55
. Secus. Si culpa sua inebriatus sit. Aut non omnino alienatus fuerit. Sed tunc necesse
est scire quando aliquis inebriatur sua ex culpa. Et respondeo cum sancto thoma 2
ae. q. 150
56
. Ebrietas potest contingere tripliciter. Vno modo. Jta quod vtens nesciat potum esse
immoderatum et potentem se inebriare. et tunc ebrietas potest esse sine peccato. sicut
de noe (!) creditur. Alio modo. quod aliquis percipiat potum esse immoderatum. non
tamen extimet se posse per talem inebriari. et sic potest esse cum peccato veniali.
3
o modo. Quod aliquis bene nouit potum esse immoderatum et inebriantem et tamen magis
vult in ebrietatem incidere. quam a tali potu abstinere. et talis proprie dicitur
esse ebrius. vnde hoc modo ebrietas est peccatum mortale.
2
m notabile. Quod quantum ex sacris canonibus elici potest. Episcopis prohibitum est
dispensare cum homicidis. vt patet in capitulo Miror distinccione 50
ma.
57
Et intellige. siue iusto. siuc iniusto. et quomodocunque fiat. vt si quis vindictam
sangwinis dictat. scribat. aut tyringiam (!) exerceat. vel auctoritatem tali vindicte
attribuat. Et in omnibus similibus si inde mors fuerit subsecuta. vel mutilacio membri.
vt notat innocentius et hostiensis. extravag. de clerico pugnante in duello. capitulo
1
o.
58
Cum
nullo enim talium potest episcopus dispensare in officio. sed potest eum conseruare
in beneficio. ut patet titulo iam dicto. capitulo 2
o. Secus eciam. Si mors vel mutilacio non intervenerit. ut in preallegato capitulo
1
o.
3
m notabile. Que sit pena layci homicide secundum sacros canones. Respondeo. Quod quamvis.
omnes penitencie. sint in foro penitencie. arbitrio boni confessoris relicte. ut ipse
eas taxet. secundum omnes circumstancias personarum et condicionum. 26. q. 7. tempora
59
. Et in capitulo mensuram. de penitencia distinccione l
a.
60
Verumptamen. sunt multis peccatis varie penitencie imposite per sacros canones. Et
est vna generalis. pro quolibet peccato mortali septennis. cuilibet pro quolibet tali
peccato iniungenda. 33. q. 1. hoc ipsum
61
. Et § sequenti. Jdem 22. q. 1. predicandum
62
. Et ista septennis penitencia. magis uel minus debet imponi aspera. prout maioritas
uel minoritas criminis et circumstanciarum exposcunt. quia aput deum. magis valet.
mortificatio viciorum. quam abstinencia ciborum. ut patet in capitulo preallegato.
Mensuram
63
. [De pena. eius. qui occidit furem uel latronem. qui potuit capi]
64
. Est nichilominus pena specialis conscripta. Et primo. ex penitenciali romano. extravag.
de homicidio. vel voluntario. uel casuali
65
. capitulo 1
o (!) dicitur. illum qui occidit latronem aut furem. qui comprehendi poterat absque
occisione. Quia ad ymaginem dei creatus est. quadraginta dies non intrare debere ecclesiam.
lanea veste indui. et ab escis et potibus qui interdicti sunt. a thoro. gladio. et
equitatu. per eosdem quadraginta dies abstineat. Jn tercia autem. et quarta feria
et sabbato (3
a). aliquo genere leguminum. vel oleribus. uel pomis. et paruis pisciculis. cum mediocri
cereuisia vti debere. Quod intelligere vult papa. Si hoc fecerit. absque odij meditacione.
et suam vitam liberando. Vt patet ibidem. [de pena presbyteri qui occidit furem qui
potuit capi]
66
. De presbytero dicit in eodem
in fine. Quod si idem fecerit non deponatur. sed quam diu viuet penitenciam agat.
Quia secundum glossam. licet non dicatur directe homicidium comississe. irregularis
tamen factus est. quia pocius debuit eum dimittere quam pro vilibus rebus interficere.
ut patet ibidem in capitulo. suscepimus
67
. sed dispensatur cum eo ex misericordia. ut beneficium habeat. sine ordinis sui execucione.
ar. 28. distinccione presbyter
68
. Vel intellige secundum eandem glosam (!). quando non potuit aliter euadere. tunc
dispensari potest secum. [pena clericorum. qui armati intersunt homicidio]
69
. Jtem. Jbidem in capitulo Sicut dignum
70
. quod est alexandri tercii ad episcopum londoniensem. Quod loquitur de occisoribus
sancti thome cantuariensis. dicitur sic. Clericos autem. quos constat armatos interfuisse.
tanto facinori. et illos qui consilium dederunt. ut sanctus vir caperetur. perpetuo.
non solum ab altaris ministerio. deponendos esse censemus. sed eciam in ecclesijs.
nullo vnquam tempore. legant lecciones. uel responsoria. Jn choro separatim cantent.
Sed in psalmis. de commissis satagant veniam apud deum impetrare. Sequitur. Jnsuper.
in discreto monachorum claustro si fieri possit. vel canonicorum regularium. recludendi
sunt. Ita quod usque ad septennium vel quinquennium debeant ab ecclesiarum introitu
coherceri. [pena laicorum qui intersunt homicidio]
71
. Jn eodem capitulo explicatur pena multiplex. illorum satellitum. qui sanctum occiderunt.
Et hoc sub hijs verbis. Sane. cum vir discretus existas. plenius nosci. quod in excessibus
singulorum. non solum qualitas et quantitas delicti. sed eciam etas. sciencia. sexus.
atque condicio delinquentis. sunt attendenda. Et non solum secundum locum et tempus
quo delictum committitur. vnicuique penitencia debet indici. cum idem excessus. magis
sit in vno quam in alio puniendus. Et tunc explicat condiciones occidencium. Et primo.
de illis. qui venerunt animo occidendi. feriendi aut capiendi. illum sanctum et reuerendum
virum. quondam cantuariensem archiepiscopum. citra manuum inieccionem. Si de illa
capcione mors eius
secuta fuisset. pari penitencia. vel fere pari. existerent puniendi. 2
o loco. addit. de illis qui affuerunt occisioni. non ut percuterent. sed ut percussoribus
opem ferrent. si forte per aliorum violenciam impedirentur. Paulo enim minori pena.
tales debent mutilari. Cum enim scriptum sit. Qui potuit hominem liberare a morte.
et non liberauit eum. occidit. constat. ab homicidij reatu. illos immunes non esse.
qui occisoribus opem contra alios prestare venerunt. Non caret scrupulo societatis
occulte. qui manifesto facinori. desinit obuiare. 3
o diffinit. de illis. qui se asserunt. animum regis inflamasse ad odium. vnde homicidium
fuit secutum. Tales dure et aspere puniendos. Non tamen ita seuere, nisi forte regem.
ipsi ad illud homicidium perpetrandum. suis suggestionibus provocassent. 4
o. contra ignaros maleficij. sed tamen custodiebant (!). Subdit. dicens hij nempe.
non sunt a pena immunes. nec liberi a culpa. quia licet fuerint illius machinacionis
ignari. tamen eis quos siccarios esse sciebant. in sarcinis custodiendis. ministerium
prebuerunt. 5
o contra illos. qui illius sancti post mortem eius. spolia occuparunt. Ait. Quod si
nil aliud in tanto facinore commiserunt. a pena mortis eius arbitramur immunes. Sed
que occuparunt. eis quorum fuerunt tenentur in integrum restituere. si habent in facultatibus.
vnde possint ea reddere. Et ipsis. ex hoc moderata est penitencia iniungenda. Et licet.
quidam ex hijs. que occupauerunt. fateantur se pauperibus erogasse non tamen aliena.
cum ipsa potuissent eis quorum fuerunt restituere. nec debuerunt pauperibus erogare.
6
o. Illi. qui sola excomunicatorum participacione (3
b) se reos cognoscunt. considerata temporis mora quo in eadem nequicia perdurarunt.
et inquisito. si eis timore vel affeccione comunicauerunt. scienter uel ignoranter.
secundum hec est eis penitencia iniungenda. hec omnia illo in preallegato capitulo
sicud
72
. [Responsio ad quesitum]
73
. Sed Responsio breuis ad quesitum. habetur in libro penitenciali norweye
74
. sub hac distinccione. Aut homicidium
commissum est. ex invidia. et voluntarie. Et tunc iniunguntur sibi nouem anni et nouem
carene. Et de illis annis computantur sibi tres anni extra ecclesiam. Si autem commissum
est. ex sola ira emergente. tunc imponuntur sibi septem anni. septem carene. Et de
illis duo anni extra ecclesiam. nisi propter diuersitatem casuum aliter dispensetur.
Jnsuper. Jniungitur sibi specialis penitencia. peragenda illo die quo homicidium perpetravit.
Si enim idem fecit. dominica. tercia. uel quarta feria tunc illis diebus abstineat
a carnibus. Si vero feria 2
a 4
a uel sabbato. semel commedat lacticinia. Si autem in sexta feria. tunc perpetue in
lacte et aqua ieiunabit. hec ibi. hec autem penitencia. videtur partim ex iure. partim
ex voluntate imponentis dictata. Ex iure enim colligitur. non tota sed partim. dicitur
enim ex concilio martini pape. distinccione 50. Si quis
75
voluntate homicidium fecit. ad ianuam katholice ecclesie semper iaceat. et comunionem
in exitu vite sue accipiat. Si autem non voluntarie. sed casualiter homicidium fecerit.
Prior canon. septem annis. penitenciam agere iussit. secundus canon quinque mandavit.
hec ibi. vbi glossa. arguit contra. Si homicidium non est voluntarium. ergo non est
puniendus. ut patet in capitulis. ibidem sequentibus. Cum quis asseruerit. Et. Quantum
76
. cum similibus. sed respondet. Quod largo et stricto modo. dicitur aliquid committi
non voluntarie. Vno modo. si sit voluntate aliqua. non tamen illa est ad hoc preconcepta.
Et hoc aliquando punitur. Secundo modo loquuntur capitulum iam allegatum. Si quis.
Et capitulum imminente sequens. Qui saccum
77
. Alio modo dicitur stricte. aliquid esse factum sine voluntate. sicut id. quod nulla
voluntate agitur. neque intenta est voluntas ad idem. Et hoc non imputatur ad mortem.
prout ostenditur per capitula ibidem sequencia. cum quis. Et. Quantum
78
. Et nota. Quod super uerbo. Jn exitu vite. dicit glossa. hoc intelligendum. Eciam
si moriatur. ante finitum tempus penitencie. tunc enim licite comunicat. ut. 26. q.
6
a. Si quis de corpore
79
.
[Alia responsio ad quesitum]
80
. Est alia responsio ad quesitum. Magistri iohannis scoti. in 4
o sentenciarum
81
dicentis. Quod qui occidit hominem iniuste. Si sibi pro isto homicidio a iudice illius
loci infligitur mors. ut sic vitam reddat pro vita. debet illam pacienter sufferre
et sic soluere penam illam. Si autem mors sibi a nullo infligitur iudice. tunc expedit
sibi vt vitam suam exponat in causa iusta. Vtpote. contra infideles et inimicos ecclesie
pugnando. pro restitucione facienda. illi cui vitam abstulit. Quod si non velit tantam
restitucionem facere. non potest tamen. a restitucione facienda omnino immunis esse.
sicut quidam fatui. absoluunt homicidas. nec eis restitucionem. necessario incumbentem
iniungant. quasi facilius possit transire homicida. quam canicida. uel bouicida. quia
si quis occidisset bouem proximi sui uel canem. non absolueretur sine restitucione.
tenetur ergo ille ad restitucionem faciendam. vite equivalentem quam abstulit. Et
hoc eo modo. quo potest in talibus equiualens esse. Vtpote. quod ingrediatur religionem.
et sic moriatur mundo. pro eo quem occidit. Vel det se illi domino. cuius ipse fuit.
Et vlterius. Non solum hoc tenetur ut dicit idem. sed eciam. si interfectus. sustentabat
aliquos. vt patrem. matrem. uel propinquos. tenetur interfector. omnibus illis ad
restitucionem. in quantum eis abstulit. per interfeccionem istius.
(4
a). Sequentem oracionem. Institui dicendam pro pace adipiscenda. immediate infra missam.
post (!). Sed libera nos a malo. Sic enim obseruatur cottidie in capella pape.
Questio 4
a. Qualiter sit orandum pro pace. Responsio.
Quod hoc modo.
Sacerdos celebrans. in qualibet missa eciam cum nota. dicto pater noster. flectat
genua. et totus chorus secum. Siue populus circumstans. Et incipiat sacerdos. psalmum
sequentem. respondente choro. aut ministris. alternatis versibus. Letatus sum in
hijs que dicta sunt mihi. in domum domini ibimus. Stantes erant pedes nostri in atrijs
tuis iherusalem. Jherusalem que edificatur ut ciuitas. cuius participacio eius in
idipsum. Jllic enim ascenderant tribus. tribus domini. testimonium israhel. ad confitendum
nomini domini. Quia illic sederunt sedes in iudicio. sedes super domum dauid. Rogate
que ad pacem sunt iherusalem. et habundancia diligentibus te. Fiat pax in virtute
tua. et habundancia in turribus tuis. Propter fratres meos et proximos meos loquebar
pacem de te. Propter domum domini dei nostri quesiui bona tibi. Gloria patri et filio
et spiritui sancto. Sicut erat in principio et nunc et semper. et in secula seculorum.
Amen. kyrieeleyson. christeeleyson. kirieeleyson. Pater noster etc.
Et ne nos inducas in temptacionem. Sed libera nos a malo. Saluos fac seruos tuos et
ancillas tuas. Deus meus sperantes in te. Mitte eis domine auxilium de sancto. Et
de syon tuere illos. Esto nobis domine turris fortitudinis. A facie inimici. Fiat
pax in virtute tua et habundancia in turribus tuis. Domine exaudi oracionem meam.
Et clamor meus ad te veniat. Oremus. Pretende domine. famulis et famulabus tuis. dextram
celestis auxilij. vt te toto corde perquirant. et que digne postulant assequantur.
Ecclesie tue. quesumus domine. preces placatus admitte. Vt destructis aduersitatibus
et erroribus vniuersis. secura tibi seruiat libertate. et pacem tuam nostris concede
temporibus. Deus a quo. sancta desideria. recta consilia. et iusta sunt opera. da
seruis tuis illam quam mundus dare non potest pacem. Vt et corda nostra. mandatis
tuis dedita et hostium sublata fortitudine. tempora synt (!) tua proteccione tranquilla.
Hostium nostrorum quesumus domine. elide superbiam. contumaciam reprime. concordiam
nobis cum eis sine sangwinis effusione. aut saltem victoriam triumphalem concede.
per triumphum quod in cruce causauit. sui preciosissimi sangwinis emissione. Jhesus
Christus dominus noster. qui tecum in vnitate sancti spiritus. vivit et regnat deus
gloriosus. Per omnia secula seculorum. Amen.
(4
b) [Questio 5
5. Qualiter sit penitencia publica agenda]
82
.
Quesitum est qualiter pro homicidio. adulterio duplici et
similibus sit penitencia publica iniungenda. Et respondeo. secundum formam que obseruatur
in norweya. in foro penitencie. [pena homicidij voluntarij]. Quod primo pro homicidio
voluntario quod ex inuidia processit et pro duplici adulterio scilicet si coniugatus
et e conuerso et principaliter deierantibus solet iniungi eadem penitencia scilicet
nouem carene et nouem anni et iij anni extra ecclesiam. [pena homicidij ex repentina
ira]. Jtem pro homicidio ex solo (!) ira emergente vij carene et septem anni et duo
extra ecclesiam iniunguntur nisi per diuersos casus aliter dispensetur preterea homicida
eo die in quo homicidium perpetrauit videlicet dominica die. tercia uel quarta feria
hijs diebus a carnalibus abstinebit. Si vero secunda quarta uel sabato semel commedit
lacticinia. Si in sexta feria tunc perpetue in pane et aqua ieiunabit. [pena adulterij.]
Item pro simplici adulterio septem carene et totidem anni et duo extra ecclesiam iniunguntur.
[pena incestus in primo gradu.] Item pro incestu in primo gradu videlicet cum matre
uel sorore uel filia patricidis uel matricidis. Iniunguntur. xv anni et totidem carene.
et v anni extra ecclesiam stare. et per sextas ferias et vigilias apostolorum in pane
et aqua et quatuor temporum mitius solet agi secundum qualitatem personarum. [pro
peccato sodomitico.] Jtem eadem penitencia iniungitur pro scelere sodomitico et illis
qui cum brutis coeunt si tamen manifestis (!) fuerint. [pro incestu in 2
o gradu.] Jtem pro incestu in 2
o gradu xii annorum penitencia cum totidem carene (!) et quatuor annis extra ecclesiam
stare et a carnibus abstinere iniungitur. [pro incestu in 3
o gradu.] Item pro incestu in 3
o gradu nouem anni et IX carene et iii anni extra ecclesiam. [pro incestu in 4
o gradu.] Item pro incestu in 4
o gradu xi carene et sex annorum penitencia iniungatur (!) solet tamen aliquando mitius
agi scilicet v. uel iiij uel tres carene. [pro periurio.] Jtem pro periuro vj carene
et vj anni et duo extra ecclesiam et vigilie apostolorum. [pro oppressoribus infancium.]
Jtem oppressoribus infancium tres anni et iij carene et vnus annus extra ecclesiam
peracta vero vna carena pro oppressione infancium si sunt in facie ecclesie matrimonio
copulati in ecclesiam introducuntur et si ambo in vna domo iacuerint quamvis in lecto
pariter inuicem ieiunabunt. [Qui negligunt infantes. vt non baptizentur.] Jtem qui
infantes suos negligunt ita quod sine baptissmo moriuntur eis ut oppressoribus penitencia
iniungatur. Si uero in diuersis
domibus (5
a) iacuerint vir non tenetur nisi velit conjugem adiuuare Jtem homicide tantum in cena
domini reconcilientur nisi cum eis propter difficultatem vie uel aliam causam probabilem
dispensetur Solum autem patricide et incestuosi in primo gradu et contra naturam peccantes
peractis quinque annis uel carenis in ecclesiam inducuntur Homicide vero et adulteri
et deierantes completis v uel iiij annis uel carenis in ecclesiam solent induci.
Questio 6
a. An clerici teneantur ex ecclesie precepto uel statuto. ieiunare. et a carnibus et
lacticinijs abstinere. ferijs secunda et tercia. ante diem cinerum. ita quod ieiunent
quinquagesimam. Et argumentatur quod sic. triplici auctoritate. distinctione 4
a. Prima est telesphori pape. scribentis sic. omnibus episcopis. Statuimus
83
. vt septem ebdomadas. ante sanctum pascha. omnes clerici in sortem domini vocati.
a carne ieiunent. Addit racionem dicens. Quod sicut discreta debet esse vita clericorum.
a laicorum conuersacione. Jta et in ieiunio. debet fieri discrecio. has ergo septem
ebdoma(da)s. omnes clerici a carne et delicijs ieiunent. et ympnis et vigilijs atque
oracionibus. inherere. die noctuque studeant. Vbi diligenter aduertendum. Quod papa
dicit. Statuimus. Ergo facit de hoc statutum. Statutum autem est constitucio siue
decretum. decretum autem seu constitucio est lex siue ius. ut patet eadem distinccione
4
a in capitulo. Est enim lex
84
. Vbi additur. Quod in ipsa constitucione hoc considerandum est. Quod cum leges institute
fuerint. non erit liberum iudicare de eis. sed oportebit iudicare secundum ipsas.
Tunc sic assumi potest. Quicunque transgreditur libere non coacte. statutum pape.
et sine vlla necessitate. peccat mortaliter. sed talis est clericus qui prefatis diebus
existens sanus. nec necessitatus. non solum non ieiunat. sed eciam carnibus vtitur.
talis peccat mortaliter. Vel sic. Quilibet tenetur seruare statutum pape iuxta nosse
et posse. sed prefatus canon est statutum pape. ergo quilibet clericus tenetur idem
obseruare. Ambe maiores probantur per magistrum gracianum. dicentem in fine eiusdem
distinccionis. §. hec autem
85
. Jlli qui sacris nesciunt obedire canonibus. penitus
officio iubentur carere suscepto. proprio honore priuandi. decretum enim necessitatem
facit. exhortacio autem liberam voluntatem excitat. hec ibi. Sed qui non seruat decretum
pape. est talis. ergo talis est omni honore priuandus. hoc autem non fit nisi propter
peccatum mortale commissum. ergo ille. qui non seruat prefatum statutum. venit priuandus
omni suo honore. et peccat mortaliter.
2
a est auctoritas. quasi testimonialis de allegato statuto. in libro sermonum beati
ambrosij. dicentis. capitulo sequenti. Quadragesima
86
. sex septimanas habet. cui addidit thelesphoros pontifex septimam ebdomadam. et vocatum
est hoc tempus quinquagesima. ergo de mente beati ambrosij fuit hoc statutum fore
obseruandum. 3
a est beati gregorij pape. scribentis augusto anglorum episcopo. in capitulo sequenti.
sic. Denique sacerdotes et dyaconi. et reliqui. quos dignitas ecclesiastici gradus
exornat. a quadragesima
87
. propositum ieiunandi suscipiant. quo ad aliquid appensum. sancte institucioni
88
adiciant. et eorum. qui in laicali ordine consistunt. obseruanciam. sicut loco. ita
religione precellant. hec ille. Vbi notandum. Quod gregorius iste. sicut et thelesphorus.
summi pontifices. ambo se fundant in eadem racione. scilicet. quia clerici sunt laicis
digniores. Idcirco debent esse eis sancciores. et abstinenciores. Concordat canon
alius. 1. q. 1. vilissimus
89
. Vbi symachus papa. scribit laurencio mediolanensi episcopo. dicens. Vilissimus computandus
est. nisi precellat sciencia et sanctitate. qui honore prestancior est. sed ex hoc
argumentatur. Nullus dicitur vilissimus. nici qui peccat mortaliter. sed qui non ieiunat
predictos dies. est appellandus vilissimus ergo. qui non ieiunat illos dies. peccat
mortaliter. Possumus addere (15
b) omnes canones. mandantes obseruari statuta summorum pontificum. 29. q. 1.
90
Inter quos hic paucos inserere curabo. Primus est. ylarij pape inquirentis sic. Nulli
fas sit
91
. sine status sui periculo. vel diuinas constituciones. vel apostolice sedis decreta
temerare. quia nos. qui potentissimi sacerdotis amministramus officia. talis
transgressionis culpa
92
respiciet. si in causis dei desides fuerimus inventi. [de obseruancia canonum et
obediencia pape]
93
. quia meminimus quod timere debemus. qualiter comminetur deus negligencie sacerdotum.
siquidem maiori reatu delinquit. qui pociori honore fruitur. et grauiora facit vicia
peccatorum. sublimitas peccancium. Secundus est. Damasi pape. in capitulo imminente
sequenti. Violatores canonum voluntarie. grauiter a sanctis patribus iudicantur. et
a sancto spiritu instinctu cuius ac dono indicati
94
sunt dampnantur. quoniam blasphemare spiritum sanctum non incongrue videntur. qui
contra eosdem sacros canones non necessitatem (!) compulsi. sed libenter. ut premissum
est. aliquid aut proterue agunt. aut loqui presumunt. aut facere volentibus sponte
consenciunt. Talis enim presumpcio. manifeste est vnum genus blasphemancium spiritum
sanctum. quoniam ut iam prelibatum est. contra eum agit. cuius nisu et gracia sancti
canones editi sunt. Cum similibus multis ibidem. [Hinc et beatus Gregorius ait. in
capitulo. Si qui sunt presbyteri. distinccione 81
a.
95
Qui saluberrimo precepto obedire noluerint. ydolatrie peccatum incurrunt. Samuele
teste. peccatum ariolandi est non obedire. et scelus ydolatrie nolle acquiescere.
peccatum ergo ydolatrie incurrit. quisquis dum se christianum asserit. obedire sedi
apostolice contempserit. hec ibi]
96
. Ex quo arguo sic. statuta summorum pontificum sunt inuioliabiliter obseruanda. sed
ieiunare quinquagesimam est clericis statutum. a duobus summis pontificibus. thelesphorum
(!) et gregorium (!). vt ex predictis claret. ergo hoc ieiunum e clericis. inuiolabiliter
obseruandum. Obiecciones. Sed obicitur. contra predicta. Et primo sic. Quia magister
gracianus. soluendo predicta statuta. asserit ea non obligare clericos. ad eorum obseruanciam.
Et hoc duplici racione. Prima. quia hec statuta non sunt communi vsu approbata. 2
a quia forte non discernendo. sed exhortando sunt conscripta. Et hanc secundam racionem
sequitur. iohannes teutonicus
97
in glossa. dicens. ea non esse
precepta. sed consilia. vnde eorum transgressio non obligat clericos ad culpam. 2
o. Videntur ista decreta esse clare reuocata. per consilium aurelianense in capitulo.
et sacerdotibus
98
. sic dicitur. A sacerdotibus omnibus decretum est ut ante pasche sollempnitatem.
non quinquagesima. sed quadragesima teneatur. 3
o. Quia ignorancia iuris excusat a peccato. eos qui ius scire non possunt. Sicut ignorancia
facti. excusat illos. qui factum racionabiliter ignorant. ut patet de regula iuris.
capitulo Jgnorancia. libro 6
o.
99
Sed talis est in clericis moderni temporis. quo ad prefatum ieiunium. Jgnorant enim
factum. quia non viderunt in suis prelatis. nec coetaneis tale exemplum. Jgnorant
eciam ius. quia non legitur eis istud statutum. ergo talis ignorancia excusat eos.
Responsio. Hoc tenendum. Quod hec sunt due famose opiniones. Prima fortis secunda
fauorabilis. licet prima cum suis motiuis videatur irrefragabilis. Ideo utraque opinio
responderi potest. ad raciones et auctoritates alterius opinionis. Concedendum igitur
est pro concordia vtriusque opinionis. Quod si quis. proterue. temere. et ex contemptu.
transgressus fuerit ieiunium prelibatum. mortaliter peccat. et reus transgressionis
statuti habetur. cum penis prenominatis. Sed si ex fragilitate. ex ignorancia. aut
ex simplicitate transgreditur. a peccato excusatur Primo modo loquitur. prima opinio
cum suis motiuis. 2
o modo intelligenda 2
a cum suis motiuis. Si queris. Quid est dictum. ex contemptu. Respondet sanctus bernhardus.
in libro de dispensacione. et precepto
100
. [duplex contemptus]
101
. Quod duplex est contemptus. Vnus precepti seu statuti. dum scilicet subditus aliquis
vilipendit ipsum. iudicans non seruandum. dicens superiores errasse. uel maliuole
statuisse. Alius precipientis aut statuentis. contempnendo auctoritatem aut personam
superioris. qui statuit. Et hic est contemptus dei cuius locum tenet ille. Et quilibet
horum contemptuum est peccatum mortale. Unde sanctus thomas in locis multis habet
pro regula. quod non transgressio. sed statuti vel statuentis contemptus. causat peccatum
mortale. Exemplificat
in 2
ae.
102
Si religiosus transgreditur statuta sue regule. citra tria vota substancialia. non
peccat mortaliter. nisi ex contemptu transgreditur. Et in quodlibet. determinat. Quod
monachus niger. cui prohibitum est commedere carnes. si commedit non ex contemptu.
sed alia racione. excusatur a statuti transgressione. Et ita in similibus. Soluendo
ergo argumenta pro parte affirmativa facta. Dicit 2
a opinio. quod canones allegati. intelligendi sunt. si quis ex contemptu nolit illos
dies ieiunare. sed voluntarie (6
a) contempnere. Sed pro parte negatiua soluit facta arguendo opinio prima. Ad primum.
Quia non sunt comuni vsu approbata. Respondetur dupliciter. Primo quod hoc non refert.
quia adhuc hodie a multis obseruantur clericis deuotis. et nemo dubitat. quin fuerunt
(!) in vsu ante tempora. Si modo non seruantur ab omnibus. non est mirum propter maliciam
temporum. quia nec omnes obediunt ewangelio. nec tamen propterea dicimus ewangelium
ssse (s. 21, 54 pdf) abrogatum. aut amplius non obseruandum. Vnde statutum pape non potest
abrogari. nisi per expressum consensum pape. ut patet de prebendis. cum iam dudum
103
. licet quidam dicant. quod sola sciencia pape sufficiat. vt refert glossa. in capitulo.
Jn istis. distinccione 4
a.
104
Ad 2
m. Quod illa statuta sunt consilia. Respondent isti. Quod ista glossa confundit textum.
ideoque non tenenda. Nam textus dicit statuimus. non dicit consulimus. de quo supra
patet. in argumento primo. super verbo Statuimus. [Et quod non possit esse consilium.
sed preceptum. probatur. plus quam medietas illius ebdomade est preceptum et non consilium
scilicet a festa 4 vsque ad pascha. tam clericis quam laicis. ad ieiunandum. sed clericis
additur in speciale tota quinquagesima. ergo illi duo precedentes dies. eciam cadunt
clericis sub precepto. et non consilio. Confirmatur. Quod si illi duo dies cadunt
sub consilio clericis. ergo eadem racione tota ebdoma(da) illa. cadit sub consilio
clericis. et laicis. quod patet falsum. Et tenet contra. Quod in eodem statuto. et
sub eisdem verbis. comprehenditur tota ebdoma(da). et per communes. singule dies singulariter.
Jtem. Si istud ieiunium est clericis consilium et non preceptum sequitur. quod tota
quadragesima. sit laicis
consilium et non preceptum. scilicet quia nulli precipitur sub uerbo precepti sed
solum. iubetur. et dicitur placuit. uel obseruetur. in capitulis. quadragesima
105
. de quibus distinccione 5
a. et idem distinccione 3
a]
106
. Ad 3
m. Respondent. Quod ignorancia nulla potest allegari. quia talia solent predicari in
publicis sermonibus. Talia eciam predicantur et exemplo ostendantur (!). adhuc a multis
deuotis viris. Vnde si talis ignorancia est affectiua. non excusat. Jnsuper. Si sit
crassa uel supina. non excusat. Dicitur enim crassa uel supina per methaforam. hominis
crassi et supini. qui non videt ea. eciam que coram eo sunt. Sic est ille. qui ea
que publica sunt et manifesta se dicit ignorare. cui facile non creditur. ut patet
distinccione 16. quod dicitis
107
. Et per sanctum thomam. in Prima 2
e. q. 76
108
. Quid ergo finaliter consulendum. Responsio. Tene certum. Dimitte incertum. certum
est. quod ieiunando prenominatis diebus periculum euavades (!) et tucius ambulabis.
Ad capitulum. A sacerdotibus
109
. Respondet glossa eiusdem capituli. quod non suffragatur clericis. quia loquitur
de comuni ieiunio omnium laycorum. qui non tenentur ieiunare quinquagesimam. sed solum
quadragesimam. ut patet ibidem. in capitulo quadragesima
110
.
Questio 7
a. An episcopi teneantur vti roketo. hoc est veste linea. desuper alias in publico.
et in ecclesia. Responsio. Quod sic. Statuit enim. Papa Jnnocentius tercius. in concilio
generali. vt patet extravag. de vita et honestate clericorum. in capitulo clerici
111
. idipsum sub hijs verbis. Pontifices autem in publico et ecclesia. desuper indumentis
lineis omnes vtantur. nisi monachi fuerint. quos oportet. ferre habitum monachale.
hec ibi. Jstud est mandatum pape. ergo transgrediens peccat mortaliter. Et quod sit
mandatum. patet per illa alia que statuuntur in eodem capitulo.
nam ibi statuitur. quod episcopus religiosus portet habitum sui ordinis. sed hoc est
preceptum. quod patet ex eo. quia si non portat habitum illum. sed eum temerarie abicit.
est ipso facto excomunicatus. vt patet extravag. ne clerici uel monachi secularibus
se immiscant negocijs capitulo. vt periculosa. libro 6
o.
112
Excomunicacio autem nunquam infligitur. nisi pro peccato mortali. vt patet per sanctum
thomam in 4
a sentenciarum distinccione
113
. cuius racio est. quia effectus excomunicacionis sunt. Quod in presenti excludunt
excomunicatum a tribus. videlicet. ab ingressu ecclesie. a percepcione sacrorum. et
comunione fidelium. Jn futuro autem excludit. a vita eterna. a fruicione beatifica.
Et a consorcio omnium beatorum. que tria correspondent prenominatis. Sicut enim. hic
excluditur excomunicatus ab ingressu ecclesie. ita ibi. ab ingressu paradisi. Et sicut
hic excluditur a percepcione sacrorum. Jta ibi a fruicione beatissime trinitatis.
Et sicut hic excluditur a comunione fidelium. ita ibi beatorum. que sunt pene solius
peccati mortalis. Que omnia vera sunt. de excomunicacione maiori. de qua hic loquimur.
Secus de minori. que separat a sacramentis tantum. Et de vtraque habetur extravag.
de sentencia excomunicacionis in capitulo. si quem
114
. Et 3. q. 4
a. engeldrudam
115
. Vnde apparet. Quod hec est differencia. inter episcopum ecclesiasticum non religiosum.
et alium religiosum. Quod si religiosus licet sit de ordine assumptus. non deferat
habitum sui ordinis. est excomunicatus et cum hoc peccat mortaliter. sed episcopus
alius. si non defert roketum. peccat mortaliter. si hoc facit friuole et temerarie.
et est ex consequenti excomunicatus coram ecclesia triumphante. licet non sit tenendus
excomunicatus. coram ecclesia militante. neque forte vitandus. Sed hoc pro indubitato
tenendum. Quod si episcopus ammonitus noluerit roketum portare. ex tunc. tanquam contumax
evenit excomunicandus. sicut quilibet peccator mortalis publicus. Vnde. Dum reuerendissimus
cardinalis anglie. pro tunc legatus de latere per alamaniam. contra behemos. vidisset
episcopos sine roketo in colonia existens dixit eis expresse. quod essent apostate.
sicut monachi. habitum sui ordinis abicientes. Nec amplius ausi erant comparere coram
presencia sua. nisi roketati. Jdem. dixit et fecit cardinalis de cipro. qui erat tunc
legatus concilij basiliensis. episcopo leodiensi. turpiter eum increpans. de neglectu
roketi. Et veraciter credimus. huius opinionis esse. summum pontificem. cum omnibus
cardinalibus. quia nullus eorum vnquam comparet in publico. non indutus roketo. similiter
omnes episcopi subdiaconi pape.
Et auditores rote. corrector bullarum apostolicarum. et omnes prothonotarij. qui omnes
vtuntur roketo. nec aliquis eorum auderet aliter coram papa. aut alio prelato comparere.
Racio Roketi est. vt episcopi per albedinem vestis. studeant mundiciam anime. et claritatem
fame. indesinenter custodire. Jn cuius figuram. aaron supremus sacerdos. vtebatur
ephot lineo. Et vir ille quem vidit ezechiel mensurare templum. fuit indutus lineo
albo per totum. Et filius hominis apparuit in apocalipsi iohanni. (!) vestitus podere
albo. Et in transfiguracione apparuerunt vestes eius albi sicut nix. Angelique dominicam
resurreccionem et ascensionem denunciantes in albo apparuerunt.
Questio 8
a. An episcopus necessitate imminente possit fructus beneficij vacantis. suos in vsus
recipere et conuertere. Reponsio. quod sic. vt patet extravag. libro 3
o. Vt beneficia ecclesiastica siue diminucione conferantur. capitulo vnico. § finali.
vbi sic dicit papa innocentius. vtrum. qui dat spirituale beneficium. percipiat prouentus
ipsius ante donacionem. Et tamen licitum est sub hac distinccione. videlicet. vtrum
ante donacionem. constituat. quod ipsi prouentus retineantur ad tempus pro iusta causa
et necessaria. An conueniat eum ipso. qui accepit beneficium seu cum mediatore quocunque
ut officio illo concesso. retineat ipse prouentus sibi. Primum enim membrum credimus
esse licitum. 2
m autem dicimus non licere. ne viam aperiamus hijs. qui prauitatem suam satagunt palliare.
Sed si prouentus ante donacionem non percepit ipse. sed alius et ex donacione consequitur.
ut ipse prouentus percipiat. non est dubium intercedere symoniacham prauitatem. Vbi
glossa super verbo constituat. dicit. cum capitulo suo. non cum eo qui habiturus est
beneficium. Et hoc publice faciat ut vitetur omnis suspicio. Sic
potest intelligi supra de prebendis. significatum
116
. Sic patet. Quod episcopus. potest ad tempus ex iusta causa retinere fructus. vacantis
beneficij. si forte grauatur debitis. ar. de verborum significacione capitulo penultimo
117
. Vbi sic dicitur. Tua nobis fraternitas intimauit. Quod cum tibi pro releuacione
onerum debitorum. duximus indulgendum. ut fructus beneficiorum que interim in dyocesi
tua vacare contigerit. tibi liceat byennio retinere. quidam. apostolice gracie priuilegium
sinistra interpretacione. restringere molientes. asserunt. prebendas et maiora beneficia.
nequaquam beneficiorum nomine contineri. Nos ergo
118
auctoritate predicta. declaramus vt
119
Jn hoc casu. prebende et alia beneficia. generali beneficiorum nomine continentur.
hec ibi.
Questio 9
a. An episcopus pro suis et ecclesie necessitatibus subleuandis. possit subsidium.
clero et populo imponere. Responsio. quod sic. secundum Raymundum et hostiensem. Jn
casibus suprascriptis. Primo pro defensione terre sue. Ad hanc enim tenentur omnes.
non solum de rebus. sed eciam corporaliter laborare. ut sic se ipsos saluent. 23.
q. 3. fortitudo
120
. Et extravag. de emunitate ecclesiarum. pervenit
121
. 2
o. Si episcopus velit ire in exercitum indictum. ab ecclesia uel principe. contra hereticos
uel paganos. Nec sufficit ad expensas. tunc potest a subditis petere moderatum auxilium.
3
o. Si in bello ex parte sua iusto. fuit captus a hostibus. nec sufficit. se redimere
absque graui dampno. 4
o. Si vult ire ad principem. pro obtinendo priuilegio proteccionis specialis. pro se
et subditis. et non potest commode expensas ad hoc necessarias facere. 5
o. Si indiget reparacione poncium et viarum. 6
o. Quando sine culpa sua depauperatus est uel obligatus debitis. Jn omnibus autem prescriptis.
et emergentibus casibus alijs. intelligendum est. Quod moderate. et non ad grauamen
exigat. 10. q. 3. vnio
122
. circa medium. Et
extravag. de censibus. Cum populus
123
. § prohihemus. 22. q. 5. de forma fidelitatis
124
. 7
mus casus est. Si episcopus. expendit pro legato apostolico. Jta tamen quod non extorquet
a subditis plus quam exposuit. Alioquin tenetur ad restitucionem. Vel dare tantumdem
pauperibus. Superior eciam. cui de hoc querela fuerit deposita. si in hoc negligens
fuerit. canonice subiaceat vlcioni. Vt patet. Extravag. de emunitate ecclesiarum.
capitulo. quia plerique
125
. Concordat sanctus thomas. In tractato de rege et regno. Insuper Jn quadam epistola.
quam scripsit. ad ducissam. lothringie et brabancie. eciam de dominis temporalibus.
Questio 10
ma. Que pena. clerici. concubinam publice tenentis. Responsio. Quod preter illa que
ex diuino iure est inflicta. videlicet. pena pro peccato graui mortali. taxata. que
est infallibiliter dampnacio eterna et tanto grauior quanto gradus alcior. et scandalum
apercius. Sunt pene alie a sacris canonibus taxate. quarum alique snmuntur ex decretis.
Alie ex decretalibus. Ex decretis. distinccione 81. et 82. per multa capitula. Et
primo. Que sit pena episcopi. talia non corrigentis. precio vel precibus intervenientibus.
Responsio quod debet ab officio deponi. secundum sanctum gregorium. distinccione 82.
in capitulo. Si quis episcopus
126
. Cuius racionem reddit vnam. concilium quangense dicens. illum esse actorem mortis
delinquentis taliter. eo quod ille mortem langwentibus probatur infligere. qui langworem
cum possit non excludit. vt patet in § finali. capituli immediate precedentis. quod
incipit. presbyter
127
. 2
a racio redditur in capitulo sequenti immediate. Quod incipit nemo. Et est aurelij
augustini dicentis. (7
a). Episcopus itaque. qui talia crimina non corrigit magis dicendus est canis impudicus.
quam episcopus. 3
a racio. annectitur iu capitulo nemo. Quia per talem negligenciam episcopi. culpa vehementer
in exemplum ab alijs trahitur. quando pro reuerencia ordinis. peccator honoratur.
4
a racio ibidem subditur. quia episcopus negligens. approbat talia peccata eciam si
per se mundus persistat. Ait.
enim pius papa. in capitulo. Quid enim prodest
128
illi. suo errore non pollui. qui consensum prestat erranti. Quod probans papa innocencius
ait in capitulo. Error
129
. cui non resistitur approbatur. et veritas. cum minime defensatur. opprimitur. Negligere
quippe cum posses perturbare aduersos
130
. nichil aliud est quam fouere. Nec caret scrupulo societatis occulte. qui manifesto
facinori desinit obuiare. Que autem sit pena clericorum delinquencium fornicarie.
Responsio. hoc primo notandum. Quod id. quod de mundicia obseruanda. sacerdotibus
imperatur. hoc eciam. de quibuslibet altari seruientibus. [glossa in sacris]
131
intelligendum est. ut patet in capitulo nunciatum
132
. § finali. Vnde aurelius episcopus. in concilio 5
o cartaginensi. legitur dixisse. Cum in preterito. de continencie et castitatis moderamine
tractaretur. gradus isti tres. conscripcione quadam castitatis per consecracionem
adnexi sunt. episcopos. presbyteros. dyaconos. Ita enim placuit. ut condecet. Sacros
antistites. ac dei sacerdotes. nec non leuitas. vel qui in diuinis sacramentis deseruiunt.
glossa. idest subdiaconos. continentes esse in omnibus quatenus possint simpliciter.
quod a deo postulauerint impetrare. Et ab omnibus episcopis responsum est. placet.
[Addit beatus gregorius eciam subdyaconos ibidem in capitulo si qui sunt presbyteri
133
. Quia licet presens subdyaconatus non reputaretur esse de ordinibus sacris. tamen
tunc ita decisum est. quod inter sacros habeatur]
134
. hoc notabili stante. Videamus penas quas incurrunt omnes prenominati si incontinenter
vixerint. Et sunt.
Prima. est deposicio. Vnde in canone sanctorum apostolorum in capitulo presbyter
135
. dicitur in §. Si quis episcopus. vel presbyter. aut dyaconus. post dyaconij sui
gradus acceptos. fornicatus fruitur aut mechatus. deponatur. Quod modificat quangense
concilium. fundans se in auctoritate beati siluestris pape. dicentis.
Si in tali vicio permanserit. Secus. si sua sponte confessus abiecit. vt resurgeret.
penitenciam agens. 2
a quod debet inter laicos penitenciam publicam agere. si crimen sit publicum. vt statuitur
in eodem iam allegato §. 3
a est exclusio ab ecclesia. ad quam penam. Concordat terribilis sentencia beati gregorij.
in capitulo ibidem. Si qui sunt presbyteri
136
. aut dyaconi aut subdiaconi. qui in crimine fornicacionis iaceant. interdicimus eis.
ex parte dei omnipotentis. et sancti petri auctoritate. ecclesie introitum vsque dum
peniteant et emendent. 4
a est. Quod eius officium nemo audire debet. vnde subdit idem gregorius ibidem. Si
qui vero. in peccato suo perseuerare maluerint. nullus vestrum. eorum officium audire
presumat. quia benediccio eorum vertitur in malediccionem. et oracio in peccatum.
testante domino per prophetam malachiam. dicentem. Maledicam benediccionibus vestris.
Quod totum verum est. si duo concurrant. Primum si vicium sit publicum. quia tunc
est suspensus. quo ad se et quo ad alios. Si autem sit occultum. Suspensus est quo
ad se. sed non quo ad alios. Vnde tunc non deberet euitari in diuinis. secundum sanctum
thomam in 4
o sentenciarum
137
. Et in quodlibet. vt patet in capitulo quesitum extravag. de cohabitacione clericorum
et mulierum
138
. 2
m si penitenciam assumere noluerit. et desistere. Penitencia autem taxatur. ad decem
annos. per concilium quangense. in capitulo. presbyter. 82 distinccione
139
. In quibus penitere debet hoc modo. Tribus siquidem mensibus. a ceteris remotus.
pane et aqua. a vespera in vesperam vtatur. Diebus autem dominicis et precipuis festis.
modico vino. et pisciculis atque leguminibus recreetur. sine carne et sangwine. ouis
et caseo. sacco indutus humi adhereat. die ac nocte. iugiter misericordiam dei omnipotentis
imploret. finitis igitur. tribus mensibus continuis. exeat. tamen in publico non procedat.
ne grex fidelis in eo scandalum paciatur. non enim debet sacerdos. publice et sollempniter
secundum glosam penitere. sicut laicus. Postea. aliquantisper viribus resumptis. vnum
annum et dimidium in pane et
aqua expleat. exceptis dominicis diebus et precipuis festiuitatibus. in quibus. vino
et sangwine ouis et caseo. iuxta canonicam mensuram vti poterit. finito autem primo
et dimidio anno corporis et sangwinis domini. ne indurescat. particeps fiat. et ad
pacem veniat. et psalmos cum fratribus in choro vltimus canat. Ad cornu altaris non
accedat. ut ibi scilicet ministret secundum glosam. iuxta beati clementis vocem. minora
gerat officia. Deinde vero. vsque ad explecionem septimi anni. omni quidem tempore.
exceptis paschalibus diebus. tres legitimas ferias. vnaquaque ebdomada. in pane et
aqua ieiunet. Expleto vero circulo anni. si fratres aput quos penituit. eius condignam
penitenciam laudauerint. episcopus in pristinum honorem. iuxta beati calixti pape
auctoritatem. eum revocare poterit. Sane sciendum. Quod secundam feriam. Vnum psalterium
canendo. aut vnum denarium dando pauperibus. si operarius est. redimere poterit. Finitis
autem septem annis. deinde vsque ad finem decimi anni. sextam feriam. nulla interveniente
redempcione. obseruet in pane et aqua. Et concludit ibi regulam generalem dicens.
Quod eadem pena iniungenda est presbytero. pro quolibet peccato. quod deposicionem
inducit. 5
a pena fornicarij clerici publici est. Quia nec sacramenta ab eo recipi debent. Quod
sequitur ex pena 4
a predicta. (7
b). quia si non licet eius officijs interesse. nec ea audire. multo minus licet ab
eo sacramenta recipere. Vnde idem ostendit sanctus thomas. in 4
o sentenciarum distinccione 13. Quod a notorio concubinario non est recipienda eucharistia.
Ab alijs autem. occultis concubinarijs et peccatoribus recipi potest. Quod idem. distinccione
24 ibidem modificat. dicens quod homo tenetur recipere eciam a ministro in peccato
mortali existente. quam diu ab ecclesia tolleratur. quia adhuc est ei obligatus. Subdit
tamen ibidem inquirens. non esse tutum. quod quis preter necessitatis articulum talem
ministrum inducit. ad aliquid sui ordinis exequendum. durante consciencia. quod ille
esset in peccato mortali. quam tamen deponere posset. ex eo. quod in instanti. homo
a diuina gracia emendatur. Vnde tenet expresse. Quod quicunque est in peccato mortali.
non potest exequi sine novo peccato. officium sui ordinis. quia talis facit contra
idem preceptum. deuteronomio 16. Quod iustum est iuste exequeris
140
.
Jndigne enim sacramentum pertractat nec in hoc potest aliquis dispensare. quia est
de iure naturali. ut homo sancta sancte pertractet. Vnde talis actum alicuius ordinis
facit. mortaliter peccat. Vt qui tangit res sacras. quasi suo officio vtens. peccat
mortaliter. Secus autem esset. si aliqua necessitate aliquod sacrum contingeret uel
exequeretur. in illo casu in quo laicis liceret. Puta si baptizaret in articulo necessitatis.
vel corpus christi de terra colligeret. Jdem dicit dominus albertus magnus. Et eciam
raymundus. An igitur talis. teneatur esse confessus. Respondeo cum sancto thoma. et
petro in 4
o sentenciarum. distinccione 17. Quod non in illo casu necessitatis. sed sufficit ei.
habere propositum confitendi. Nam propositum confitendi. tenetur homo habere. sicut
et contricionem. scilicet. quando peccata memorie occurrunt. sed ad confessionem actualiter
faciendam. tenetur quis. si debeat eucharistiam percipere. ad quam nullus post peccatum
mortale. nisi prius confessus. debet accedere. copia sacerdotis oblata. et necessitate
non vrgente. Similiter eciam tenetur. si periculum. mortis immineat. alias non tenetur
homo. ad statim confiteri. quamuis periculum sit differre. Ex precepto autem ecclesie
tenetur semel in anno. ut patet in capitulo omnis. de penitencijs et remissis
141
. 6
a pena est incarceracio. post deposicionem. Vnde ait eugenius papa. vbi supra. in capitulo
Sacerdos
142
. aut quis alius in ordine ecclesiastico provectus. si in eo scelere invenitur. quo
abiciendus comprobatur. depositus. prouidencia episcopi. bene prouiso loco constituatur.
vbi peccatum lugeat. et vlterius non committat. 7
a post degradacionem in monasterio arto recludi. vt ibi perpetuam agant penitenciam.
ne seculariter vivendo penitere negligant. Si autem hoc fieri. causa qualibet prohibuerit.
vbicunque sint. penitenciam agere non desistant. Si autem. amisso gradu vivere seculariter
voluerint. et penitenciam agere neglexerint. ab ecclesie comunione separentur. 8
ua est in exilium missio post deposicionem. Vnde ait ysidorus in capitulo. valet ibidem
143
. Quod mutacio loci. mutat affectum sepius vnde congruum est inde eciam corporaliter
euelli. Vbi quisque illecebris deseruiuit. quia locus vbi quisque praue vixit. in
aspectum mentis apponit semper. id quod ibi
praue cogitauit uel gessit. hee tres ultime pene. consequuntur post deposicionem.
et non ante. nisi in vim contumacie et impenitencie. ita oporteret procedi. Pro quo
notandum. Quod licet fornicacio. in clerico tenente publice concubinam. inducit deposicionem.
si admonitus. nolit se corrigere. Vnde talis debet primo moneri. primo 2
o et 3
o. ut in capitulo si quisquam
144
. de cohabitacione clericorum et mulierum. Qui si post amonicionem. se non correxerit.
debet suspendi a beneficijs. Quod si nec tunc se correxerit. debet ab eis. perpetuo
remoueri. quod verum est. siue sit in sacris. vt patet ibidem in capitulo sicud
145
. siue non in sacris. ut ibi. in capitulo. Si autem clerici
146
. Quod si tale crimen est notorium. suspensus est ipso iure. vt predictum est supra.
in §. 4
a pena. Qualiter autem dicitur aliquid notorium. Notandum. Quod 4 modis. Primo. Si
apparent pueri concepti uel nati. hoc est animalia gradiencia super terram. 2
o. si tenet mulierem suspectam secum in domo. 3
o. si est per se in iudicio confessus. 4
o si non sit confessus. saltem de crimine illo convictus iudicialiter. vt patet in
capitulo. quesitum. extravag. de cohabitacione clericorum et mulierum
147
. Jdem sanctus thomas vbi supra. [Tunc in talibus casibus. nec accusator. nec testis
est necessarius. cum huiusmodi crimen. nulla tergiuersacione possit celari. prout
determinat. innocencius tercius. Jn capitulo. tua nos
5. in titulo preallegato. de cohabitacione clericorum et mulierum]
148
. [Quid si sit publicum ex sola fama]
149
. Si autem sit publicum ex fama tantum. Jta quod merito talis habeatur. suspectus
et quod scandalum generetur. eciam si non appareat accusator. erit ei purgacio indicenda.
in qua si deficit. uel se purgare noluerit. canonice puniatur. ut patet. extravag.
de cohabitacione clericorum et mulierum. in capitulo tua
150
. Sed interim non debet talis in officijs euitari. Sed tunc oritur dubium. satis (8
a) formidolosum. An quis post actam penitenciam. tenere possit secum in domo. concubinam.
cum qua prius peccauit. eciam si iuret nunquam amplius velle peccare cum ea. Et respondeo.
quod non.
triplici racione. Prima est suspicio de contrario. Vnde ex concilio anagurtinensi.
Et assumitur. extravag. de cohabitacione clericorum et mulierum. capitulo 1
151
vbi dicitur. Inhibendum est. ut nullus sacerdos. feminas. de quibus suspicio potest
esse. retineat. Sed neque illas. quas canones concedunt.
[Kun 5 linier paa folio 8 er beskrevne.]
(8
b) Questio 11. Que sit auctoritas uel facultas episcopalis.
Questio 11
a. Episcopatum uel primatum qui desiderat in terra inueniet confusionem in celo XL
distinccione. Quicunque
152
. contra (!). viij q. 1. c. Qui episcopatum desiderat
153
.
Episcopus est ciuis c. Rodolphus de Rescriptis
154
. et c. finali de parrochijs secundum Jo. de Lig
155
.
Episcopus est canonicus et prebendarius c. primo de consuetudine li. vj
o 6 glo. prelatus et c. vnico. ne sede vacante. li. vj
156
glo. prelatus. et in summa hostiensis de concessione. prebenda. § et infra verbo.
sed qualiter 11
o.
✝ Episcopus est executor et defensor testamentorum vltime voluntatis et maxime in
hijs que ad pias causas relinquuntur c. si heres. de testamentis
157
. glo. 1
ma concordat. c. Johannes e. ty. (!)
158
eciam sic mandat imperator in legibus in c. tua nobis fraternitas
159
.
Episcopus iurat fidelitatem et quilibet exemptus domino pape c. ego N. de iure iurando
160
.
✝ Episcopus potest reuocare contractus initos per capitulum
sede vacante si lesa per hos est ecclesia xij. q. ij si qua de rebus
161
glo. propter quod al(ias) fi(nali).
✝ Episcopus potest canones episcopales seu prouinciales condere et quelibet ecclesia
et quilibet populus aliquod ins statuere xviij dis. c. 1. glo. ad consuetudinem. vide
infra Episcopus potest.
✝ Episcopus solum habet iurisdictionem ordinariam in ciuitate xxv. dis. c. perlectus
162
. glo. Jurgia.
Episcopus est ecclesia militans et signat rem sacram xxvj dis. c. acucius
163
. glo. consecrati cum sequenti.
✝ Episcopus fieri nec eligi debet qui habet fratres uel nepotes de quibus timor est
dilapidacionis rerum ecclesie xxviij dis. c. de siracusana
164
glo. penultima. id est. principium.
✝ Episcopus cum accedit ad altare deponit mitram et baculum sed cum se conuertit ad
populum resumit quare hoc est require xlv dis. c. in disciplina
165
glo. causam populi.
✝ Episcopus potest de ecclesia seculari facere monasterium et donare monasterio xij.
q. ij si episcopus
166
. et glo. habeat licenciam et c. bone rei. eadem causa 2 (!). q. 2
167
si in hoc facto lesit ecclesiam episcopalem quid iuris sit xij. q. ij. c. apostolicos
168
. glo. construxisse.
✝ Episcopus ordinarius est iudex regis principis cuiuscunque in sua diocesi delinquentis
c. Quicunque. de sentencia excomunicacionis li. vj.
169
glo. ij.
✝ Episcopus que potest et qualia habet iura episcopalia in visitacione correctionis
de decimis mortuarijs et in omnibus quasi eum concernentibus c. Conquerente de officio
ordinarii
170
et c. dilectus filius
171
e(odem) ti(tulo). tractat de lege diocesana et lege Jurisdictionis et que potest
alijs presbyteris demandare que sunt
Honrik Kalteisens kopibog. 3
ordinis uel Jurisdictionis xcv. dis. c. peruenit
172
glo. concedimus.
Episcopatus ergo datur alicui forte in tugurio nato et omnia spiritualia gratis ministrare
tenetur et debet de camera sua notarium et alios sollariare ut infra notarius et infra.
natus in tugurio.
✝ Episcopus cum consecrat ecclesiam uel visitat recipit procuracionem eciam si habundet
ut in c. Cum sit romana. de symonia
173
. et in c. Cum apostolus
174
et c. sopite de censibus
175
. et xxvij dis. in c. quibusdam
176
in glo. ij sed gratis debet consecrare ecclesiam et altaria ymmo recipit pecuniam
iuxta quantitatem procuracionis ut in c. exigit. de censibus li. vj
177
.
Episcopus visitans diocesim suam vno die cum sacerdote habebit procuracionem alio
die cum populo secundum formam visitacionis x. q. 1. c. placuit
178
et glo. finali.
✝ Episcopus duos presbyteros et tres diaconos in omni loco secum habere debet propter
testimonium ecclesiasticum. de conse. dis. 1. c. Jubemus in fine
179
. et eciam in domo et in camera ut ibidem. secundum archidiaconum
180
.
(9
a). ✝ Episcopus potest depositum et infamem restituere et tollere infamiam verum eciam
vbi habet alias. dispensare l. dis. c. domino sancto
181
. glo. atque et xj. q. iij c. Episcopus presbyter
182
. glo. prima.
✝ Episcopus potest dispensare cum habente ecclesiam curatam ad septennium sed nec
(!) in subdiaconatu quod non promoueatur propter studium. c. cum ex eo. de eleccione
li vj.
183
Item quando potest dispensare super pluralitate beneficiorum uel aliter
in c. Non potest. de prebendis. li vi.
184
glo. medicum cum concor(dia). Jtem in quibus alijs potest dispensare vi(de). Jo.
de deo in fine de dispensacionibus
185
et supra. dispensacio quid sit et cetera.
Episcopus an possit dispensare vbicunque non prohibetur. c. at si clerici de iudiciis
186
. ymmo potest ultra casus istius. c(apituli). et in omnibus. vbi non prohibetur xxvij.
q. 1. c. impudicas
187
glo. finali.
✝ Episcopus potest dispensare quod quis teneat dignitatem cum prebenda c. 1. de consuetudine.
li. vj.
188
cum concor(dia) in glo. finali.
✝ Episcopus non dispensat cum homicida in beneficio habendo curato sed in simplici
beneficio li. dis. c. studeat
189
. secundum doc(tores) et infra. homicida non debet.
Episcopus potest facere statuta in diocesi sua sic et legatus in prouincia sua c.
ij de constitucionibus li vj.
190
cum multis concor(diis) et c. ij de maioritate et obediencia
191
et c. licet de officio iudicis ordinarii
192
.
Episcopus potest nouam consuetudinem inducere in ecclesia sua (!) quo ad officia celebranda
xcj dis. c. eleutherius
193
glo. vigilie alias finali. vide infra. Episcopus.
Episcopus potest ecclesiam et res eiusdem vnius possidentis alteri dare. c. 1. de
rebus ecclesie non alienandis. glo. tenues. li. vj.
194
contra. infra. Episcopus non potest.
✝ Episcopus potest vices suas in absoluendo alijs committere c. fi(nali.) al(ias)
eis quibus. de officio ordinarii
195
.
✝ Episcopus potest fructus omnium ecclesiarum sue diocesis
pro suis necessitatibus accipere c. cum apostolus. de censibus
196
. secundum Jnnocencium cum multis iuribus ibidem. vt ecclesiastica beneficia. c. vnico
197
et de verborum significacione c. penultimo
198
.
Episcopus uel legatus an possint facere constitucionem contra ius commune vide c.
finale de officio legati
199
. secundum Jnnocencium.
Episcopus vtrum possit restituere sacerdotem ad ecclesiam inuito patrono. quem ipse
ammouit per sentenciam dicit Hostiensis quod sic. ut c. consuluit de Judeis
200
et alle(ga). ar(gumentum) xxj. q. ij. Si quis iam translatus
201
et c. adhec. § finali. de officio archidiaconi
202
. et c. postulasti. de iure patronali
203
. et c. quamuis de rescriptis li. vj
204
ibi textus et glossa.
Episcopus quamuis ut priuata persona scit crimen alicuius adhuc illi indicit purgacionem
xv. q. v. c. presbyter
205
prima glo.
✝ Episcopus reprehensabilis est si a subdito perito contempnit edoceri xxiiij. q.
iij c. si habes
206
§ senex enim.
✝ Episcopus omni fide et honore debet diligere clericos recte sicut clerici episcopum
diligunt et honorant xciiij dis. c. esto subiectus
207
. Jtem nec presbyter coram eo stare debet c. dis. c. Episcopus
208
. Jtem debet eos appellare fratres et socios xcv. dis. c. esto. glo. prima
209
.
✝ Episcopus non debet semper libris insistere sed defendere ecclesiam et subditos
xvj. q. 1. c. Jn canonibus
210
et xxiij. q. viij. c. scire
211
glo. vnica.
Episcopus non potest a subiecto sacerdote quicquam recipere nisi ostendat hoc a canone
xvj. q. 1. nulli episcoporum
212
et infra Episcopus nichil.
Episcopus expulsus ab vna ecclesia illius et alterius simul potest esse maritus dispensatiue
vij. q. 1. c. pastoralis
213
glo. 1
ma et finali.
(9
b). ✝ Episcopus dimittens episcopatum quid fiet postea de illo vtrum Abbas plebanus
uel monachus vij q (!) hoc neququam
214
glo. prima.
Episcopus potest causas sangwinis alijs uel alij delegare metu irregularitatis cessante
ubi iurisdictionem habet temporalem c. finali ne clerici uel monachi. li. vj.
215
sic et alij clerici iurisdictionem.
Episcopus non potest res vnius ecclesie dare alteri inuitis clericis nisi certa causa
et racionabilis ostendetur et de consensu capituli sui c. constitutus. de religiosis
domibus
216
. glo. a quocunque. in fine.
Episcopus potest alienare aliqua in minoribus ecclesijs mortuo sacerdote. id est.
tempore necessitatis xij. q. ij. c. si qua de rebus
217
. glo. rescisso. hoc verum si datus est defensor c. dudun de rebus ecclesie. li vj.
218
Episcopus tenetur ecclesiam per se fundatam dotare vt in c. Nemo. de consecratione.
dis. 1.
219
glo. dominum.
Episcopus qualiter cum honore uel alij iudices sentenciam latam reuocent c. cum cessante.
de appellacionibus
220
cum glo.
Episcopus non debet sibi tenere quod alijs dare debet. c. nouit. de iudiciis
221
. glo ij in fine.
✝ Episcopus non debet habere secum prauos homines nec viles personas pro familia sua
c. a nobis
222
glo. est. et in ij. q.
vij cum pastoris
223
. sed viros boni testimonij ut ibi. c. Episcopi.
224
Episcopus non potest quis esse nisi sacerdos sit c. ex litteris. de excessibus prelatorum
225
. et c. primo de clerico. per saltum promoto
226
.
✝ Episcopus non debet elargiri nec potest per se absque superioris auctoritate ultra
summam a canone xij. q. ij bone rei
227
prefinitam et in c. ad apostolicam sedem. de donacionibus in fine
228
. Jtem nec laicis dominis elargiri potest c. aduersus consules de inmunitate ecclesiarum
229
.
Episcopus a suis familiaribus accusari potest licet sint inhonesti quia ipse eos non
potest repellere ab accusacione cum honestos habere precipitur c. nulli episcoporum
de accusacionibus.
230
secundum Jnnocencium.
Episcopus malam causam ecclesie multominus propriam malam fouere non debet xiiij.
q. 1. episcopus
231
glo. litiget.
Episcopus non potest priuilegium concedere in preiudicium alterius c. 1. ut ecclesiastica
beneficia
232
. et ix. q. iij conquestus
233
et c. adhec de excessibus. prelatorum
234
. secundum Jnnocencium.
Episcopus tenetur prouidere ordinato cum titulo si depauperaretur sine culpa sua c.
Jntelleximus de adulteriis
235
. secundum Jnnocencium et in c. cum secundum. de prebendis
236
.
✝ Episcopus non debet deposcere proprie iniurie vlcionem ut puniatur quis in persona.
in rebus licet c. olim de Jniurijs
237
.
✝ Episcopus quomodo litigabit contra capitulum et econuerso c. signifcauit nobis.
de appellacionibus
238
. glo. vide.
Episcopus uel prelatus non potest dimittere iniuriam factam ecclesie xxiij. q. iij.
c. si is qui
239
. et lxiij dis. salomitanj
240
.
Episcopus simoniam committit vbi propter sangwinem concedit beneficium alicui alias
non concessurum propter merita persone uel propter ydoneitatem c. vn(ic)o vt ecclesiastica
beneficia glo. carnalitatem
241
.
Episcopus quando eximit ecclesiam aliquam quale ius adhuc sibi de iure communi reseruetur
xvj. q. ij. c. visis
242
glo. tradite.
Episcopus dicitur legatus dei et cum hoc est ordinarius iudex sic et legatus pape
vij. q. 1. c. iiij. glo. ut legcitum et c. 1. de officio delegati
243
.
✝ Episcopus quemcunque vult potest ex canonicis seu alijs ex diocesi sua romam pro
vtilitate ecclesie mittere ille sine excusacione ibit de iure vij. q. 1. c. quia
244
. super glo. obediencia et xxiij. q. 1. c. summa milicia
245
glo. 1
ma.
Episcopus nichil ultra canones in ecclesia a subiectis clericis potest recipere si
secus fecerit mortaliter peccat xvj. q. 1. c. constitutum
246
. Jtem nichil petere potest nisi quod permissum est a canone xxv. q. ii. c. amputato
247
glo. prima.
(10
a). Episcopus quid possit habere ab ecclesijs monasterijs uel capellis nomine legis
diocesane uel legis iurisdictionis uel constitucionis. visitacionis uel consuetudinis.
x. q. 1. § 1. in summa.
Episcopus habebit vnam quartam decimarum ab ecclesia parrochiali et ipsa ecclesiam
vnam (!) residuas duas quartas recipiat episcopus vnam pro fabrica aliam pro pauperibus
de alijs autem
redditibus ecclesie parrochialis nichil habebit x. q. 2. de hijs
248
glo prima.
Episcopus non petat veniam a correcto si modum corrigendi excedat. nisi ex odio excederet
lxxxvj. dis. c. quando
249
et infra prelatus non petat.
Episcopus canis impudicus est qui non corrigit crimina subditorum lxxxiij.dis. c.
nemo
250
. et deponi debet episcopus qui consentit fornicacioni suorum clericorum eadem dis.
c. si quis episcopus
251
. Jtem episcopus qui non obuiat facinori conscius est facinoris eadem dis. c. error
252
.
Episcopus qui gloriatur de impiorum laudibus miserrimus est eadem dis. c. nichil
253
. Jtem sacram scripturam exponere debet lxxxvj dis. c. cum multa
254
.
Episcopus non debet percutere id est non debet esse facilis ad vindictam eadem dis.
c. qui clemenciam
255
.
Episcopus non debet de facili credere si aliquis clericus accusatus fuerit eadem dis.
c. si quod vero
256
.
Episcopus cogitur ire ad aliam ecclesiam per papam velit nolit ut in c. imitaciones
et c. sequenti
257
et ipsius glo. finali et c. episcopus de loco. vij. q. 1.
11
Episcopus non potest cogere clericum ire de vna ecclesia ad aliam nisi maxima necessitas
uel utilitas ecclesie hoc requirat sed papa absque racione hoc potest vij. q. 1. Episcopus.
258
glo. vn(ic)a in fine. sed pa(pa).
Episcopi tenent locum apostolorum quoad dignitatem sed monachi quoad renunciacionem
propriorum sed omnes sacerdotes
ad sacramentorum dispensacionem xxj dis. c. ij et iij et lxix dis. quorum vices
259
et c vn(ic)o de sacra vnctione
260
.
Episcopi decem uel xj in certa prouincia et decem ciuitates et vnus rex esse debet
vij. q. iij c. scitote
261
.
Episcopi duo in vno episcopatu esse possunt vnam in solido iurisdictionem habentes
sed duo pape esse non possunt quamuis duos uel plures imperatores legimus fuisse vij.
q. 1. c. Non autem
262
. glo. non succederet.
Episcopi quot esse debeant in consecracione et in obiectione criminis examinandi alterius
episcopi electi. quidam dicunt sex alij xij. xxiij dis. c. illud
263
. glo. 1
ma.
Episcopi ceci sunt circa nepotes in conferendis beneficijs quod esse non debet. 1.
q. 1. [alias iij] c. peruenit ad nos
264
. in glo. grauius.
Episcopi sciencia est irrita nisi fuerit cum concilio capituli. c. non est. de consuetudine.
li. vj
265
glo. finali.
Episcopum oportet habere xiij proprietates virtuosas primo ut sit sine crimine 2
o ut sit vnius vxoris vir 3
o non vi(n)olentus 4
o prudens 5
o ornatus 6
o hospitalis 7
mo pudicus 8
uo doctor ix
o non percussor x
o non litigiosus xj
o non cupidus xij
o ut sit domui sue bonus prepositus xiij non sit neophitus xxv dis. c. vnum. § nunc
autem
266
. glo. breuiter.
Episcopum oportet viduas et pupillos defendere lxxxvij dis. per totum et supra adiutor
cum hoc latissime vide illam materiam cum quibusdam alijs regulis apostolicis episcopum
concernentibus xxij dis. in summa hostiensis
267
titulo. de temporibus. ordinationum. § et cui hec omnia.
Episcopo non licet ecclesiam deteriorem facere in sua condicione c. primo de restitucione
in integrum
268
.
Episcopo soli nunquam creditur vij. q. ij. § 1. glo. prima et c. finali
269
. aliter placuit. glo 1
ma.
Episcopo non creditur nisi probet c. non est. de consuetudine li. vj.
270
glo. quantum allegant.
Episcopo mortuo et sede vacante in cuius potestate erunt res ecclesie xij. q. ij.
c. illud
271
. glo. yconomj.
(10
b). Episcopo mortuo Jura ipsius officialis expirant in c. quem abbas in euidencijs.
Episcopo uel prelato non imputatur subditorum malicia ex quo per eum non stat quominus
corrigantur ut nota xxxiij. q. ij. admonere in fine
272
. ubi de hoc. Si vero est negligens non corrigendo requiretur sangwis (!) illorum
de manibus episcoporum uel prelatorum c. irrefragabili. de officio ordinarii
273
.
Episcopalia iura que sunt iurisdictionis et quo legis diocesane infra lex iurisdictionis.
Jtem que sunt ordinis et eciam iurisdictionis vt c . transmissam in glo. de talibus.
de electione
274
.
Episcoporum prerogatiuas nota in c. inquisitores. de hereticis
275
. et c . periculosum. de sentencia excommunicacionis
276
li. vj. in quibus non iudicantur nisi a papa.
Episcopalis dignitas est ordo c. quociens tridentinus. de purgacione canonica
277
. glo. concordat. inducit.
Episcopalis dignitas est superior ordo ideo papa se scribit episcopum ut in c. quia
periculosum. li. vj. de sentencia excommunicacionis
278
. glo. de episcopis.
Equales omnes sumus vbi culpa non existit infra. omnes equales.
Questio 12
a. Que sit pena deri ei percussoris. Respondetur extravag. de clerico. percussore.
c. primo
279
quod sic ait. Si quis
in aliquo gradu sacro percussor extiterit corripiatur a crimine et si non emendauerit
deponatur quod sic declarat glossa super verbo emendauerit Ergo si se emendauerit
non deponitur si xxxxv dis. c. 1
o. Et est argumentum. quod non quotlibet mortale semel commissum sufficit ad dampnacionem
ar. dis. eadem. c. primo et ultimo.
280
Et intellige de eo qui in usu habuit percutere in ludo noxio autem non caret culpa
ff ad 1. aquile.
281
Nam alioquin crimen percussionis semel commissum non sufficit ad deposicionem ut
hic patet. Jta tamen quod ex tali percussione non procedatur ad enormem lesionem quia
sic deponeretur lv dis. si ewangelica.
282
et de clerico percussore. c ij
o.
283
[nota.] Is vero vsum percuciendj habere dicitur qui duabus vicibus percussit. Nam
ex duabus vicibus frequencia inducitur xxv. q. ij ita nos.
284
et argumentum optimum. xxvi dis. vna tantum.
285
Nota. Quod in capitulo preallegato. Si ewangelica.
286
pelagius papa. commendat rufinum episcopum. eo quod a sacerdocio deposuit presbyterum.
qui nedum percussit. sed eciam cum fuste eruit oculum alterius presbyteri. Et quod
ille qui amisit oculum licet sine sua culpa non debet amplius celebrare missam.
Questio 13. Qualis est auctoritas. archiepiscopi. supra episcopos suos suffraganeos.
Responsio. Quod preter casum deposicionis. quem papa sibi reseruat glossa in ca
o. non potest.
287
De officio ordinarii c. pastoralis
288
. post principium. Non minor est auctoritas archiepiscopi super illos. quam sit episcopi
super canonicos et sue diocesis clericos. [extravag. de sententia. et re iudicata.
289
que allegat. aliter tamen vide in c. denique.
290
et c. si quis episcopus criminaliter vj. q. iiij.
291
vbi patet quod primas uel concilium prouinciale
deponere possunt episcopos criminosos]
292
. dicitur enim archiepiscopus ab archos. quod est princeps. et episcopus quod est
superintendens. quia ipse est princeps episcoporum sue prouincie. habens eis superintendere.
Vnde beatus clemens papa. in capitulo. Jllis. distinctione 80.
293
docet archiepiscopos esse loco archiflaminum institutos. qui aput ethnicos. preerant
illis qui vocabantur flamines. qui erant eorum pontifices. vnde et testatur ibidem.
beatum petrum precepisse. tales constitui. qui et nunc. reliquorum episcoporum causas.
et maiorum negocia in fide agitarent. Qui concordat anacletus papa. in capitulo. prouincie.
distinctione 99
294
Ostendens archiepiscopum esse primatem censendum. et sibi non solum in causis fidei.
sed in omnibus alijs ab episcopis suffragancis obediendum. et ad ipsum habendum recursum.
sicut olim in legibus seculi ordinatum erat. Quod hij qui ad aulam regum uel imperatorum
confugere non poterant vel quibus permissum non erat. ad primates legis pro oppressionibus.
uel injusticijs suis confugiebant. ipsosque appellabant. quociens opus erat. Et quod
non solum in appellacionibus. sed in cunctis. talis debeat obediencia censeri. ostenditur
expressiue. ex concilio anthioceno. in rubro et nigro. 9. q. 3. capitulo. per singulas
ubi sic ait per singulas prouincias
295
. episcopos singulos scire oportet. episcopum metropolitanum. qui preest. curam et
sollicitudinem tocius prouincie suscepisse. propter quod ad metropolitanam ciuitatem
ab hijs. qui causas habent. concurratur. qua propter placuit eum. et honore precellere.
et nichil vltra. sine ipso. reliquos episcopos agere. secundum antiquum primum nostrorum
canonem. nisi hoc tantum. quod vniuscuiusque ecclesie. per suam dyocesim competit.
vnumquemque enim episcopum. oportet habere potestatem sue dyocesis. ut regat et gubernet.
secundum competentem (11) singulis reuerenciam et prouidenciam gerat omnis religionis.
que sub ipsius est ciuitate. Jta. ut eciam ei. presbyteros et dyacones (!) probabili
iudicio. liceat. et de singulis ipsius religionis causis. cum moderacione et pondere
disceptare. Vltra autem nichil agere permittitur. preter metropolitani episcopi conscienciam.
hec ibi. Concordat premissis c. primum eadem questione vbi magis claret Archiepiscopum
primatus iura tenere vnde sic inquit. Jn concilio martini pape legitur. Per singulas
prouincias episcopos oportet cognoscere. metropolitanum suum. et ipsum primatus curam
suscipere. Nichil autem agere reliquos episcopos preter eum secundum quod antiquitus
a patribus nostris constitutum continetur in canone. Jtem 23. q. ultima. in capitulo.
Si quis episcopus
296
. Ex concilio anthioceno. dicitur. Quod absque metropolitani consilio. vel prouincialium
episcoporum. ad imperatorem. episcopi non pergant. sicut nec clerici. quod si contrarium
fecerint. excomunicandi sunt et sua dignitate priuandi. Et nota. Quod in capitulo
preallegato. pastoralis. dicitur. Quod episcopus est archiepiscopo subiectus. lege
metropolitica. Juxta quod queritur. Que sit lex hec metropolitica. quam postest in
episcopos. Responsio. quod est superioritatis. vel iurisdictionis. non lex dyocesana.
Quia glossa. super summa. q. 10
e. Videlicet 10. q. 1. in principio super primo uerbo prime questionis. dicit sic.
lex dyocesana. consistit in recipiendo. vel kathedraticum. vel terciam vel quartam
partem decimarum vel hospicium. lex autem iurisdictionis consistit in conferendo.
potest enim conferre sacramenta. et beneficia. cohercere delicta. et de causis cognoscere.
hec ibi. de qua materia. vide infra. q. 15
a. Et nota. Quod volunt doctores. in glossa. in capitulo romana. de censibus. li
o 6
o.
297
Quod quia nullius peccatum debet remanere impunitum. archiepiscopus potest procedere
contra episcopos siue suffraganeos suos. eos excomunicando siue suspendendo. quia
pastor eorum est. 33 distinccione. capitulo. quorundam
298
. 12 distinccione capitulo. de hijs. in fine
299
. 10. q. 3. cognouimus
300
. Vnde licet archiepiscopus non possit suffraganeum deponere. potest tamen eum suspendere
et excomunicare. ut dicit glossa in capitulo. de hijs. 12 distinccione. allegat (!)
301
. 18 distinccione placuit
302
. § si episcopus Et 10. q. 3. quia cognouimus. 11. q. 3. si quis episcopus
303
.
Questiio 14
a. An archiepiscopus possit diffinire causas suffraganeorum suorum. Responsio. Quod
causas ciuiles et pecuniarias. nisi sint generales. scilicet pertinentes ad omnes
episcopos prouincie. que in concilio prouinciali terminari debent. Potest archiepiscopus
audire et diffinire. vt ait glossa. in capitulo. Saluo super verbo causas 9. q. 3
304
. Que allegat capitulum. Si quis episcoporum. 3. q. 6
305
. Archiepiscopus enim ordinarius est iudex suorum suffraganeorum. secundum glossam.
in capitulo prouincie. 99 distinccione
306
. Super uerbo. metropolitane. Argumentum. 6. q. 3. scitote
307
. Et 9. q. 3. conquestus
308
. Vide textum et glossam. in capitulo per singulas. 9. q. 3
309
. super uerbo. Tocius prouincie. Concordat capitulum. In apibus. 7. q. 1
310
. Ex quo enim archiepiscopus est iudex episcopi. ergo eciam est iudex diocesis sue.
Argumentum. Ff. de peculio. 1 Si seruus meus
311
. Vide plene in dicta glossa. Concordat capitulum. denique. 6. q. 3.
312
Ymmo. si questio fuerit. inter episcopum et clericum. coram metropolitano qui vicem
synodi obtinet quantum ad istud. debet tractari. secundum glossam. Jn dicto capitulo.
Saluo. super verbo aliquas. 9. q. 3. Que allegat capitulum primum. 18 distinccione.
et capitulum. quia 10
ma. q. 3
313
. De hoc plene in glossa. 6. q. 1. episcopus
314
. § hoc capitulum. Vel in concilio prouinciali. quod celebrandum est duabus vicibus
anni. scilicet ante quadragesimam et circa tempus autumpni. 18 distinccione. capitulo
habeatur
315
. Nam hoc capitulum. est concilij niceni et loquitur. de concilio episcoporum celebrando.
ideo apparet. quod loquatur. de prouinciali. et non synodali. Causas vero criminales
episcoporum. non licet archiepiscopi diffinire. sine presencia suorum suffraganeorum.
15.
q. 7. capitulo felix
316
. Et capitulo. Episcopus nullius
317
. Et capitulo. Si quis episcoporum. 3. q. 6
a.
318
Et capitulo ultra
319
. Verum. licet archiepiscopus. cum conprovincialibus episcopis. possit audire causas
criminales episcoporum. non tamen potest diffinire. inconsulto romano pontifice. textus
est. in capitulo. accusatus. 3. q. 6
320
. Et hoc. ibi glossa. super uerbo diffinire. determinat. Quod non obstantibus capitulis.
preallegatis. denique
321
. et. Si quis episcopus criminaliter. 6. q. 4
322
. vbi dicitur. Quod primas vel concilium prouinciale. deponit episcopum criminosum.
presens capitulum obtinet veritatem. Contraria soluit. et dicit. Quod illa que ibi
facta sunt. de licencia pape. facta fuerunt. Vel loquuntur illa capitula. secundum
ea tempora. cum cause episcoporum non deferebantur ad sedem romanam. 19 distinccione.
Si romanorum
323
. §. decretales epistolas in fine.
Questio 15
a. Quid possit archiepiscopus. in subditos suorum suffraganeorum. Responsio. non potest
eos compellere. ad suscipiendum commissiones eius. in causis. nisi sit consuetudo.
extravag. de foro competenti. romana. li. 6
o.
324
Et extravag. de officio ordinarij pastoralis
325
. Super quo capitulo. dicit hostiensis. Quod cum episcopus. subsit archiepiscopo.
quia pingwius ius habet in eum. quam in subditum ipsius. ideo potest archiepiscopus.
episcopum cogere. ut compellat subditum. ad suscipiendum. et si episcopus. infra certum
tempus. hoc facere neglixerit. sibi assignatum. neque aliquid iustum pretenderit.
poterit demum. compellere vtrumque. argumentum. extravag. de officio ordinarij capitulo
quanto
326
. Jn fine. Et capitulo. Jrrefragabili
327
. §. excessus.
Concordat. Bernhardus. Eciam. si ab episcopo appellatum fuerat. Sed hic notandum.
Quod archiepiscopus ex iure novo. causas. que per appellacionem. vel alio iure metropolitico
deferuntur ad ipsum. Non potest audire. seu comittere. alibi. quam in sua ciuitate
vel dyocesi. aut in eis locis. in quibus appellatum exstitit. Vel cause ipse consistunt.
nisi aliud sibi competat de consuetudine. Vt patet. extravag. de officio ordinarij.
capitulo. vt litigantes. libro 6
o.
328
Vnde hijs adiciendum. Quod archiepiscopus. non habet iurisdiccionem directam in subdi-(11
b)tos suffraganeorum. nisi in quibusdam casibus. qui notantur. extravag. de officio
ordinarij. in capitulo. Pastoralis
329
. Quorum primus est. Cum deuiant in diuinis officijs. a consuetudine metropolitane
ecclesie. 12 distinccione. de hijs
330
. vbi dicit beatus augustinus in concilio toletano nono. sic. de hijs qui contra voluntatem
apostoli. circumferuntur omni vento doctrine. Placuit sancto concilio. ut metropolitane
sedis auctoritate coacti. vnicuscuiusque prouincie ciues. rectoresque ecclesiarum.
vnum. eundemque in psallendo teneant modum. quem in metropolitana sede cognouerint
institutum. Nec aliqua diuersitate cuiusque ordinis uel officij. a metropolitana sede
patiantur se disiungi. Sic enim iustum est. vt vnusquisque sumat regulas magisterij
vnde honoris consecracionem accepit. vt iuxta maiorum decreta. sedes. que vniuscuiusque
sacerdotalis dignitatis est mater. ecclesiastice dignitatis vel racionis sit magistra.
Abbatibus sane. indultis officijs que iuxta voluntatem sui episcopi regulariter illis
implenda sunt. Cetera officia publica. id est. vesperas. matutinum. siue missam. aliter
quam in principali ecclesia celebrare non liceat. Et nota penam
331
. Vnde sequitur. Quisquis autem. horum decretorum violator extiterit. sex mensibus
comunione priuatus. aput metropolitanum. sub penitencie censura maneat corrigendus
quatenus. aput illum. et preterite transgressionis culpam. diluat lacrimis. et necessariam
officiorum doctrinam studiose addiscat. Sub ista ergo regula discipline. Non solum
metropolitanus tocius sue prouincie episcopos. vel sacerdotes astringat. sed eciam
ceteri episcopi. subiectos
sibi ecclesiarum rectores. obtemperare institucionibus cogant
332
. Jdem dicit glossa super uerbo. Quisquis autem. argumentum. Quod archiepiscopus potest
suffraganeum episcopum suspendere. et excomunicare. allegat 18 distinctione placuit
333
. §. Si episcopus. 10. q. 3
a. quia cognouimus
334
. 11. q. 3. si quis episcopo
335
. Racio horum esse potest. quia tunc ordo mutatur. cum aliquid in corpore invenitur.
quod in capite non habetur. distinctione 41. miramur
336
. Secundus casus est. quando subditus episcopi. deliquit in dyocesi archiepiscopi.
6. q. 3. placuit
337
. Jn hoc enim casu. efficitur aliquis. de iurisdictione cuiuslibet alterius. 3
us. Si habet predium in dyocesi sua. extravag. de foro competenti. capitulo ultimo
338
. Et iste casus pertinet eciam. ad quemcunque alium. 4
us. Si causa defertur ad eum. per appellacionem. extravag. de officio legati. capitulo
1
o.
339
Et de officio ordinarij. in capitulo. duo
340
. 5
us. Cum absolutus ab archiepiscopo non vult parere episcopo. extravag. de officio iudicis
ordinarij. in capitulo ad reprimendam
341
. Vbi dicitur. Quod si constiterit archiepiscopo. aliquem iniuste excomunicatum per
episcopum. tunc archiepiscopus debet eum deferre episcopo. ut eum absoluat. qui si
nolit. debet archiepiscopus eum absoluere. recepta prius iuratoria caucione quod super
eo. pro quo fuit excomunicatus. satisfacere studeat competenter. 6
us. Sy criminalis causa. sit inter episcopum et clericum suum. debet deduci ad synodum.
in qua preest archiepiscopus. 6. q. 2. capitulo 1
o. Septimus. Si clericus habet causam ciuilem contra episcopum suum. 11. q. 1. Si clericus
342
. 8
us. Quando episcopus negligens est. in eo quod facere debet. 9. q. 3. cum simus
343
. extravag. de sentencia excommunicacionis. capitulo.
Henrik Kalteisens kopibog.
per tuas
344
. Et de appellacione. qua fronte
345
. Sed qualiter poterit cognosci. negligencia prelati. Responsio. per culpam subditorum.
ut patet. distinctione 8 in capitulo. pervenit
346
. Ad quod eciam deseruit. idem. 23 q. 8. in capitulo. preterea
347
. de quodam duce. damaso nomine. quem papa iohannes hortatur. Nonus. Quando defuncto
episcopo. ecclesia ydoneos clericos non habet. 12. q. 2. non liceat
348
. 10
us. Quando euidens est. sentenciam episcopi esse iniustam. extravag. de appellacione.
sollicitudinem
349
. 11
us. Cum visitat prouinciam. extravag. de prescripcionibus. cum ex officij
350
. Et de censibus. sopite
351
. Et capitulo cum nuper
352
. Ex quibus sequitur. Quod si episcopus mandat aliquid suo clerico uel subdito. et
archiepiscopus contrarium. tenetur obedire suo episcopo nisi in casibus prenominatis.
Et nisi fiat eo modo. quo dictum est in principio huius responsionis.
Questio 16
a. An archiepiscopus vbi tenetur requirere consilium suorum suffraganeorum. teneatur
eciam sequi eorum consensum. Et responsio. Quod videtur sic. per capitulum. nullus
primas. 9. q. 3
353
. Vbi dicit calixtus papa. Quod sic de conprouincialium coepiscoporum causis. eorumque
ecclesiarum et clericorum. atque secularium necessitatibus agere uel disponere necesse
fuerit. hoc comuni consensu agant conprouincialium pontificum. Alia autem capitula.
65 distinctione. Se referunt ad maioris partis decisionem. Et hec practica seruatur
in concilijs generalibus. atque in omnibus capitulis. Vt patet ex rubro et nigro
354
. in titulo. qui incipit. De hijs que fiunt. a maiore parte capituli. Et quod dictum
est de consensu omnium. iam correctum est.
multipliciter. per ea. que dicta sunt. scilicet quod sufficit consensus partis maioris.
Et tunc necessarium est intelligi. canonem prefatum et similes. de omnium consensu
requisito. non de habito. vt expresse dicit glossa. in capitulo. obeuntibus. 83 distinctione
355
. super uerbo. consensu. vbi in simili. constitutum est. in synodo generali. innocencij
pape. rome celebrata. Quod in eleccionibus episcoporum. consensus reliquorum (12
a) requirendus est. alioquin eleccio irrita sit. Glossa exponit. de consensu requisito.
licet non habito. Allegat decretalem. cum olim. de arbitris
356
. dicens per illam. istud decretum debere intelligi. Quia ibidem dicitur. Quod prior
qui tenebatur prouidere hospitali de rectore. cum consilio et tractatu familie illius
hospitalis et si hoc non fecerit. eius eleccio habetur irrita et inanis. Verum. Quod
habito illo tractatu et consilio cum familia. Prior libere potest rectorem eligere
ydoneum. siue concordet. siue discordet. familia cum eo. Vbi ait glossa. Quod per
istum decretalem possumus interpretari decretum Obeuntibus. Preallegatum. Plerumque
tenetur quis querere consilium. sed non tenetur sequi idem. Vt patet de regularibus.
licet
357
. C. de iure emphitiatico. lege ultima
358
. ff. de administracione tutorun (s. 51, s. 84 pdf). lege quidam decedens. §. Papiniamus
359
. ff. Vbi pupillus educari debeat. lege prima et finali
360
. Et secundum hanc interpretacionem. videtur eciam intelligenda decretalis illa. Cum
in veteri. de electione
361
. Et subdit glossa. Sed videtur quod superfluum sit petere consilium. quod quis sequi
non tenetur. argumentum. C. de probacionibus. 1. ad probacionem
362
. Et respondendum. Quod certe potest esse. quod tale consilium sit vtile. quia potest
movere priorem. ad aliquid faciendum. quod forsitan. per se non fecisset. argumentum.
31 distinctione nycena
363
. Et ff. de arbitris. 1. Si vnus. § ultimo
364
. Alias ille § est lex. et
incipit. Si interest. Nam. Quod a prelatibus queritur. facilius invenitur. 20 distinctione
de quibus
365
. Et C. de fidei commissis. 1. vltima in fine
366
. Et arg. ad hoc. 64 distinctione. extra conscienciam
367
. Et habito consilio deliberet. An expediat ei sequi consilium. ff. mandati. 1. 2
a in fine
368
. Et preterea sufficit. quod ita scriptum est. ff. Quia et a quibus. 1. prospexit
369
. Et 6
a. q. 3. scriptum est in lege
370
. Et de prescripcionibus. ad audienciam
371
. Jdem. Soluitur theologice. Nam in sancto ewangelio multa nobis data sunt. que cadunt
sub consilio. que tamen nemo necessitatur obseruare. ut patet mathei 6
o. Obseruantibus enim meritum acquiritur. non obseruantibus. pena non infligitur. secundum
glosam (!) ibidem. Et ostendit sanctus thomas. in prima secunde. Jn materia de consilijs
evangelicis
372
. Ex hijs sequitur. Quod archiepiscopus in consilio presidens. potest solus concludere
et statuere. prehabito consilio. licet non consensu coepiscoporum. Sequitur 2
o. Quod illa pars. que stat cum archiepiscopo. dicitur sanior. eciam si sit minor.
duplici racione. Prima, quia tota auctoritas concludendi consistit in presidente.
2
a. quia concludere potest aliorum consensu non habito. Dummodo ipsum requisierit. Huius
simile practicabatur in concilio basiliensi. vbi minor pars maiorem. vicit in decreto
translacionis ad ferrariam. eisdem ex radicibus. Videlicet. Quia cum illa parte stabant
presidentes pape. in quibus erat auctoritas concludeudi (s. 52, s. 86 pdf). Et papa acceptauit decretum illius partis. quod fecit approbatum
eciam per concilium ferrariense. Vt patet in actis vtriusque concilij. tam basiliensis
videlicet. quam ferrariensis.
Questio 17
a. An episcopi suffraganei. teneantur pro posse. defensare ecclesiam metropolitanam.
dum est ab inimicis regis capta suntque diuina officia destituta. ministri ecclesie
aliqui capti. Alij non audent illic metu corporis redire. Et archiepiscopus
indiget eorum auxilio. ad repellendum emulos qui omnia spiritualia et temporalia ibidem
deuastant. Responsio quod sic. prout elici potest partim ex dictis supra in questione
13
a. Sed expressius habetur in capitulo. omni. 23. q. 8
373
vbi dicit leo papa quartus. exercitui francorum. Si timore ac terrore deposito. contra
inimicos sancte fidei et aduersarios omnium religionum viriliter agere studete. Nouit
enim omnipotens deus. si quilibet vestrum morietur. quod pro veritate fidei et saluacione
patrie. ac defensione. christianorum mortuus est. Et ideo. ab eo celeste premium consequetur.
Si dicis hoc capitulum non esse ad propositum. Quia scribitur ad laicos. Respondeo.
Quod ymmo. quia ibidem additur pro saluacione patrie. ac defensione christianorum
mortuus est. hinc est quod ibidem. sequitur idem capitulum. declarans principium.
Quod est alexandri pape. ad omnes episcopos hyspanie
374
. dicentis dispar nimirum est. sarracenorum et iudeorum causa. Contra illos enim qui
christianos persequuntur et eos ex urbibus et proprijs sedibus pellunt iuste pugnatur.
hij itaque vbique seruire parati sunt. Ad idem est ibidem. leo quartus de sua persona
scribens. ad ludowicum augustum. in capitulo. Scire
375
. dicens. Scire vos oportet. quod nunquam ab aliquibus nostros homines synimus opprimi.
sed sy necessitas illa incurrerit. presenter vindicamus. quia. nostri gregis in omnibus
esse debemus vltores. et precipui adiutores. Quod secundum gracianum. intelligendum
est. Non quod episcopi manu pugnent. sed alios ortentur ad pugnandum. Vnde ibidem
23. q. 5. capitulo. principes
376
. Et c
o. sed omnes
377
. dicitur. Quod regia et sacerdotalis defendat auctoritas. que ad diuinam offensionem
pertinent.
Questio 18
a. (12
b). An episcopi possint bellis in iustis personaliter pugnare. Responsio. quod antiqua
iura videntur sentire quod sic. ut patet per adducta in questione imminente precedenti.
Videlicet 17
a. Precipue. per alexandrum et leonem allegata. Sed verius et securius tenetur. exposicio
graciani. ibidem adducta.
Quia nisi hoc licet clericis. multo minus episcopis. duplici racione. Prima. Quia
in bellis comuniter effunditur sangwis humanus. quod non licet clericis. quia habent
tractare carnem et sangwinem dei omnipotentis. 23. q. 2. in capitulo. clerici
378
. et in capitulo. hijs a quibus
379
. 2
a. est sancti thome. in 2
ae. q. 40
380
. Quia exercitia bellorum. inquietudines habent. et multum impediunt. a dulcedine
dominice contemplacionis. a laude dei. et ab oracione pro populo. que omnia pertinent
ad officia clericorum. Sed predictis non obstantibus licitum est prelatis ecclesiasticis.
ob defensionem fidei. vel rerum ecclesie. contra vyolantes. brachium invocare seculare.
Et eos hortari. non quidem ut occidant. wlnerent uel mutilent. quia hoc esset. directe
ad homicidium provocare. sed ut fidem. ecclesiam. uel patriam liberent. et terram
ab infidelibus occupatam reducant ad Christum. Et propter hoc facit ecclesia remissiones
magnas. Et licet. hinc inde in bellis talibus occidantur aliqui. non tamen est hoc
prelato imputandum. Ymmo. peccaret nisi contra tales se opponeret. Vt dicit sanctus
augustinus in epistola ad publiculam. Quod (!) transumitur (!). 23. q. 5. in capitulo.
de occidendis
381
. Vbi eciam allegat beatum paulum. sibi prouidisse. armatos deductores. contra insidiantes
sibi. homines perditos. Si enim inquit augustinus. in illos. illi scelerati incidissent.
Non tamen Paulus. in eorum sangwinis effusione crimen suum agnosceret. Absit inquit.
ut ea que propter bonum ac licitum facimus. si ex hoc. preter nostram voluntatem.
cuiquam male acciderit. nobis imputetur. Alioquin. Nec ferramenta domestica. uel agrestica
sunt habenda. ne quis ex inde se uel alium interemat. Nec arbor est plantanda. ne
quis se in ea suspendat. Nec fenestra facienda ne per hanc quisque se precipitet.
Et concludit dicens. Et quid plura commemorem. que finire non possem. Quid enim in
vsu hominum est. quod non posset perniciem irrogare. Hec ibi. Possunt igitur clerici
interesse bellantibus. Ad eos exhortandum. consolandum. confortandum et pro eis exorandum.
Vnde arma clericorum sunt lacrime et oraciones eorum. 23. q. 8. capitulo 1
o. 1
o. (!) in fine. Et quam accepta sit oracio
clericorum deo. precipue tempore belli emissa. patet exodi 17
o. ubi legitur. Quod dum populus pugnaret contra amalech. moyses ascendit in montem.
et expansis manibus in modum crucis. orabat. Et quamdiu sic stabat. vincebat populus
iudaicus. dum autem fatigatus manus demitteret. corruit israhel et vincebat amalech.
Quod considerantes aaron et hur. ascendebant ad moysem. et sustendebant manus eius.
sicque vicit dei populus.
(13
a). De libro sublato
Questio 19
a. Quesitum est. Quidam furatus est librum alterius. liber reperitus aput alium. An
ille teneatur restituere. aput quem reperitur. Respondet ille. quod non. quia emit
eum pro decem florinis. petens sibi illos prius restitui. Obicit alter. liber meus
est. michi debetur. Responsio. Restituere tenetur illi cuius liber est. Nec potest
ab eo petere precium. licet bona fide emerit. nec sciuerit fuisse librum illum furtim
sublatum. C. de furtis. 1. Jnciuilem
382
. Sed agat contra venditorem de eadem re. Secus si scienter emisset de rebus furtim
sublatis. vel eciam raptis. Si enim hoc sciebat. aut probabiliter credebat. et emit
cupiditate acquirendi sibi. scilicet. ut haberet. vel venderet alteri vt vellet. tunc
tenetur indistincte ad restitucionem. Neque liberatur alienando alteri. Vel si res
pereat morte. uel quocunque casu. vel si ei aufferatur. Et racio est. quia ipse furtum
commisit. invito domino contrectando. ff. de furtis. 1. prima
383
. fur autem iudicatur semper in mora. ut ff. de condicione furti. lege. si pro fure.
§ condicio. 2
o. lege penultima
384
. Vnde neque precium potest petere ab eo cuius res est. Et tenetur restituere omnem
vtilitatem. quam de illa re acquisiuit. Et si restituit rem deteriorem. quam ad ipsum
pervenit. non liberatur. Et si in aliquo tempore medio. fuit res melior. eciam. postquam
forte vendidit alteri. ad extimacionem plurimi. ff. de furtis. 1. in re furtiua
385
. ff. de condicione furti. 1. quia inventa
386
ff. commodati 1. finali. ex certo. § Si interdum
387
.
C. de rei vendicione. 1. certum
388
. Et idem intelligo. de 2
o 3
o. et ultimo emptore male fidei. ff de minor. ibi
389
.
Questio 20
a. In casu precedenti. Responsum est. Quod liber ille. non fuit ecclesie. sed episcopi.
Et relictus heredibus cum certis alijs bonis. et heres vendidit predicto possessori.
Obiectum est. Quod capitulum fatetur. hec non esse vera. Queritur igitur. An standum
sit testimonio. capituli. vel aliquarum personarum ecclesie. in isto casu. Et videtur
quod sic. per capitulum. Jnsuper statuimus. extravag. de testibus et attestacionibus
390
. vbi sic dicitur. Jnsuper statuimus. ut liceat vobis in causis ecclesie vestre. ferre
testimonium. dummodo vnus ex vobis vel duo. ad agendum vel respondendum instituantur.
quorum testimonium. in causis in quibus actores vel responsales sunt instituti. non
debet admitti. Ad idem concordat capitulum. cum nuncius. eodem titulo
391
. vbi dicitur. Quod non lateat prudenciam vestram. quod clerici non sunt. a ferendo
testimonio. super negocio ecclesie sue. nisi alia racionabilis causa impediat repellendi.
Concordat ad idem. capitulum. Tuis questionibus. eodem titulo
392
. Cum glossa prima. Et extravag. de iure iurando. capitulo et si Christus. in fine
393
.
Questio 21
a. Respondendum. Quod in predictis duobus questionibus. producti sunt testes. quorum
solus vnus. sufficienter deponit. pro ecclesia. Quid ergo iuris. Responsio. Deferendum
est iuramento asserere partem agentem. pro parte ecclesie. ita esse. ut asseruit ille
vnicus testis. Ad hoc facit capitulum. Juramentum. extravag. de iure iurando
394
. dicens. Juramentum a te. parti delatum. non nisi iusta. de causa potuit recusari.
quamvis.
quod in iudicio a parte parti defertur recusari possit. licite ac referri. Nec liceat
convento. accione famosa referre huiusmodi iuramentum. Sane. Si actor omnimodo in
probacione defecerit. reus debet. et si nichil prestiterit obtinere. Presumpcione
vero faciente pro illo. reo deferri potest. ad ostendendum suam innocenciam iuramentum
nisi iudex respectis personarum et cause circumstancijs. idem. actori videat deferendum.
Glossa. super verbo. Omnino in probacione. dicit. Nota. Quod sy actor omnino nichil
probat tunc quia nullam habet presumpcionem. reus nichil prestabit. et absoluitur.
sic extra de causa possessionis. cum ecclesia
395
. Et iterum. Vt ecclesiastica beneficia. capitulo. vt nostrum
396
. Et ibidem. de iure iurando. capitulo. mulieri
397
. Et C de edendo. 1. qui accusare
398
. Si vero actor. habet presumpcionem pro se. et contra reum. defertur reo iuramentum.
ad purgandum innocenciam suam. Vt dicitur in capitulo preallegato iuramentum. Et C
de hijs qui ad ecclesiam confugiunt. 1 presenti. § si cui
399
. Et C eodem. 1. Jn bonis
400
. Que omnia intelliguntur. secundum. istum paragraphum. Vnde quandoque defertur iuramentum
probacionis actori. quandoque reo. quia textus distingwit. Actori enim quandoque defertur
iuramentum probacionis. puta. cum habet vnam bonam presumpcionem. siue vnum et honestum
testem. tunc habito respectu ad quantitatem cause et qualitatem persone. vt non sit
presumpcio. quod pro tanto debeat deiurare. defertur iuramentum ipsi actori. Ad hoc
prestat optimum argumentum ff. de legittima tutela. 1. legittimus. Et extra de renunciacione.
c
o super hoc
401
. in fine. Ar
m. extra de procuratoribus c
o. ex insinuacione. Et sic intelligitur. extra de probacionibus. c
o. Sicut consuetudo. hec glossa. Et tamen regula est (13
b) Quod quandoque statur testimonio vnius. vbi nulli preiudicium generatur. vt si dubitatur.
An aliquis sit baptizatus. An ecclesia sit consecrata. Tamen vbi de preiudicio partis
agitur. duo adminus testes requiruntur. ff. de testibus. 1. vt
minus
402
. Est et alia regula. Quod licet testis vnicus. non faciat probacionem facit tamen
presumpcionem. vt extra de successionibus ab intestato
403
. § finali. Et propter hanc presumpcionem tucius est. deferrre (s. 58, s. 92 pdf) iuramentum. illi qui adducit vnicum testem. quam illi qui nullum
adducit.
Questio 22
a. Sed quia agens est episcopus. Queritur an ipse teneatur iurare in predicto casu.
in questione precedenti. An debeat sibi de iuramento deferri. Responsio. Quod licet
in capitulo 1
o. extra de iuramento calumpnie
404
. dicatur. Quod episcopus iurare non debet. sed alijs hoc officium delegare. tamen
capitulum vltimum eiusdem tituli. disponit. Quod si episcopus litigat per sindicum.
uel procuratorem. tunc per illum iurare debet. Si vero per se ipsum litigat. propositis
tantum. sed non tactis ewangelijs. sicut in dicendo testimonio. iurare debet. Nec
est repugnancia inter ista capitula. Quia. In primo capitulo. non dicitur quod non
debeat iurare episcopus. sed dicitur quod non potest compelli. ita soluit glossa.
in dicto capitulo vltimo. super verbo. per te ipsum. Potest tamen de consensu parcium
stari verbo episcopi. sine iuramento. ut extra de testibus. in capitulo. tuis questionibus
405
. Alias tenetur iurare. quicunque. quantecunque religionis sit. nec sibi aliter creditur.
in alterius preiudicium. vt extra de testibus. Nuper
406
. Et si obicitur. Quod episcopus non potest iurare iurare (!). nisi consulto Romano
pontifice. vt patet in capitulo predicto primo. Respondet glossa. Quod istud difficile
videtur. ut episcopus propter hoc semper debeat requirere romanum pontificcm (s. 58, s. 92 pdf). Jdeo. hoc non seruatur. sed seruandum est ita ut iam pretactum
est. eadem questione. §. Quod si episcopus litigat.
Questio 23
a. Officialis episcopi bergensis. citari fecit. quendam adulterum et incestuarium qui
vivente vxore sua. cognouit filiam sororis vxoris sue. Postea superuenit aduocatus
regis et voluit eum punire propter idem crimen. Tandem aliqui se interposuerunt
et concordarunt hoc modo. Quod adulter faceret nauem longitudinis 26 vlnarum. que
esset amborum. scilicet episcopi et aduocati. Et tam episcopus quam aduocatus. quilibet
dedit adultero. in subsidium nauis componende vnum vas ferri. | Modo adiudicata est
per consilium regis. nauis aduocato. quia ipse adulter promisit sibi ut dicit eam.
ad dies vite sue. Queritur quid iuris. Responsio. Quod ex quo officialis episcopi
primitus apposuit manum ad puniendum. aduocatus regis non debebat eundem iterum molestare.
quia nec deus bis iudicat in id ipsum. Est enim ius regis. Quod qui primo percipit.
primo punire potest nec alius illum impedire. qui incepit primo. Jnsuper. Notandum.
Quod propter composicionem factam de consensu parcium nauis debet esse amborum. scilicet
episcopi et aduocati. Quod eciam patet per hoc. Quod aduocatus dum peregrinari vellet.
dixit. Notum vobis sit. quod ego nunc intendo peregrinari Et sy moriar in ista reysa.
tunc medietas nauis et pars ad me spectans. cedere debet ecclesie cathedrali bergensi.
Preterea. Quod aduocatus dicit modo. Quod adulter promisit sibi nauem illam ad dies
uite sue. Hoc restat probandum. Si forte adulter hoc fateatur. Vel alij audiuerint.
Sed nec hoc refert. Quia quod concordatum est debet obseruari. Sub hac distinccione.
Si adulter hoc promisit. ante initam concordacionem. et postea partes consenserunt
in arbitros. tunc non ligat promissum adulteri. prius factum aduocato. quia ipse aduocatus
arbitrando renunciauit. iuri sibi quesito per illam promissionem. Si autem adulter
promisit aduocato nauem post consensum in arbitros. tunc iterum nullius est roboris.
quia promittere non potuit ex quo nauis illa non erat sua. sed parcium in laudo (!)
expressarum. patent hec. Extra de condicionibus appositis. c
o. verum
407
. et multis ibidem glossis. [Notandum. Responsum istud est modificandum. Quia episcopus
male informauit me in multis punctis]
408
.
(14
a). Questio 24
a. Vtrum episcopus possit condere testamentum. Respondet Monaldus
409
in summa. Quod sic. de rebus
proprijs. quas antequam esset episcopus. licite acquisiuit. et eas dimittere cui vult.
nisi ecclesiam leserit. quia tunc dampnum illatum ecclesie. debet. de rebus huiusmodi.
rasarcire. De rebus tamen ecclesie. vel de rebus postquam factus est episcopus acquisiuit.
testari non potest. quia videtur proprijs renunciasse. secundum quosdam. extra de
testamentis. capitulo 1
o.
410
Vbi de hijs in glossa. Jdem dicit capitulum. Quia nos
411
. hec ibi. Glossa tamen in capitulo 1
o preallegato. super verbo acquisisse. dicit. quod de illis que in episcopatus ordine
acquisiuit episcopus. intuitu ecclesie. vel de rebus eius. ecclesie debent reseruari.
secus est de alijs. 12. q. 3. c
o. 2
o. Et q. 5. fixum
412
. Et in preallegato ca
o. quia nos. Vbi dicitur. Quod de bonis proprijs. vel intuitu persone acquisitis. possunt
clerici testari. sed non de bonis intuitu ecclesie perceptis. Glossa in eodem c
o. super verbo testatum. Dicit. quod licet elerici (s. 60, s. 94 pdf). de rebus ecclesie nullum possint facere testamentum. cum proprietas
rerum illarum non sit clericorum. quia solum vsum habent. et tantum victu et vestitu
contenti esse debent. 12. q. 1. clericus qui
413
. et c
o. duo
414
. 9. q. 2
q. et episcopus
415
. Et totum superfluum. est erogandum pauperibus. 12. q. 2. c
o. ultimo. Moderatam tamen donacionem. causa seruicij recepti facere possunt. ut extra
de testamentis. c
o. relatum
416
. 2
o. §. licet. Cum quasi filio familias comparetur. qui non potest facere testamentum.
nisi de castrensi peculio. C. de assessoribus. 1. velut
417
. Et C. de aduocatis diuersorum iudicum. 1. fori
418
. huic dicitur in § licet preallegato. Quod licet mobilia. per ecclesiam acquisita.
eis. de iure in alios pro morientis arbitrio transferri non possint. consuetudinis
tamen est. non improbande. vt de hijs pauperibus et religiosis locis. et illis qui
viuenti seruiuerant. siue consangwinei sint. siue alij. aliqua iuxta seruicij meritum
conferantur. Ceterum. Que ex heriditate uel artificio.
vel doctrina proveniunt. distribuantur pro arbitrio decedentis. hec ibi. Si autem
episcopus sit de religione sumptus. Tunc dicit. B(artholomeus) pisanus
419
in summa. Allegans sanctum thomam in 2
ae q. 184. Quod nullomodo potest condere testamentum. quia sola disposicio rerum ecclesiasticarum
ei commititur. que morte finitur. ex qua testamentum incipit valere. Si tamen ex concessione
pape testamentum faciat. non intelligitur de proprio testamentum facere sed apostolica
auctoritate. intelligitur apostolica potestas dispensacionis sue. ut possit valere
post mortem. Sed cum hoc est regula generalis. Quod quilibet potest testamentum condere.
cui non est hoc iure prohibitum. cum ergo nullibi reperiatur. hoc episcopis prohibitum
in iure. nisi vt supra hic notatum est. nec distingvit ius inter religiosis uel non
religiosis. ideo. equaliter est hoc. de vtrisque in iure obseruandum.
Questio 25
a. Queritur. Veniunt ad ciuitatem et dyocesim bergensem homines de dyocesi nydrosiensi.
ementes pro victu humana requisita [et alia quecunque bona temporalia. pannos]
420
nominatim. farinam. brasium. seruisiam alamanciam. medonem. et similia. Et de prefatis
petit episcopus bergensis ab eis decimam. non de summa pro qua hic emerunt. sed de
illa quota lucri quam habituri sunt dum vendent illa prescripta in partibus alienis.
Nec recipit hic ab eis decimam eiusdem quote. sed paucos solidos. 3 uel 4. Jta quod
hic vix soluunt vicesimam partem. et dum venerint ad parrochias suas. non soluunt
decimam vllam. dicentes se bergis soluisse. licet ibi de nouo et carius vendant quam
hic emerint. Ymmo denegantur eis sacramenta. nisi ut premittitur soluant hic bergis.
Vel sic veniunt norici ad bergas. apportantes pisces. quos permutant pro alijs victualibus
nomine empcionis. res pro rebus. Et de illis piscibus soluerunt decimam in locis episcopatus
et parrochiarum suarum. Jnsuper. emunt res alias uel sub mutuo recipiunt a mercatoribus
quibus indigent. pro victu suo et suorum. Et eciam vlterius vendunt eos. dum pertigerint
ad dyocesim et parrochias suas. Estque consuetudo. Quod
reuersi illic dant plebano de qualibet tonna seruisie. duos cantras loco decime.
Queritur igitur. Primo. An teneantur prefati norici dare de prefatis rebus decimas.
hic bergis. vbi pisces eorum commutantur. vt prefertur. Et respondeo per notabilia.
Quorum primum est. Quod de piscibus prefatis. quia decima semel soluta est in loco
consueto. non tenentur amplius soluere decimam. in quocunque loco. patet textum (!)
extra de decimis. cum in tua
421
. 2
m est Quod de hijs. que bergis emuntur pro piscibus illis. siue fiat per modum commutacionis
uel empcionis. non tenentur dare decimam in loco quocunque ad valorem illarum rerum
commutatarum. patet. quia tunc de eadem re darentur secunde decime. | eo quod idem
sint in valore primi pisces et res pro quibus commutantur. Nam res rei succedit. in
locum eiusdem rei. | Sed de residuo quod restat vltra valorem rerum commutatarum sunt
soluende decime. vtpote si plus recipit quam pisces valeant | vt extra de decimis
in c
o pastoralis officij
422
. Jn primo responso. | 3
m notabile. Quod de lucro quod acquiritur. dum res ille venduntur. que aequisite sunt
uel commutate. de rebus uel pecunijs decimatis. danda est decima. Cum hoc moderamine
(14
b). Quod si quis vendit rem acquisitam. de pecunia uel re decimata. Nam per pecuniam
intelligitur. omnis res que pro pecunia comparari potest. ut patet per johannem in
5
o ethicorum. Et C de non numerata pecunia 1. 2
a.
423
Et de illa re proueniunt fructus. pro quibus percipiendis. ille venditor facit expensas.
tales expense non sunt deducende ante decimacionem lucri. Si quomodo facit expensas
pro restauranda re decimanda. tales eciam non debent deduci ante solucionem decimarum.
Racio est. quia tam res restaurata quam eciam fructus eius manent apud illum qui facit
illas expensas. Patent hec in c
o preallegato. pastoralis. In 2
o responso.
Sed tunc questio oritur. vbi sunt ille decime soluende. Et quando. Et respondeo. Primo.
Quod tunc et ibi vbi et quando res ille ut prefertur commutate pro rebus decimatis
venduntur. Idem dicendum de rebus emptis. quia non est soluenda decima ab emptore.
de illis. dum et vbi emit. quia prius decimate putantur
per venditorem. Sed ibi et tunc vbi et quando emptor res illas vendit vt clare patet.
bene intelligenti. in dicto primo responso. ca
i pastoralis. vbi sic dicit papa Jnnocentius tercius. Respondemus. Quod licet circa
res acquisitas uel factas de pecunia decimata cum ipse venduntur. | credamus deducendas
expensas. et de residuo. quasi de lucro decimas persoluendas. Nota. Quod dicit. Cum
ipse venduntur. Ergo non ante. | ergo non bergis. nisi ibi res ille vendantur. Est
ergo conclusio. Quod norici. non tenentur soluere bergis decimam. de piscibus aut
rebus. de quibus decimas soluerunt. suo archiepiscopo aut plebanis. nec de rebus commutatis
uel emptis pro eisdem. nec de rebus alijs. bergis emptis. nisi ibi vendantur. et tunc
vbi venduntur. possunt deduci expense. et de lucro quod restat. soluende sunt decime.
Eadem racione. dum apportant res ad suas parrochias. non tenentur dare plebano duo
cantra (!) potus de qualibet tonna. sed soluere decimam eo modo ut prescriptum est.
et non aliter. scilicet si vendunt et lucrantur. expensis deductis. Secus si in domo
sua cum familia bibere volunt. Ex predictis solui possunt due questiones. Quarum prima
est. An de decimis dandis possunt deduci expense. Responsio. Quod prediales decime
dari debent indistincte non deductis expensis. Nec eciam illis qui (!) fiunt pro fructibus
colligendis. extra de decimis. Cum sint homines
424
. De personalibus vero distinguendum. Quia si surgunt ex rebus iam decimatis. deducuntur
expense. alias non. vt in eodem titulo. c
o preallegato pastoralis. 2
a est. Quando debent decime solui. Responsio. Quod prediales debent dari statim cum
fructus percipiuntur et antequam inde separentur census. uel debitum et huiusmodi.
Et si primo facta fuerit talis separacio nichilomiuus (s. 63, s. 97 pdf) decime integre dande sunt. vt ibidem in c
o. tua nobis
425
. Et c
o. Cum non sit
426
. Personales. autem possunt dari ante finem anni. argumentum. extra de pignoribus.
ex litteris
427
.
26
a questio. Que est pena eorum. qui detinent decimas. aut recipiunt iniuste. scilicet
impediendo soluentes. ne dent ecclesie
baptismali. et vbi tenentur. Responsio. Quod ut statuit. Primo anastasius papa. in
ca
o Statuimus Et sequenti. 16. q. 1
428
dicens. Quod si quis oblaciones ecclesie. et decimas quas populus dare debet. tenere
contenderit. Vel extra baptismalem ecclesiam dare voluerit. preter conscienciam episcopi.
Vel eius cuius (!) huiusmodi officia comissa sunt. Nec cum eius confratre agere voluerit.
bannum nostrum. hoc est penam pecuniariam componat. et comunione priuetur. 2
o statuit symachus papa. catholice ecclesie. vrbis rome episcopus. Quod talis anathema
sit. Jbidem in c
o. Jn canonibus
429
.
Et nota. Quod restat archiepiscopo nydrosiensi et plebanis. accio contra episcopum
bergensem. eo quod tempore tanto exigit decimas. de rebus prescriptis ab eorum subditis.
Sed contra predicta. Obicit episcopus bergensis dupliciter primo racione consuetudinis.
2
o racione comunionis. Quod decime predicte soluende sint bergis prout ex consuetudine.
quia ita consueuerunt solui. a tanto tempore. cuius non est memoria de contrario.
ut dicit episcopus bergensis. debent enim decime solui vbi consuetudo fuit et est
eas solui. ut patet extra de decimis. c
o 1
o et secundo
430
. Et c
o commissum
431
. Et c
o ad apostolice
432
. Et precipue hoc tenendum est. si prescripte sint ut dicit hostiensis. Quantum ad
2
m de comunione. Quia layci prenominati. stant bergis. et recipiunt ibi sacramenta.
ergo ibi debent soluere decimas. § 9
a. quia ibi debet quilibet soluere decimas. vbi audit diuina et recipit sacramenta
16 q. 1. questi sunt
433
. 13. q. 1. § 1
o.
434
Responsio. Ad primum. Quod distingvendum est de decimis. Nam quedam sunt prediales.
Quedam personales. Quedam mixte. Prediales non sunt ad propositum. Nec mixte. quia
de illis modo non loquimur. sed tantum de personalibus. Vbi sciendum. secundum hostiensem.
Quod iste decime personales iure comuni dande sunt ecclesie parrochiali. siue baptismali.
vbi quis audit diuina. et recipit sacramenta. ut
patet per iura allegata. 16. q. 1. in c
o. questi. Et 13. q. 1. § 1
o. Ex quo patet. quod iura illa non faciunt pro parte episcopi bergensis. sed pocius
contra eum et pro nobis. Predialis vero decima. danda est ecclesie. infra cuius parrochiam
situm est predium. ut patet extra de parrochijs. c
o ultimo
435
. Et de decimis in c
o. quoniam
436
. [Non obstat consuetudo contraria si qua fuerit allegata quia non est seruanda consuetudo
que contrariatur canonicis institutionibus que pocius dicenda est corruptela patet
extra de consuetudine c. ad nostram
437
et c. cum venerabilis
438
. Quod eciam hec consuetudo sit contraria iuri scripto si saltem consuetudo dici mereatur
patet quia contrarium huius consuetudinis determinatur per iura supradicta. et maxime
xiij. q. 1. per totum
439
] (15
a) Et 16. q. 1. Si quis laicus
440
. 13. q. 1. §. 1
o. Et hoc verum est. nisi alius obtineat de consuetudine. extra. de decimis. c
o. 1
o. et 2
o.
441
Et c
o comissum
8. Et c
o. ad apostolice
442
. Et pluribus alijs. Vel nisi prescripte sint. Hec Hostiensis Ray(mundus) et sanctus
thomas 2
ae q. 85. Ex quo patet. Quod eciam illa iura iam allegata pro parte aduersa. nihil faciunt
ad propositum. quia loquuntur de decimis predialibus. non personalibus. Et casus noster
est de personalibus et non predialibus. De mixtis vero decimis. vt sunt agui et alia
fetus animalium. que in pascuis sunt. Et dicuntur mixte. quia proueniunt partim a
predijs. vnde animalia vivunt. ar. extra de decimis. c
o comissum
443
. Et hoc modo sunt prediales. | partim vero proueniunt a personis. id est. a custodia
personarum. igitur videntur personales. | dicendum est secundum hostiensem. Quod si
apparet consuetudo. seruanda est. Si vero non apparet. tunc. Si animalia continue
pascuntur in predijs proprie parrochie. eius qui dominus est. et curam eorum gerit.
illi indubitanter soluende sunt parrochie.[sirkeltegn]
444
. Si vero
Henrik Kalteisens kopibog. 5
pascuntur in predijs parrochie aliene. Videtur quod diuidi debent. inter ecclesiam
vbi pascuntur. et propriam. | ar(gumen)tum ff. de legibus. §. Qui saltum
445
. Extra de testamentis c
o relatum
446
§ ultimo. Raymundus vero dicit. Quod sy aliquis. pascit in una parrochia. et habet
ouile in alia. tunc de lacte. fetu. et lana debet dare decimas ecclesie vbi pascua
sunt. argumentum extra de decimis in c
o comissis | Concordat sanctus thomas. vbi supra. videlicet in 2
ae q. 87
a | Sed secundum alanum
447
. Si continue iacent in vna parrochia et continue pascuntur in alia. tunc decime diuidi
debent. Et idem. Sy per medietatem anni pascuntur in vna parrochia. et per aliam medietatem
in alia. | Hec wilhelmus. in c
o preallegato. Ad apostolice. Ex quibus patet. Quod consuetudo seruanda est si rationabilis
est. in soluendis decimis predialibus et mixtis. | nulla autem consuetudo tollit.
quin decime personales solui debent ecclesie baptismali. Vel saltem ibi. vbi res empte
venduntur. ut preostensum est. in c
o pastoralis. preallegato. responso eiusdem 1
o | Ad ista deseruit capitulum singularissimum. quod est querela grandis contra illos.
qui volebant sibi vsupare decimas aliquorum. Jn quo soluuntur multa argumenta. que
fiebant per aduersarios in contrarium. 13. q. 1. c
o ecclesias
448
. §de decimis | vbi leo papa quartus loquitur. in persona vtriusque partis contendencium.
Ponit enim papa ibi hanc conclusionem. Quod decime ibi persolui debent. vbi plebes
sacrosanctum baptisma recipiunt. Et circa hanc conclusionem arguit pars conquerens
sic. Primo nos eos baptizauimus. ergo decime eorum debentur nobis. tenet conclusio
ex prefata decicione apostolica per leonem 4
m papam factam. 2
o. nos rigamus populum hunc. imbrem doctrine ei administrantes. Et colimus eum. vomere
predicacionis corda eius ad fidem aperientes. quare ergo non wltis sinere. ut fructificet
nobis. et qualia vobis fieri non wltis. nobis non faciatis. ne sy pergitis dicere.
que wltis. audiatis que non wltis. tenet hec conclusio. ex multis que inducuntur ibidem
in principio eiusdem capituli. vbi ipsi innituntur racioni propter
quam deus decimas instituit solui. Dicentes. Decime. a deo instituti sunt per moysen.
ut persoluerentur a populo. filijs leui. pro ministerio. in quo deseruiebant ei in
tabernaculo offerendo. Nec accipiebant eas. nisi ab illis. pro quibus offerebant preces
et sacrificia. Et potest formari 3
a racio eorum sic. Jllis debentur decime. qui seruiunt deo pro populo. et offerunt
pro eis. sacrificia et preces. ergo nobis debentur decime. quas soluere debent ipsi.
et similiter de primicijs. 4
a racio formatur ibidem sic. Cum decime darentur filijs leui a deo. non persoluebantur
eleccione offerentis. non contempnabatur leuita qui fecerat sacrificia. ut populus
eligerit. cui decimas dare vellet. sed ei qui secum moram traheret. Vnde dictum est.
levita qui tecum moratur. et intra muros tue urbis habitat. colendo eam. comedet eas.
Jdeo eciam. ex singulis tribubus ciuitates ad inhabitandum acceperunt ut vnaquaque
tribus persolueret decimas. illis leuitis qui secum erant. cum ergo nos sumus illi.
qui habitamus cum hijs populis. decime eorum debentur nobis. 5
a Corfimando racionem 2
am preallegatam. Allegant apostulum dicentem. Comunicet aut. is qui cathezizatur uerbo.
ei qui se cathezizat. in omnibus bonis. hec Galathis. Corinthijs autem probat specialiter.
sibi deberi sumptus corporales. quia spiritualia illis ministrauit. dicens. Si seminauimus
vobis spiritualia. magnum est. si carnalia vestra metamus. Jtem. Sy alij. participes
vestre potestatis facti sunt. cur non magis et nos. Jnsuper ait. Quis plantauit vineam.
et de fructu eius non edet. Nos inquiunt. plantauimus vineam. et vos wltis edere fructus
eius. 6
am racionem addunt. dicentes. Precepit dominus per moysen. ut nemo mittat falcem in
alienam messem. hec messis nostra est. et vos wltis falcem in eam mittere. 7
am Non alligabis. os. bouis triturantes (!). nos sumus. boues triturantes. et vos queritis
alligare os nostrum. et de nostra tritura. victum vobis queritis. 8
am racionem adducunt. que est confirmacio racionis tercie. Ait enim apostolus. Qui altario
seruiunt. de altario viuunt. sed nunquam de eo cui non seruiunt. Confirmant idem.
per eundem dicentem. Qui in sacrario operantur. cum sacrario participent sed nunquam
cum illo. in quo non operantur. Nos seruimus altario. vos ec(iam) participare wltis.
nos uero. vacuos.
[Non refert eciam statutum prouinciale. si quod allegaretur contrarium premissis constituciones
enim que sunt contra canones
et decreta nullius sunt momenti dis. x constituciones
449
. et dis xj c hoc vestre
450
verum in hijs rebus de quibus nil certi diuina statuit scriptura mos populi dei et
instituta maiorum pro lege tenenda sunt dis xj Jn hijs rebus
451
statuto eciam huiusmodi per nonusum renunciatum est quia nunquam teutouici decimas
soluerunt neque eciam norici veram decimam sed quendam denarium comunem soluerunt.]
452
(15
b) et inanes dimittere queritis. Confirmant hac (!) raciones. auctoribus multis. Prima
est eiusdem apostoli. dicentis. laborantem agricolam oportet primum recipere de fructibus
suis. Vos autem e contra queritis. Nos enim sumus agricole laborantes et vos primum
wltis recipere de fructibus nostris. Ymmo non solum primum. quia nec ultimum nobis
reliquere wltis. A prioribus enim incipientes paulatim serpitis et totum vsurpare
contenditis. adeo ut pro vobis videatur dictum. Frustratim lupus commedit agnum. 2
a adducitur eiusdem apostoli dicentis. Quis vmquam militat suis stipendijs. Quis pascit
gregem. et de lacte eius non edit. Nos militamus. et vos stipendia nostre militie
vobis queritis. Nos gregem pascimus. et voc (s. 68, s. 102 pdf) lanam et lac. accipere vobis wltis. Tandem ad sanctum se transferunt
ewangelium. vbi dominus dixit discipulis suis. Jn quamcunque domum intraveritis in
eadem manete. edentes et bibentes que aput illos sunt. Cum autem intraueritis. Primum
dicite. pax huic domui. Et nos. domum hanc ingressi sumus. ei pacem obtulimus. Vos
autem quasi ociosi alieno cibo pasci gaudetis. Insuper ad psalmistam recurrunt. Vbi
dicit. Sumite psalmum et date tympanum. Isti a nobis sumunt psalmum et vos ab eis
queritis tympanum. idem produces sonum iumentis et herbam seruituti hominum. Fenum
et herba ex terra producitur. sed quibus iumentis rigantibus eam. et hominibns (s. 68, s. 102 pdf) colentibus eam. Et in hoc seruientibus ipsi. hec sunt argumenta
pro. Contra autem adducunt pene eadem que episcopus bergensis et sui canonici allegant.
Vnde dicunt.
Ad huc. callida quidem. et multiplici argumentacione. nostram sentenciam aufferre
contenditis. Jta. ut si fides verbis uestris adhiberetur. non uerba pro uerbis. sed
res pro uerbis reportaretis. sed deo propicio. si uerba dedistis. et uerba recipietis.
✝ Primum argumentum subdunt sic. Arguistis nos. quod ea que vobis debentur surripere
querimus. quia nostra prosequimur. prophetica sentencia determinatum est. Sua prosequi
non est aliena rapere. Vnde ad vos. hec sentencia manauit. nisi quia tanto ardore.
nostra concupiscitis. ut vestra vobis putetis offerri. cum nos nostra consequimur.
Vnde cum causa nostra. debitum finem sortita fuerit. clamabitis. ha ha miser. crucior.
tantum bonum. esse surreptum ex faucibus meis. Sed videte. ne dampnum effusi vngwenti.
in vobis recompensari queratis. Constituistis vos plantatores vinearum. fossores agrorum.
trituratores arearum. rigoratores camporum. et multa alia officia huiusmodi vobis
assumpsitis. et debita nobis obsequia. a vobis subtrahi. conquesti estis. Ecce primum
argumentum. Quia scilicet. oves nostre. dum hic sunt. audiunt ab eis diuina. et quinque
recipiunt sacramenta. ergo concludunt eas dandas decimas. Respondent isti negando.
conclusionem sub hijs verbis. Sed non negamus. quod vestrum est. Nam boui traturanti
palee in alimenta seruantur. sint hec vobis. et grana nobis relinquite. Exemplum adducunt
notabile. pastinatores. et cultores vinearum. id est. fossores agrorum. rigatoresque
camporum diurna mercede recepta. fructus prouenientes. domino relinquiunt. Vos ergo
recepta mercede. vestri operis. in cottidianis oblacionibus et alijs obsequijs. que
pro spiritualibus que a vobis accipiunt cottidie deferuntur. accipite. Fructus vero
decimarum et primiciarum nobis relinquite.
[✝ Ad argumentum de comunione quam recipiunt bergis. et audiunt diuina. Jam responsum
est. immediate in latere proximo folij precedentis in responsione ad primum argumentum.
ad tale signum ✝. Quod eciam clare ostendit innocencius papa 4
us. extra de decimis. c
o. nouum genus
453
. dicens sub hijs uerbis. Non credimus. quod licet hodie in aliqua ecclesia audiuerint
diuina officia. et hodie ibi lucrentur tantum. quod ex eis dent decimas illi ecclesie.
sed ubi per totum annum sumunt ecclesiastica
sacramenta. et audiunt diuina officia. 13. q. 1. questi
454
. extra de decimis. ad apostolice
455
. Et subdit. Et si forte in pluribus audiunt diuina officia. et quasi pro equali parte.
Non esset malum. quod superioris auctoritate. inter eos decime diuiderentur. quia
dignum est. ut temporalia metat. qui seminat spiritualia. hec ibi. Concordat satis.
quod dicitur supra in folio immediate precedenti. ad tale signum [sirkeltegn]]
456
.
Questio 27
a. An Archiepiscopus possit extra suam prouinciam celebrare publice in pontificalibus.
si non habeat priuilegium speciale de hoc. Et sine licencia dyocesani. Responsio.
Jo. An. in Clementinis. c
o. Archiepiscopo. de privilegijs
457
arguendo ad partes. Quod Innocencius dixit quod non. de usu pallii c
o finali
458
. Sed hostiensis dicit quod sic. videlicet. Quod eciam in pontificalibus. et sine
licencia poterunt celebrare. sicud obseruat generalis consuetudo. et eciam predicare.
nisi specialiter prohibeatur. Remittens ad noua. de hereticis. c
o. cum ex iniuncto
459
. Et hoc ut dicit Johannes andree. premere. videtur littera capituli archiepiscopo.
ubi dicit. Jn locis exemptis. Archiepiscopos posse uti pontificalibus. Et respondet.
quod dici possit. dictum hostiensis procedere. quando pontificalibus utitur sine jurisdiccionis
exercicio. vtpote Missam celebrando. predicando. facit eodem titulo. c
o. ultimo. li. 6
to. Et quod nota 6. q. 3
a. c
o. 1
o. Sed si vti vellet Jurisdiccione uel officio. puta ordinando. degradando. cirsinando
et similia faciendo. tunc sine licencia episcopi. id non poterunt 9 q. 3. per totum.
Si tamen circa illorum exercicium habent licenciam episcopi. puto. quod uti poterunt
pontificalibus. Et in hoc dirimunt. pontificalia a pallio. quo non vti debet archiepiscopus
in aliena prouincia. eciam de licencia illius ad quem spectat. nisi super hoc esset
priuiligatus. ut patet de vsu pallii ex tuarum
460
. Strictior. videlicet est vsus pallij quam pontificalium.
vt ibi patet. Et eodem titulo. Ad honorem
461
. c
o 1
o et 2
o. hec Johannes Andree. in glossa etc. Concordant omnes doctores theologici hanc tangentes
materiam circa distinccionem. 24
am. 4
i sentenciarum.
(16
a). [Ad argumentum de statutis prouincialibus quere folio precedenti
462
]. Si allegantur statuta prouincialia. Respondetur, quod illa statuta non merentur
dici lex quia condiciones bone legis in eis deficiunt que habentur dis iij canon,
erit autem lex honesta iusta possibilis secundum naturam et secundum consuetudinem
patrie. loco temporique conueniens necessaria vtilis et manifesta. Presens vero constitucio
iusta non est quia contra sacros canones disponit ut patet supra. Jtem non est conueniens
quia populus cogitur per eam soluere de eadem re triplicem decimam quod est inconueniens
scilicet vnam in ecclesia baptismali et aliam bergis in commutacione rerum decimatarum
et terciam iterum redeundo ad locum pristinum. quere folio precedenti ad tale siguum (s. 71, s. 105 pdf) #
463
.
Questio 28
a. Quia ecclesia nydrosiensis. habet decanum. Ideo circa decani auctoritatem et officium
inquirendum est. Et primo notandum. Quod licet ad decanum. de iure spectet correccio
populi. tamen episcopus potest se intromittere. vt patet extra de officio ordinarij.
Jn ca
o. Jrrefragabili
464
. Sicut et archiepiscopus potest se intromittere et esse iudex. subditorum episcoporum
qui sunt sui suffraganei. si ipsi sint negligentes. 2
a. q. 3. ca
o cum scimus
465
. Et extra de sentencia excomunicacionis. c
o. per tuas. Et extra de appellacionibus. c
o Qua fronte
466
. Sed qualiter prout negligencia prelati. Responsio. Quod per culpam subditorum. ut
dis. 8. in c
o pervenit
467
. Ad quod eciam deseruit. idem 23. q. 8. in c
o. preterea
468
. de quodam duce damaso nomine. quem papa Johannes hortatur.
(16
b). De visitacione.
Qaestio 28
a. Questio de visitacione. Queritur. Quis sit modo visitandi. Responsio. Extra de censibus.
in ca
o. Super eo
469
. Quod illud obseruare tenetur. quod in vicinis prouincijs obseruatur. Ait papa Innocencius
tercius. compostellano archiepiscopo. qui hanc questionem ab eo inquisiuit. Glossa
dicit. hoc esse verum. si certum quid. statutum non sit. quia tunc consuetudo vicinarum
ecclesiarum est obseruanda. ut eodem titulo. c
o. Sopite
470
. Extra de capellis monachorum. c
o 2
o.
471
de consuetudine. c
o olim
472
. de electione. c
o cum ecclesia wlterana
473
. De cognacione spirituali. super eo
474
. Ad sciendum igitur. quid sit desuper postea constitutum. Notanda sunt aliqua. ex
ca
o. romana. de censibus. Jn nouis iuribus. li
o 6
o.
475
Primum. Quod archiepiscopus tenetur visitare. Primo capitulum. deinde ciuitatem.
de hinc diocesim suam. consequenter prouinciam totam.
[Et dicit hostiensis de officio archidiaconi. in summa. Quod contra visitacionem.
non currit prescripcio. cuius est racio. quia nisi visitaretur. anima pericularetur.
Et ex quo de periculo anime agitur. omnis consuetudo cessat. extra de consuetudine.
ca
o finali
476
. et omnis constitucio. extra de prescripcionibus. quoniam omne
477
. Et omnis appellacio. ut patet de appellacionibus. Ad nostram
478
. Et c
o. consuluit
479
. Et c
o. cum speciali
480
. § porro. Et omne iuramentum. extra de iure iurando. quanto
481
. § 1
o Et 33. q. 4. ca
o. inter cetera
482
. de ecclesijs edificandis. c
o. finali
483
.
Jn autentico. Scenicas mulieres. collatione 5
a.
484
Et omnis priuilegiacio. C. vt cena uel da. lege l
a in fine
485
. C. de episcopis et clericis. Raptores
486
. circa medium.]
487
2
m. Quod tenetur hec facere in persona propria. nisi sit legittime impeditus. tunc enim
potest mittere alium. et visitare per illum. 10. q. 1. episcopum
488
. secundum innocencium et hostiensem. Et li
o 6
o. de officio ordinarij. c
o. Si episcopus
489
. Et addit Jo. andree in glossa dicens sic. Nec curo quod predicta iura. loquuntur
de episcopis. quia omnis archiepiscopus est episcopus 21 distinctione. Jn novo
490
. Et extra de sacra vnccione. c
o vnico
491
. § Quia vero.
3
m. Quid si simul concurrant. episcopus et archiepiscopus. Respondet Johannes andree.
et guido
492
. Quod simul visitabunt. cum hoc non sit iure prohibitum. Sed quid. Si discordent
in sentencia. Respondent idem. Si concordant bene est. Si discordant. tunc regulariter
tenet sentencia pro reo sed in casibus specialibus pro actore. Sed quare pro reo.
Responsio. quia fauor impendendus est ei. ideo in fauorabilibus statur sentencie pro
eo. Sed quare vtriusque sentencia fauorizatur. Responsio. secundum innocencium et
prenominatos ambos. Quod hoc ideo fit. quia ambo sunt ordinarij. Et nota. Quod quidam.
ut guido dicit. dixerunt. Jn casu quo discordarent. standum esse sentencie episcopi.
eo quod ipsi. est specialiter comissa cura animarum. et de eis. specialiter tenetur
racionem reddere. ad hoc facit. 12 q. 1. precipimus
493
. 9. q. 3. ca
a 2
o. verbo Vnumquemque
494
. 10. q. 1. neganda
495
.
96 distinccione. duo
496
. 18. q. 2. cognouimus. in fine
497
. de officio ordinarij. c
o. irrefragabili. li
o 6
o.
498
Jdeoque procurator animarum appellatur. 11. q. 1. §. ex hijs. 2
o.
499
Sed subdit guido. Sed hec racio non videtur multum vrgens. cum eciam metropolitanus
habeat iure. curam et sollicitudinem prouincie sibi decrete tocius. 21 distinccione.
c
o. 1. verbo metropolis. ad idem 75 distinccione quoniam
500
. in principio. 9 q. 3. c
o 2
o. in principio. Johannes andree in glossa. addit aliam racionem. dicens. Standum sentencie
archiepiscopi. in prefato casu. quia maior est episcopo. Vnde secundum maius denominabo
inquit. ff. de statu hominum. lege. queritur
501
. Circa quod queritur. Si ambo ut prefertur concurrant. Quid fiet si ecclesia vtrique
procurare non potest. Respondet Johannes andree in glossa. procurabit illi. qui primo
venit. Sed quid dicit guido. Vtique quod archiepiscopus preponendus est. et ei primo
procurandum. 8. distinccione. c
o. frustra. in fine
502
. Et in eo. quod legitur et notatur. 11. q. 3. qui resistit
503
. Eciam notat hostiensis. de prescripcionibus. c
o. cum ex officij
504
. Et de eodem notatur. de statu monachorum. c
o. in singulis
505
. Hoc tamen certum est secundum innocencium. Quod qui primo incepit. primo perficiet.
Sed quid si non appareat. quis eorum prior venerit. Respondet. Jo in glossa. Quidam
dicunt episcopum preferendum. cui cura specialius est comissa. 10. q. 1. regenda
506
. 9. q. 2. nullus
507
. Sed tu
508
dicit archiepiscopum preferendum. 11. q. 3. resistit
509
. Et c
o. sequenti. Nam habet quandam
specialitatem que regulari iuri prefertur. ar. ff. de regulis iuris. 1 1
a. prius
510
. Nam a capite reddenda est racio. ff. de edendo. 1 argentarius
511
.
4
m. Quod archiepiscopus ex prefatis racionibus. cum quia maior. tum quia cura prouincie
sibi credita est. potest suam prouinciam annuatim visitare. eciam si suffraganei non
sint negligentes. vt li
o 6
o de censibus et procuracionibus. c
o. perpetuo
512
. nulla prescripcione obstante. dicitur ibidem. Et extra de prescripcionibus. cum
ex officij
513
. Et de censibus. c
o. Sopite
514
. Et c
o nuper
515
. Et in ca
o romana. De censibus li
o 6
o.
516
[Et super uerbo. Jterare. in ca
o perpetuo. dicit guido. Quod consuetudo et pactum archiepiscopi et episcopi suffraganei.
non potest impedire. non solum visitacionem sed nec eius iteracionom (s. 75, s. 109 pdf). Et hoc ideo. quia ius quod est. de visitacione iteranda. est
publicum vtilitate et auctoritate. Vt. de foro competenti. c
o. Si diligenti
517
. Sed si non esset publicum vtilitate. puta. quia modicam porcionem daret. et hoc
pacto et consuetudine posset induci. 10. q. 3. c
o. relatum
518
. Nec posset prescribi. quia procuracio non daretur. vt. de prescripcionibus. c
o. cum ex officij
519
. quia hoc ius. quo aliqua eciam procuracio detur. est publicum vtilitate. quia si
nulla daretur. negligeretur visitacio. et consuetudo que occasionem mali tribuit.
non est tolleranda. 12 distinccione. nos consuetudinem
520
. Jnnocencius videtur velle. Quod consuetudo. que est contra ius publicum vtilitate.
ex causa aliquando valet. sed tunc tantum. quando. expresse uel tacito consensu pape.
ex causa inducitur. ut in predicto c
o. nos consuetudinem.]
521
Hanc autem sentenciam modificat textus in ultimo allegato
c
o. romana
522
. dicens. Postquam autem. archiepiscopus. semel. omnes dyoceses sue prouincie visitauerit.
licitum sit ei postea. prius tamen suffraganeorum suorum requisito consilio. et ipsius
super hoc habita diffinicione coram eis. quam in scriptis redigi volumus. ut possit
alijs esse nota. visitacionem. per eandem reiterare prouinciam. eciam si non interveniat
in hoc. suffraganeorum suorom assensus. Semper illam prouidenciam adhibendo. vt in
posterioribus visitacionibus. illas ecclesias. illosque cleros et populos. prius visitet.
qui non fuerunt ab illo in prioribus visitati. nisi alijs sit magis. officium visitacionis
oportunum. hec ibi. vbi notandum. secundum glossam Jo andree. Siue concordent siue
discordent episcopi suffraganei. a voluntate archiepiscopi. in presenti casu. scilicet.
An prouincia sit iterum visitanda. Standum est diffinicioni solius archiepiscopi.
quia ad ipsum solum pertinet. hoc deffinire. Vt extra de arbitris. c
o. cum olim
523
. Sed qualiter debet scribi hec diffinicio. Respondet (17
a) quod sic. Diffinimus. procedendum esse per nos. ad visitacionem prouincie nostre.
Nec est necessarium. quod fiat cause cognicio. sed sufficit. quod fiat sic de plano.
Nec a tali diffinicione. cum sic tantum super execucione officij sui poterit appellari.
vt patet li 6
o. de officio ordinarij. in preallegato c
o. irrefragabili. 2
o v(erbo). Jdem Guido. [Sed obicitur. quia tenetur plene prius visitare prouinciam.
ut in c
o. romana preallegato. Respondet glossa. Quod hoc intelligendum est. si potest. nam
ad impossibile. nemo obligatur. ff. de regulis iuris. impossibilium
524
. Extra de regulis iuris. Nemo potest. li 6
o.
525
22. q. 2. faciat
526
. ff. que cau (!) sine appel(lacione) re(scindantur). Paulus
527
. Si eciam obicitur. de dyocesi. quod debet esse plene visitata. priusquam reincipiatur.
Respondet innocencius in c
o. comana (s. 76, s. 110 pdf) ecclesia. extra de censibus
528
. Quod dyocesis dicitur plene visitata. licet alique parrochie maneant invisitate
personaliter. quia forte in illis non est necessaria visitacio. vel sufficit quod
fiat per aliam discretam personam. 10. q. 1. decreuimus
529
. Et hoc ipsum arbitrio
boni viri relinquendum est. Vt autem facilius perficiat visitacionem. potest plures
parrochias conuocare ad vnum locum. ipsius clericis et laicis congruum. Et hoc arbitrio
boni visitatoris relinquendum est. Sed querit ibidem. Nunquam intelligitur diocesis
plene visitata. si convocatis omnibus sacerdotibus. ad concilium episcopale. ibi diligenter
inquirat de hijs de quibus in visitacione agendum esset. Respondet. Nos non credimus.
concilium sufficere pro visitacione. Ymmo personaliter per parrochias ire debet. et
oculis subicere loca ecclesiarum. et videre quomodo populi conveniant ad predicacionem.
et eciam de alijs. Jtem non debet totam dyocesim ad vnum locum vocare. ut sic tota
dyocesis visitata dicatur. sed ad plura loca convocare debet. et eos debet vocare.
tantum ad illum locum ad quem vadit. ad quem. tam laici quam clerici commode venire
possunt. ut predictum est. Jtem secundum iohannem andree. in glossa. capituli romana.
Hanc vocacionem potest facere archiepiscopus. non solum in sua dyocesi. sed eciam
extra. cum visitat in suffraganeorum dyocesibus. cum sit eadem racio. ergo idem ius.
vt de constitucionibus. c
o. translato
530
. de excepcionibus. c
o. cum inter priorem
531
. § ultimo. Sed nunquam potest conuocare capitulum suum ad visitandum illud in sua
camera. uel aula episcopali. Responsio secundum guidonem. quod non. quia dicitur in
textu . . . ]
532
.
5
m. Quod quilibet episcopus tenetur annis singulis visitare dyocesim suam totam. si
commode potest. vt patet. extra de officio archidiaconi. in c
o. mandamus
533
. 10. q. 1. episcopos
534
. vbi dicitur ex consilio (!) toletano 4
o. Episcopos. per cunctas dioceses parrochiasque suas. per singulos annos ire oportet.
vt exquirat (!) quo vnaqueque basilica. in reparacione sua indigeat. Sed obicitur.
ca
m. decreuimus. 10. q. 1.
535
vbi dicitur. quod dyoceses debent ab episcopis. annis vicibus visitari. id est. alternis
annis. Et iterum. Quod de triennio in triennium debent visitari. patet. extra
de officio archidiaconi. c
o 1
o.
536
Respondetur. secundum innocencium. Et iohannem andree. in dicto ca
o. primo. Quod Episcopus potest semel quolibet anno visitare si wlt. et pluries si
causa subsit. vt patet in c
o. mandamus de officio archidiaconi
537
. Et in c
o. cum venerabilis. de censibus
538
. Sed ad minus. ad triennium tenetur visitare. Vt in dicto c
o 1
o.
6
m. Quod si qui se allegauerint exemptos. ita quod per episcopos visitari non possint.
tenentur ostendere priuilegium exempcionis. ipsi episcopo. in loco congruo et securo.
Aut aliquibus prudentibus viris. omni suspicione carentibus. ad hoc per dictos ordinarios
deputatis. infra terminum competentem. pro facti qualitate. ipsorum ordinariorum uel
delegatorum suorum arbitrio moderandum. iusto impedimento cessante. ostendere. et
ad legendum integraliter exhibere. Nec non. de articulis. de quibus controuersia fuerit.
transscriptum tradere teneantur. Vt patet li 6
o. de priuilegijs. c
o. cum persone ecclesiastice
539
.
7
m. Quis modus sit seruandus. in visitacione. cleri. Responsio. Primo debet proponere
uerbum dei. visitandis. 2
o Jnterroget de vita et conuersacione ministrancium in ecclesijs. ut in c
o. Romana. li 6
o de censibus. Jn concilio autem bracarensi. 10. q. 1. in c
o. placuit
540
dicitur. discutere debere visitatorem. Quomodo ordinem baptismi teneant. et missarum.
et qualiter quecunque officia. in ecclesia peragant. Jdem in c
o episcopum
541
. Similiter. 18. q. 2. Visitandi
542
. Et c
o. Non semel
543
. A prelatis autem debet inquirere. quomodo corrigant subditos suos. et quomodo alij
exerceant. suum officium. secundum innocencium.
Sed circa hoc. aliqua sunt notanda. Primum. An visitandi sint cogendi. ut dicant veritatem
quam noscunt. Respondet Jnnocencius quartus. vbi supra. in c
o. comana ecclesia. Quod non sunt cogendi per iuramentum. ut eciam dicit. ca
m. Romana li 6
o. Vnde non sunt cogendi iurare super hoc. Sed bene credimus inquit.
Quod bene potest eos cogere. dicere veritatem. super hijs de quibus inquirit. sine
iuramento. quia alias. delusoria esset eius visitacio. et iurisdiccio. si cohercicionem
non habet. vt patet. extra de officio delegati. c
o. ex litteris
544
. Quia. Quod ad visitacionem conveniant. Et quod respondeant de hijs que ad visitacionem
spectant. Et quod obediunt visitatori. in. hijs que ad officium eius pertinent. bene
possunt cogi. per excomunicacionem. et alijs modis. quia cui committitur penitenciale
et accessorium. Vt extra de officio delegati de causis
545
. Et c
o. prudenciam
546
. §. finali. hec Innocencius. Jdem post eum iohannes andree in glossa in ca
o. romana. li
o 6
o. Post hunc. idem guido et bernhardus. qui addunt sic. Satis credo quod visitator.
possit excomunicare clericos cum visitat eos. si nollent dicere veritatem super hijs.
in quibus eos corrigere et emendare debet. Puta. si sint negligentes. in hijs que
facere debent. Si queris. An teneantur sibi reuelare que sunt occulta. Respondent
isti. quod non. quia de occultis. nemo compellendus est. dicere visitatori veritatem.
Vt patet. extra de accusacionibus. in c
o. qualiter. in §. forma
547
. Et c
o. inquisicionis. §. 1
o.
548
Et licet in principio visitacionis. non debeat exigi iuramentum. pro dicenda veritate.
tamen. postquam aliqua referuntur corrigenda. potest ex tunc exigere iuramentum. Et
sic intelligenda est glossa hostiensis. Jdem Johannes andree. vbi supra in glossa.
2
m notandum. secundum hostiensem. Jo. andree et guidonem. Quod si episcopus est per
metropolitanum inquirendus. licet hoc fieri possit coram capitulo. tamen decentius
est. ut interrogetur seorsum. et eciam seorsum corrigatur. si opus est. cum episcopus
cedat alijs in exemplum. 11
a. q. 3. precipue
549
. extra de eleccione. cum in cunctis
550
. Et de accusacionibus. qualiter
551
. 2
o. § 1
o. li
o 6
o. extra de voto. c
o. magne
552
. § 1
o. Vnde potest corrigi caput sine membris. et correccio membrorum differri.
Vt extra de re iudicata. c
o. cum 1. et a.
553
§ 1
o. 3
m. Quod secundum prefatum guidonem. duplex est modus visitandi. super c
o. romana. super verbo. visitando. Primus in comuni. in capitulo. et coram omnibus.
Secundus. in priuato sigillatim. interrogando singulos seorsum. De quibus modis ambobus.
dicit sic. Si vis ordinate procedere. in visitando personas. Jn comuni. videlicet
in capitulo. visitare debes. simul cum alijs. Non enim ita debet sigillatim procedere.
visitans contra singulos. licet negari non debeat. eam visitacionem. sic fieri posse.
si viderit expedire. ut in § sequenti.
8
m. Quod non solum clericos. sed et laicos omnium locorum sue diocesis et prouincie
habet visitare. vt patet in sepeallegato c
o. romana. Circa quod notandum. Primo. Quod non debet visitare insimul clericos et
laicos. secundum omnes doctores scribentes super eodem. sed separatim. quia vita talium
separata est. 12. q. 1. duo sunt
554
. Nec sunt promiscuis actibus. officia perturbanda. C. de testamentis. consulta
555
. Nam eciam inquisicio melius procedit quando fit. sigillatim. vt de accusacionibus.
c
o. inquisicionis. § tercie li
o 6
o.
556
Et de testibus. c
o. cum clamor
557
. Et subdit Jo andree dicens. Ex hoc credo seruandum. quando negocij qualitas exposcit.
alias in genere. et in comuni fiat. hec inquisicio. ut in eodem c
o. romana. § Sane Adde. ut supra in notabili imminente precedenti. 2
o notandum. Quod modus visitacionis est iste ut. (17
b). Expleta visitacione cleri. mane convocet populum. Et predicet ei verbum dei. docendo
eum fidem et articulos fidei. et vicia mortalia fugienda. et quod est de lege nature.
scilicet. Quod tibi vis fieri. mihi fac. Et econtra. quod non. et ut resurreccionem
sperent. et diem iudicij timeant. in bonis operibus se continue exercendo. et sic.
de ecclesia militante ad triumphantem poterunt profisisci. 10. q. 1. placuit.
558
3
o notandum. Quod ordo predictus. ut scilicet primo clerus. deinde populus. primo ciuitas
deinde dyocesis licet sit de congruo
obseruandus. non tamen putat eum glossa de necessitate. hoc casu esse seruandum. scilicet.
si incommoditas verteretur in seruando ipsum. Et racio est. Quia hoc possumus. quod
commode possumus. ff. de verborum significatione. nepos
559
. 22. q. 2. faciat
560
. Vnde et textus dicit. Si commode et absque difficultate accedere non poterit.
4
o Addiciendum est. An episcopus visitando laicos. possit ab eis procuratorem petere.
Responsio. quod sic. de iure comuni. licet hoc. per dissuetudinem abierit. vt notant.
Jnnocencius et hostiensis. extra de officio ordinarij. c
o. Jnter cetera
561
. Vnde. sicut per dissuetudinem. laici non sunt visitati. ita nec procurarunt. visitatorem.
Vnde sicut difficile erit. eos reinducere ad acceptandum visitacionem. ita et ad dandum
procuracionem. Vtrumque autem reformabitur. diuino cum auxilio. quia talis visitacio.
ad salutem spectat animarum. contra quam nec prescripcio. nec consuetudo. nec iuramentum.
nec pactum preualere potest. ut patet supra. in notabili primo. Vnde. sicut dictum
est. de iure comuni. sicut laici tenentur visitari. ita et procuracionem rependere.
que debetur. causa visitacionis. Et hoc. secundum guidonem. Videtur expressum. 10.
q. 3. placuit
562
cauendum
563
. Et ibi tenet huguicio. dicens. quod visitator. potest vna die esse cum clericis.
et alia die cum laicis. in eorum sumptibus. Jdem notat. in c
o placuit preallegato. 10. q. 1.
564
Cuius est racio. quia non est magnum. si episcopus metit carnalia. vbi spiritualia
seminauit. 13. q. 1. §. in dyocesi. verbo. quia ergo
565
. Et in predicto c
o. Jnter cetera. de officio ordinarij
566
. Et hoc teneas. de iure comuni. ut dictum est.
5
o notandum. Quod illa procuracio. est recipienda. quasi de iure debita. Vnde dicitur
in ca
o. sepenumero allegato. Procuraciones
in canonibus constitutas recipiat. Vt clare liquet in ca
o. romana. Et infra in notabili 6
o. Vbi diligenter aduertenda sunt aliqua. Primum. Quod hec littera. satis demonstrat.
secundum guidonem. Quod ecclesie visitate. non debent soluere. Vecturas equorum. Vel
alia huiusmodi. que sunt preter procuracionem hospicij. Et huius sentencie. fuit eciam.
dominus innocencius 4
us. 2
m. Quod nichil potest visitator petere ab aliquo. nisi pretendat idem. sibi per canones
debitum. 9. q. 3. conquestus
567
. 18. q. 2. c
o 1
o. vt disponit glossa. 10 q. 1. quia cognouimus
568
. super verbo. veterum constituciones. 3
m. Quod glossa dicit ibidem. in c
o. cauendum
569
. super uerbo. Si proprij sumptus desunt. Videtur ergo. Quod si habet sumptus. vnde
possit expendere. non debet alios grauare. Nam pocius videtur hoc peti ex gracia quam
de iure. ut extra de censibus. c
o. cum apostolus
570
. Et ea. que consueuit. domi expendere. expendere debet. dum est in via. vt in auten(tica)
de man(datis) prin(cipum) §. illud. collacione 3.
571
Et in auten(tica). vt iudices sine quoquo suffragio. §. nulli
572
. Quod melius declarat innocencius. in c
o. comana extra de censibus
573
. Super uerbo. non grauet ecclesias. nec faciat immoderata convivia. 10. q. 3. cauendum
574
. Et co ultimo
575
. hoc enim conuiuium uel procuracio in signum subieccionis datur. et propter hospitalitatem.
pocius quam propter iuris naturalis necessitatem. quia propter hoc. habet bona episcopatus.
ut ex eis. hec et alia ad suum officium pertinencia faciat. Vnde. propter hoc. statutum
est. Quod si alique ecclesie sint pauperes. quod ad hoc non cogantur. vt ibidem. cum
apostolus
576
. in fine. Addit innocencius. credimus tamen. quod si pluribus diebus oporteat eum
(!) visitare. et intendere circa visitacionem eiusdem ecclesie. quod semper debeat
ab ea procuracionem habere. ut 10 q. 1. placuit
577
. Et si statim potest redire.
potest et procuracionem recipere. quia non potest propterea stare. quod procuracionem
recipiat. 4
m. secundum innocencium ibidem. Quod non potest computare ecclesijs visitatis. expensas
quas fecit in via. illuc eundo. quia hoc nullo iure cavetur. Ymmo contrarium innuitur.
vbi dicitur. quod non grauet ecclesias. nec immoderata faciat conviuia. ut predictum
est. in notabili imminente precedenti. 5
m notandum et secundum eundem. Quod quando archiepiscopus transitum facit visitando
vnam dyocesim. si contingat eum transitum facere per aliam. illi per quos transit.
non tenentur ei facere procuracionem. Quod ibidem ex textu satis colligitur. vbi dicitur.
Quod tantum ecclesie visitate debent procuracionem. Et idem dicimus. de ecclesijs
eiusdem dyocesis. non visitatis. 6
m. notandum ad idem. est. Quod [visitator]
578
. Ne visitaciones pereant. si procuraciones non fiant visitatoribus. Videntur nova
iura. corrigere (18
a) predicta. li
o 6
o. de censibus. in ca
o romana
579
preallegato. Vbi dicitur. Quod visitator. potest exigere procuraciones. a locis visitatis
per eum. Sed non licet nisi vnam procuracionem recipere. in vna die. eciam si plura
loca visitat eodem die. et quilibet locus sit sufficiens. vt ibidem. in c
o. felicis
580
. [Et addit hostiensis in summa de censibus. Quod visitatoribus. adeo debita est procuracio.
a subditis visitandis. quod nec per episcopum. remitti possit. vt. de censibus. c
o. eum venerabilis
581
. nisi forte per papam confirmaretur. vt patet extra de religiosis domibus. c
o. constitutus
582
. Ymmo adeo debita est ista procuracio. secundum eundem. Quod quamuis nullas expensas
faceret episcopus. propter visitacionem. nichilominus eam recipit. Et est racio. quia
qui seminat spiritualia. metere debet temporalia. argumentum de sepulturis. c
o 1
o. 13. q. 2 § primo
583
. Et sequenti. Jn cuius signum capit procuracionem. eciam ab ecclesijs ciuitatis in
qua est. vbi nullas habet facere expensas. de suis rebus. vt in ca
o. venerabiliter
584
].
585
7
m notandum est. Quod si episcopus visitat per alium. visitati tenentur eidem ministrare
expensas. vt in c
o. Si episcopus. li
o. 6
o. de censibus
586
. hoc adiecto. Quod episcopus nichil potest exigere. ab hijs. quos per se non visitat.
vt ibidem dicitur. 8
m notandum est. Quod episcopus uel visitator. potest recipere pecuniam. a volentibus
dare. pro sumptibus moderatis. diebus quibus visitat. Sed si ipse. uel familiares
sui. reciperent pecuniam uel munera. preter id quod nunc dictum est. seu eciam procuracionem
recipiant non visitando. ipse tenetur duplum restituere illi ecclesie. infra mensem.
Alioquin. episcopi et superiores. differentes sic restituere. sunt interdicti ab ingressu
ecclesie. Jnferiores vero suspensi sunt. ab officio et beneficio. quousque plenarie
satisfaciant. et nulla remissio valet. hec extra de censibus. in c
o. exigit. li
o 6
o.
587
6
m principaliter predictis addiciendum est. Scire. quando episcopus debet dici visitare.
Et certe. respondet innocencius. cum sequacibus vbi supra. Quod in multis casibus.
scilicet. Si vadat causa consignandi pueros. consecrandi ecclesias. siue pro quocunque
alio negocio comuni. vel quod multos tangit. argumentum. 10. q. 3. relatum. 1
o.
588
De symonia cum sit
589
. 1. q. 1. placuit
590
. Secus autem. si pro causis expediendis eat. Et quod fiat pro salute animarum. vel
pro cultu dei ampliando. Circa hoc quoque notanda sunt pauca. Primum. secundum eundem
innocencium et sequaces Quod loca visitata. vocat textus. non solum illa. que visitator
personaliter accedit. sed eciam illa. que vocat ad suam visitacionem. Et hanc vocacionem.
potest facere archiepiscopus. non tantum in sua dyocesi. sed eciam in dyocesibus subditorum.
quando eas visitat. Vt tactum est supra. in notabili 4
o in fine. 2
m. Quod visitatores. ut non grauent ecclesias. debent habere. determinatum numerum
familie. Nam archiepiscopus. non debet ducere. ultra 40 uel 50 equitaturas. episcopus
20. uel 30. Cardinalis 25. Archidiaconus 5. aut septem. decanus duas. Sed nec tot.
in ecclesijs. in quibus pauciores ducere consueuerunt. Vt patet extra de censibus.
in c
o. cum apostolus
591
.
3
m. Quod sy vna ecclesia non sufficit. Respondet hostiensis et sequaces doctores. de
officio archidiaconi. quod tunc potest episcopus plures combinare in sua dyocesi.
pro negocio tangente totam dyocesim. Et archiepiscopus in tota prouincia similiter.
pro negocio tangente totam prouinciam. argumentum optimum. de maioritate et obediencia.
c
o finali
592
. Et de statu monachorum. Ea que
593
§ hec eadem. in fine. ff ad legem. ro. iac. 11. Et 1. nauis lxnuste
594
. Sed et visitando hoc potest facere. Vt notauit idem. de eleccione. quid de expensis.
Et de censibus. §. Qualiter. Sub §. patet ex predictis. Putat eciam. super hoc posse
fieri statutum. in concilio prouinciali de consensu coepiscoporum per archiepiscopum.
Et de assensu procuratorum capitulorum. vel maioris partis et sanioris. Ar. de hijs
que fiunt. a prelato. sine consensu capituli. c
o finali
595
. Sicut inquit nos fecimus. in prouinciali concilio. quod nuper celebrauimus apud
diguam (s. 85, s. 119 pdf). et statuta prouincialis concilij. debent suffraganei in suis
synodis publicare. ut patet de accusacionibus. c
o. Sicud
596
. 18 distinccione decernimus
597
.
7
m. Ex quo visitare possunt multi in eodem anno. vtputa. legatus apostolicus. archiepiscopus.
episcopus. archidyaconus. et decanus. etc. Quid faciet pauper plebanus. Respondet
hostiensis. Quod utique plures visitatores admitti debent. ut caucius curentur anime.
Adeo. vt non obstante visitacione prelatorum. mandantur institui. religiosis. religiosi
visitatores. qui eciam de visitacione episcoporum inquirunt. ut patet. extra. de statu
monachorum. c
o. Jn singulis
598
. § porro. non tamen possunt corrigere facta per visitatores episcopos. quia inferiores
eis sunt. sed superiori denunciant. vt. de statu monachorum. in ca
o. allegato. in singulis. § ordinentur. Et c
o. ea que
599
. Et §. quod si abbas. Et. de
iure patronatus. nullus si
600
. De officio legati. c
o. audiuisti
601
. De appellacionibus. c
o. constitutus
602
. § 1
o. Ergo sequens visitator. vestigia prioris diligenter investiget. Et si quid corrigendum
invenerit. si superior est corrigat. Si inferior. superiori denunciet Vt de statu
monachorum. c
o finali
603
. § sequentes. Certum est autem. quod ecclesia in nullo casu debet grauari. ut ostensum
est. Ideoque consulitur visitatori ut non declinet ad locum. qui eum capere non potest.
nisi in casu. quo scilicet audiret malam famam de illo loco. Et tunc accedat suis
in expensis. Idem dicendum. Si episcopus negligens sit. tunc archiepiscopus debet
visitare. eciam si suis in expensis hoc debeat facere. vel de suo det. ne grauetur
ecclesia. vt patet in c
o. cum apostolus. in principio preallegato. Et c
o. Sopite
604
. in fine.
Questio 29
a. Pone. quod archiepiscopus veniens de novo. qui prius non visitauit prouinciam suam.
velit eam visitare. Et aliqui ex suffraganeis. dicant non esse necesse. visitari.
An ipse possit de iure visitare. non obstante illa contradiccione. Responsio. Quod
sic. vt patet in principio capituli. romana. li
o. 6
o.
605
de censibus. Satis apparet hoc. in notabili primo. questionis imminente precedentis.
vbi quere et invenies. Eciam sine suffraganeorum consensu. vt ibidem. in notabili
4
o.
(18
b). Patet eciam. notabilis responsio ad idem. per capitulum vltimum. extra de censibus.
li
o 6
o.
606
vbi dicit papa bonifacius octauus. perpetuo declaramus edicto. archiepiscopum posse.
secundum tenorem constitucionis. felicis recordacionis innocencij pape quarti predecessoris
nostri. super hoc edite. suam prouinciam visitare libere. licet non sint eius suffraganei
negligentes. et iterare visitacionem eandem. ac procuraciones a locis recipere visitatis.
consuetudine. si qua forsan. ab ipsis suffraganeis. uel ab alijs allegetur. premissis
contraria non obstantibus. hec ibi. huius dicti racio est duplex. Prima. quia visitacio.
cedit in salutem aminarum (s. 86, s. 120 pdf). et ideo contra eam nulla preualet. consuetudo. nec pactum nec
iuramentum. vt patet supra in questione imminente
precedenti. notabili 1
o. scilicet in questionis principio. 2
a. quia ex officio tenetur ad visitandum. ideo nil potest in contrarium preualere.
ut patet per ca
m. decreuimus. 10. q. 1.
607
Vbi dicit. Decreuimus. ut annuis vicibus. ab episcopis. dyoceses visitentur. Cum
igitur idem ca
m. ita statuat. tenetur episcopus id facere ex debito officij. eciam si non ponatur
ibi uerbum preceptiuum. quia canon est. editus in concilio generali terraconensi.
ergo. equiualet mandato. per glossam. in ca
o. omnes hee species dis. 2
a.
608
et ergo. statuta in eo. seruanda sunt. nam qui contempserit promulgata in canone.
uel decreto. anathema sit. per ca
m. Si quis dogma. 25. q. 2.
609
Jdem patet per ca
m. sequens Episcopum. eisdem causa et questione. Vbi dicitur. Episcopum per cunctas
dyoceses parrochiasque suas. per singulos annos. ire oportet. etc. Ecce. Verbum oportet.
necessitatis est. Quod autem. per verbum episcopum. in presenti et superallegato capitulis
positum. archiepiscopus et non simplex episcopus intelligatur. patet. quia textus
dicit. per cunctas dyoceses. hoc ergo. est officium archiepiscopale. qui solus multas
sub se habet dyoceses. scilicet omnes dyoceses sue prouincie. Vt in ca
o. per singulas. 1
o et 2
o. 7. q. 3.
610
Non autem est officium episcopale. quia ille vnice sue dyocesis terminis. contentus
esse debet. per ca
m. episcopum
611
. Et ca
m. episcopi. 7
a. q. 2
a.
612
Et ca
m. per singulas. 2
m. superallegatum. De hoc habes supra in questione imminente precedenti. notabili
7. Quod eciam archiepiscopus teneatur ad prefatam visitacionem. ex officio. patet ex
alio. scilicet per ca
m. Cum venerabilis
613
. extra de censibus
614
. Vbi dicitur. Et episcopus. racione episcopalis iurisdiccionis. quam habet in ea.
tenetur causa correccionis. ecclesiam visitare. Sicut ergo episcopus habet iurisdiccionem
in ecclesiam sibi subiectam dyocesanam. sic et archiepiscopus. in suos suffraganeos.
iurisdiccionem habet metropoliticam. ut patet in ca
o. frater noster. 16. q. 1.
615
Et c
o. per singulas. 2
o. superallegata (!).
Et generaliter idem claret. per omnia iura nova et vetera. de visitacionibus loquencia.
Questio 30
a. De conspiracionibus contra prelatum suum.
Abbas tautrensis. temptauit priorem sancte sedis abducere ab obediencia archiepiscopi
sui. dicens. submittatis vos. iudicio regis et suorum regencium. et tunc eritis liberi.
ab archiepiscopo. Ego eciam volo sic facere. et tunc erimus duo. et poterimus ei melius
resistere. Ipse est extraneus. et non habet gentes nec potest nos defendere. ideo
subtrahamus ei obedienciam. Jsta et similia fassus est prior predictus. non interrogatus
nec requisitus. presentibus. fratre bernhardo et scolastico ingwaldo. Quid senciendum
est de illo. Respondemus. Quod talis est pro conspiratore habendus contra suum archiepiscopum.
et est ab ordine sui gradus deponendus. Vt patet per 5
e capitula. id ipsum cauencia. xj. q. 1. Quorum primum est. ex concilio calcedonensi.
sumptum. Quod sanctus gregorius docet in suo registro. ut sancta ewangelia amplectendum.
Quod sic incipit. Coniuracionum
616
et conspiracionum crimen. quod aput grecos dicitur fratrea. publicis eciam legibus.
certum est penitus inhiberi. multomagis hoc est. in sancta dei ecclesia. ne fiat.
convenit abdicari. Si si (!) qui vero clerici uel monachi. inventi fuerint coniurantes
uel conspirantes. aut fratreas vel facciones componentes aliquas. episcopis aut alijs.
Omnino cadant de proprio gradu. 2
m est. ca
m calixti pape. Quid eciam se fundat in concilio generali. Et est tale. Coniuracionum
crimina. vestris in partibus. vigere audiuimus. et plebes contra episcopos suos conspirare
nobis mandatum est. cuius criminis astucia. non solum inter christianos abhominabilis
est. sed eciam inter ethnicos et publicanos. eciam ab exteris legibus probibita (s. 88, s. 122 pdf). Et idcirco. huius criminis reus. Non solum ecclesiastice. sed
eciam seculi dampnant leges. Et non solum conspirantes. sed eciam consencientes eis.
Antecessores vero nostri. cum plurima turba episcoporum. Quicunque eorum. in sacerdotali
honore sint positi aut existunt (!) clerici. honore quo vtuntur. carere preceperunt.
ceteros vero comunione priuari. et ab ecclesia. extorres fieri iusserunt. omnesque
simul. vtriusque ordinis viros. infames
esse censuerunt. et non solum facientes sed et eis consencientes. 3
m est. ex prenominati loci concilio alio calcedonensi. vbi sic dicitur. Si qui clerici
uel monachi. reperti fuerint coniurantes aut conspirantes. aut insidias ponentes (19
a) episcopis aut clericis. gradu proprio penitus abiciantur. 4
m est sumptum ex concilio toletano. vbi sic habetur. Si clerici aut monachi inventi
fuerint conspirantes. aut per coniuracionem calumpniam machinantes. episcopis uel
clericis. proprium amittant gradum. 5
m. Ex concilio arelatensi. Quod est tale. Si qui clericorum. ut nuper in multis locis.
per superbiam. dyabolo instigante. peractum fuisse patuit. rebelli auctoritate. se
in vnum coniuracione intercedente collegerint. aut sacramenta inter se data. aut cartulam
conscriptam fuisse patuerit. nullis excusacionibus presumpcio labetur. sed re detecta.
cum in synodum ventum fuerit. in presumptores. iuxta personarum et ordinum qualitatem.
a pontificibus qui tunc in vnum collecti fuerint iudicentur. quia sicud caritas. ex
preceptis diuinis. corde. non cartule conscripcione uel comunicacione est exhibenda.
ita. que. supra sacras admittuntur scripturas. auctoritate et districcione pontificali
sunt reprimenda. Hec ibi. vbi nota in glossa. Fareo id est. diuisio. a fares. inde
farisei. de quo distinctione 46. sediciones
617
. Et 3. q. 4. conspiratores
618
. Coniuracio igitur. que fit super re licita. licite potest fieri. 16. q. 7. sane
619
. 1. q. 1. concussiones
620
. 22. q. 1. c
o. 1
o. Sed super re illicita non tenet. ut hic. Quidam tamen dicunt. secundum glossam.
Quod omnis coniuracio. si est occulta. est illicita. prohibentur ergo fraternitates.
que sunt ad malum. sicut C de monipolijs
621
. 1 vnica. Vbi id ipsum super pena capitis prohibetur. Sed bone fraternitates admittuntur.
42 distinctione. si quis
622
. Est ergo conspiratorum pena triplex. Prima deposicio a suis honoribus. si sunt clerici.
uel religiosi. laici vero habent duplicem aliam. prima quod excomunicandi sunt. 2
a decapitandi. 2
a vtrorumque est. tam clericorum religiosorumque quam laicorum. Quod in nullius accusacione
sunt recipiendi. Nec testimonium ferre possunt. Nec eis credendum est in quibuscunque
eorum dictis. ut patet 3. q. 4. in c
o conspiratores
623
. Et sequenti. Est 3
a. quod sunt infames. vt ibidem. in c
o omnes
624
.
Item. abbas predictus est periurus. quia sic iurauit in sua consecracione. prout tenetur
et ostenditur in pontificali. Ego N. abbas tautrensis. reuerenciam et obedienciam
et subieccionem. a sanctis patribus constitutam. secundum regulam. sancti benedicti.
tibi domine N. archiepiscope. tuisque successoribus canonice substituendis. et sancte
sedi nidrosiensi. saluo ordine vestro. perpetuo me exhibiturum promitto. Constat autem
quod secundum predictam. ipse se voluit subtrahere. et priorem actu archiepiscopo
subditum secum coadiuuare. Jdeo incidit. in penas periuratorum. que sunt. Vna. Quod
periuri sunt infames. 6. q. (!) infames
625
. et c
o quicunque
626
. 22. q. 5. Si quis conuictus
627
. 2
a Nec. Amplius ad testimonium debent admitti. ut in dicto c
o. quicunque. Et 22. q. 5. paruuli
628
. Non obstante quod egerint penitenciam. Extra de testibus. c
o. testimonium
629
. Et hec vera sunt secundum sacros canones. sed quos (!) debet eis imponi penitencia.
grauis. inspectis circumstancijs aspera uel minus. Periurus enim secundum ewangelium
grauius peccat quam homicida. quia ille animam. iste corpus perdit. 22. q. 2. ille
630
. Ymmo secundum. sanctum thomam periurium tenet secundum locum. post ydolatriam. ut
patet in ordine preceptorum. vnde periurium prefertur homicidio. Jdcirco. eciam aput
gentiles. iusiurandum erat honoratissimum. vt dicit aristoteles. circa principium
metaphisice. Vnde ut refert augus(tinus) 15 de ciuitate dei. Marchus regulus. elegit
pocius durissimam mortem sustinere. quam iuramentum per falsos deos factum frangere.
31. An clericus possit se submittere iudicio laicorum.
3
o. Quia se submisisse dixit iudicio regis et regalium seruitorum. incurrit penam. Nam
si laicus vocat clericum ad iudicium. debet priuari officio iudicandi. 41. q. 1. c
o. involita
631
. Nec sentencia valebit. extra de iudiciis. c
o. at si clerici
632
. Et c
o. Non cum ab homine
633
. Sed et eciam ille. qui clericum vocari fecit. ad iudicium laici. debet amittere
causam. Jntellige. per sentenciam. et debet excomunicari. ut in dicto c
o. involita. Jdem eciam patet. C de episcopis et clericis. auten(tica). Statuimus
634
. Et extra de foro competenti. in c
o. seculares. li
o 6
o.
635
Et secundum hostiensem. Ex sola vocacione. ex quo clericus tractus erit. aduersarius
pacietur predictam penam. 41. q. 1. placuit. Extra de excessibus prelatorum. grauem
636
. Judex vero non pacietur dictam penam. nisi sentenciet. Vt comuniter dicitur. nisi
forte. ex sola vocacione incidat ut predictum est. Clerici. quoque non possunt in
non suum iudicem consentire. nisi sit persona ecclesiastica. et de consensu sui episcopi.
vt extra de foro competenti. c
o significasti
637
. Nam et secularis iudex nullam potest in eum habere potestatem. seu iurisdiccionem.
neque in criminalibus. neque in ciuilibus. vt in preallegata autentica. Statuimus.
C de episcopis et clericis. Nec clericus potest huic priuilegio renunciare. sine consensu
episcopi sui. quia ex hoc preiudicaretur ipsi episcopo. (19
b) Vt extra de foro competenti. significasti
638
. Clericus vero. qui relicto suo episcopo propter districcionem. ad secularem iudicem
confugerit, comunione priuetur. 21. q. 5. placuit
639
. Et c
o. Si forte
640
. Ymmo. ipso facto excomunicatus. secundum statuta concilij prouincialis. Presidente
antecessore nostro Paulo
641
.
questio 32. Sed quia abbas prenominatus tautrensis allegat se exemptum. a iurisdiccione
archiepiscopi. Jdeo queritur. An archiepiscopus possit in eum exercere iurisdiccionem
in prescripto casu. Et responsio quod sic duplici racione. Prima fundatur in textu.
de priuilegijs. ca
o. 1
o quod incipit. volentes. li
o. 6
o.
642
Vbi determinatur. quod racione delicti quod commititur per exemptum. extra locum
exemptum. potest et debet conueniri coram ordinario. Similiter racione contractus
ibi non initi. Et racione rei. de qua agitur. Constat autem abbatem illum hanc conspiracionem
fecisse. non in loco sui monasterij. sed in alio monasterio. videlicet sancte sedis.
vbi prior nunc mortuus. tunc decubuit in lecto egritudinis. ergo racione illius delicti.
subest iudicio ordinarij. 2
a sumitur ex quadam speciali causa. propter quam subest archiepiscopo. quia eciam si
exemptus esset ut abbas. non tamen ut plebanus. Et quia est plebanus in dyocesy archiepiscopi.
ideo subjacet eius iurisdiccioni. sicut ceteri plebani.
Questio 33. An postulacio tribuat ius postulato. Responsio non. ut patet in ca
o. postulacionem. extra de postulacione prelatorum
643
. Vbi dicit sic innocencius 3
us. Quod per postulacionem nullum ius sit alicui acquisitum. ideo. sine preiudicio alicuius.
postulacionem potuissemus repellere. Vbi dicit glossa. Quod propterea. possunt postulantes
a postulacione retrocedere. nisi iam sit presentata superiori. ut ibidem c
o precedenti. Bone memorie
644
. Vel nisi postulacio scrutinij iam sit facta. tunc non possunt ab ea recedere. ut
de eleccione. publicato
645
. Et licet tunc non possint a postulacione recedere. tamen nullum ius adhuc est acquisitum
postulato. quo possit petere. iure accionis. confirmacionem. sed totum pendet ex arbitrio
superioris. sed graciam solam debet petere. Hec ibi. Et subdit. Quia per nominacionem
non acquiritur ius postulato. vt de eleccione. quod sicut
646
. in principio. Et idem dicit Jo andree. li. 6
o super rubrica. de postulacione. dicens.
Quod ex postulacione nichil via iusticie peti potest. sed pocius debet humiliter supplicari.
vt postulacio. presidentis benignitate admittatur. Si autem diceretur. Quod repellendo
postulatum. sibi fit iniuria. Respondet. Verum esse. si circumstancie faciunt postulatum
admissibilem. Sed in proposito est. quod in marcello. circumstancie fecerunt eum non
admissibilem. propter infamias. Vnde idem dicit ibidem li
o 6
o. Quod episcopus postulatus ad aliam ecclesiam. sic debet respondere. Nec consencio.
nec dissencio. sed in hoc me voluntati domini pape suppono. ad hoc. 8. q. 1. in scripturis
647
. Vnde postulacio sic describitur a iurisperitis. Postulacio est gracie peticio. argumentum
extra de postulacione. c
o. Bone
648
. Et hec descripcio. quia nimis generalis est. per alios declaratur et limitatur.
hoc modo. Postulacio. est alicuius persone que eligi prohibetur. non propter vicium.
sed propter defectum. qui tamen postulatum non omnino inabilem reddit. ad prouidendum.
concors et certa capituli peticio.
questio 34. Quidam marcellus. assertus episcopus scalotensis. scripsit certos articulos
infamatorios. contra archiepiscopum suum. grauibus personis. Et modo queritur. modus
concordie. Queritur. qualiter debet hec practicari. Responsio. Notanda aliqua. Quorum
primum est. Quod illi articuli sic ut prefertur emissi viris grauissimis. non per
modum querele in iudicio. sed ad infamandum prefatum archiepiscopum. qui erat fame
clarissime aput illos. quousque venissent littere ille. Ideo illa scriptura censenda
est libellus famosus idest infamie. quia est scriptura. in alterius infamiam conscripta.
directa personis grauibus. vt patet C de libel(lis) fa(mosis) le(ge) vnica
649
. Et 5. q. 1. si quis famosum
650
. Et c
o. qui in alterius
651
. Et c
o. hij qui
652
. Et 25 distinctione. §. nunc autem
653
. 2
o notandum. Quod hec infamia eo est grauior [quo plures continet grauantes circumstancias.
que sunt
ad minus 5
e. Prima est. dignitas persone infamate. Nam tanto est infamia grauior.]
654
quo persona infamata est dignior. est enim archiepiscopus. id est. princeps episcoporum.
ab archos grece. quod est princeps latine. et episcopus | quasi episcoporum princeps.
vt patet supra. questione 13
a. [Grauius enim peccat et puniendus est. qui contra dominum suum. vel parentem. quam
qui contra extraneum. Similiter grauius ille qui peccat contra constitutum in magistratum.
quam qui contra priuatum. ff. de penis. l. aut facta
655
. Et de penitencia. distinctione l
a. c
o. aut facta
656
. hic autem peccauit contra archiepiscopum suum. ergo grauius puniendus.]
657
2
a sumitur ex dignitate eius qui libellum illum confinxit. sicut enim inhonestas comperta
in clerico grauius est punienda quam in laico. argumentum. extra de vita (20
a) et honestate clericorum. ca
o vt clericorum
658
. Jta inhonestas in episcopo grauius punienda est quam in inferiori quocunque. cum
igitur iste sit episcopus. qui est status in ecclesia summus. sequitur. quod eius
peccatum. summum teneat gradum. Quod patet sic per declaracionem sancti thome. in
prima 2
e. q. 73
659
. Aut enim peccatum sit ex surrepcione. aut ex deliberacione. et vtroque modo grauius
peccat. ille qui maior est. Nam si sit ex surrepcione. et proveniat ex infirmitate
humane nature. Tunc tale peccatum. magis imputatur ei. qui est maior. in virtute eo
quod magis negligit. huiusmodi peccata reprimere. que tamen omnia subterfugere humana
infirmitas non sinit. Si vero peccatum. ex deliberacione procedit. sunt simpliciter
maiora. et ei magis imputanda. quanto maior est in dignitate. Et hoc propter 4
or. Primo. quia maiores facilius possunt resistere peccato. cum excedant alios. in sciencia
et virtute. Vnde luce 12
o. Seruus sciens voluntatem domini sui. et non faciens. plagis vapulabit multis. 2
o propter ingratitudinem. quia omne bonum. quo quisque magnificatur. est dei beneficium.
cui homo fit ingratus peccando. Et quantum ad hoc. quelibet maioritas in temporalibus
bonis. peccatum aggrauat.
3
o propter specialem repugnanciam actus peccati. ad magnitudinem persone. Sicut. si
princeps iusticiam violet. qui ponitur iusticie custos. Et si sacerdos fornicetur.
qui castitatem vouit. et alios ad eam hortari debet. 4
o propter exemplum. siue scandalum. Quia ut sanctus gregorius dicit in pastorali. In
exemplum culpa vehementer extenditur. quando pro reuerencia ordinis peccator honoratur.
3
a circumstancia est. quia sine causa. ex pura invidia. et excogitata malicia. hec libelli
confeccio processit. Aggrauatur enim peccatum. ex motiuo. Teste beato gregorio. peccatum
inquirente. tribus modis committitur. Aut ignorancia. Aut infirmitate. Aut studio.
Et grauius quidem est. quod infirmitate quam ignorancia. multo grauius est commissum
studio. quam infirmitate. vt patet de penitencia. distinccione 2
a. in ca
a. Sciendum
660
. Nullam enim aliam potest assignare causam. nisi invidiam propriam. et maliciam.
tam falsos confingendo articulos. [Ad idem aggrauat etas facientis. vt ff de penis.
l. aut facta
661
. Et de penitencijs. distinccione l
a. c
o. Aut facta
662
.]
663
4
a circumstancia aggrauans est. grauitas personarum aput quas infamando conscripsit.
Sicut regi. fingendo magistrum pruscie sibi illos articulos misisse. tanquam missos
ex roma eidem magistro. Episcopo bergensi. Capitulo nydrosiensi. domino Olauo nicolay
militi. multisque alijs. nam quanto quis coram grauioribus infamatur. tanto eius peccatum
impingwatur. Vt patet per sanctum Thomam vbi supra. Vnde ait salvator pilato. propterea.
qui me tradidit tibi. maius peccatum habet. ioh. 19
o. [5
a circumstancia. aggrauans. hanc infamiam est. quia non est commissa in solam personam.
sed in ecclesiam. et in omnes subditos et coniunctos archiepiscopo infamato. Vnde
ostendit sanctus thomas in 2
ae. q. 69. Quod ceteris paribus tanto est iniuria grauior. quanto in plures personas
redundat. hinc est. quod grauius peccat. percuciens principem. quam priuatam personam.
quia iniuria principis. redundat in iniuriam tocius multitudinis. cum ergo infertur
iniuria. in personam coniunctam alteri. tunc illa iniuria redundat in duas personas.
et ex hoc ipso. aggrauatur peccatum. hec ibi. Vnde. dum sanctus siluester excomunicaret
eos qui eum in exilium propulerunt. non suam. sed ecclesie vindicabat iniuriam. ut
patet in capitulo. Guillisarius. 23. q. 4
a.
664
]
665
3
o notandum. Quod pena conficientis libellum famosum. est quadruplex. secundum 4
or modos. quibus potest agi de eo. Et primo. Si agatur criminaliter. et secundum leges.
tunc est pena capitis. tam contra illum qui libellum fecit. quam contra illum. qui
invenit. nisi corruperit. uel nulli reuelauerit. C de famosis libellis. l. vnica.
valentinianus
666
. Et que pena delatoribus debeatur. habetur. 5. q. 7. delatori
667
. vbi scilicet. delatori aut lingwa capilletur. aut convicto caput amputetur. Et 5.
q. 1. c
o. Si quis famosum
668
. Et quilibet de populo accusare potest tales. Ymmo eciam accusatori. statuitur precium.
pro modo substancie. persone accusate. Vel si erat seruus. perducitur in libertatem.
ff. de iniurijs. l. lex. §. finali
669
. Et C. eodem. l. vnica
670
. 2
o. Si agatur ciuiliter. scilicet accione iniuriarum. que non publici iudicij. sed priuati
continet querelam. C de iniurijs. lege iniuriarum
671
. Et sic punietur. secundum iuramentum actorum. et taxacionem iudicis. ut instituttis
(!). de iniurijs. §. pena
672
. 3
o. Si agatur secundum canones. Et sic qui famosum libellum conficit. primo flagellatur.
2
o excomunicatur. 5. q. 1. c
o. qui in alterius
673
. Et c
o. hij qui
674
. Et debet deponi. cum sit graue crimen. et dampnacione. ac deposicione dignissimum.
Vt 25. distinctione § nunc autem
675
. 4
o in foro penitenciali. quia tam ipse. quam alij detractores tenentur ad restitucionem
fame. Jta videlicet. Sy detractor. dixit verum. reuelando peccatum vlterius non seruato
ordine debito. tenetur ad restitucionem fame eius. quantum potest sine mendacio. dicendo.
Male infamaui illum. et iniuste. etc. Si autem dixit falsum. et sine ordine debito.
debet fateri. se dixisse falsum et iniuste. secundum sanctum thoman. 2
ae. q. 62. Et 5. q. 1. quidam
676
. Et 14 q. 6. Si res
677
. Et hec vera sunt. siue scripto. siue uerbo infamauerit. secundum sanctum thomam
ibidem. q. 73.
(20
b). 4
o principaliter notandum. Quid possit in hac re remitti. Et responsio. Quod remitti
potest tota illa iniuria. in quantum concernit personam propriam ipsius infamati.
23. q. 4. inter querelas
678
. ita quod quo ad hoc. nulla sequatur accio iniuriarum contra infamatorem. Quia ita
remittere laudabile est. [Quia ei. sanctitas ignoscendi. gloriam dereliquit. C de
episcopis et clericis. 1. si quis in hoc genus
679
. Videtur tamen. quod ad dimittendum non debet esse nimis facilis. Nam publice interest.
penas facile non dimitti. ne ad maleficia. temere quisquam prosiliat. C de penis.
1. si operis
680
. Verum. dominus dicit. dimittite et dimittetur vobis. luce 6
o. aliquoquin trademini in carcerem infernalem. mathei 18. Sed hec et similia intelligenda
sunt secundum hostiensem. quo ad rancorem.]
681
quia dicit sanctus thomas. 2
ae. q. 108. Mali tollerandi sunt. a bonis. in hoc. quod iniurias proprias pacienter
sustineant a bonis. secundum quod oportet. super idem. capitulorum (!) 2
o. Sicut lilium inter spinas. Dicit glossa. non fuit bonus. qui malos tollerare non
potuit. Sed iniurie ille sunt sunt (!) remittende. in triplici casu. Primus est. in
quantum in dei iniuriam cedunt. Vnde ait sanctus criso(stom)us super matheum. Jn iniurijs
proprijs. pacientem esse quempiam. laudabile est. Jniurias autem dei dissimilare nimis
impium est. 2
us. Quando cedit in iniuriam proximorum. tunc magis est vlsiscenda qam (quam?) remittenda. secundum sanctum thomam. vbi supra immediate. Jdeo dicebat iudas
machabeus. Melius est mori in bello. quam videre mala gentis nostre et sanctorum.
3
us. In quantum cedit in iniuriam ecclesie. Tunc duo notanda sunt. Primum. Quod pro tanto
non debet remitti. sed debet eam vlsiscere seu vlsisci. licet sit persone proprie
illata. ut ostensum est supra. in circumstancia
quinta. Et approbat sanctus thomas. vbi supra immediate. Sicut idem patet de elya.
qui fecit ignem descendere. super eos. qui venerant ad ipsum capiendum. 4
i regum 1
o. Similiter helyseus. maledixit pueris. ipsum irridentibus. 4
i regum 2
o. Similiter siluester papa excomunicauit eos. qui ipsum in exilium relegarunt. vt
preallegatum est in circumstancia 5
a. 2
m. Quod eciam. Si lesus velit. non potest remittere iniuriam talem. in quantum redundat
in iniuriam ecclesie. uel collegij. in persona sua illatam. vt. patet extra de sentencia
excomunicacionis. ca
o. cum desideres
682
. §. finali. Forte obiceres. tota scriptura sacra mandat pacienciam. paciencia autem
est. qua mala equo animo tolleramus. ne animo iniquo. bona deseramus. per quam ad
meliora proveniamus. De qua dicitur iacobi 1
o. paciencia opus perfectum habet. Hec aurelius augustinus
683
. in libro de paciencia. Et sanctus thomas 2
ae. 136. Responsio. hec omnia intelligenda esse. secundum preparacionem animi. ut dicit
idem augustus. in libro de sermone domini in monte. Si obicis. Tamen dominus mandat.
percucienti vnam maxillam. prebendam alteram. Responsio secundum prefatum augistinum.
in epistola. de puero centurionis. precepta paciencie. magis sunt ad preparacionem
cordis. quam ad opus quod in aperto fit referenda. vt in secreto teneatur animi paciencia.
in manifesto autem id fiat. quod eis videtur prodesse. quibus benevelle debemus. vnde
et dominus se percucientem reprehendit. ioh. 18
o. Et paulus. percussus in facie. dixit. Percuciet te deus. Paries dealbate. actu 23
o. Si autem non prodest hoc. tunc percucienti vnam maxillam. quantum ad animi promptitudinem.
exhibenda est altera. Nec resistendum est malo. quando per pacienciam. persecutores
lucrari deo possumus. [Sed contra predictam (!). arguitur. Quod episcopus potest ecclesie
illatam iniuriam remittere. Primo. Quia episcopus est pater ecclesie. 95 distinctione
esto
684
. sed pater. potest remittere iniuriam illatam filio. ff. de iniurijs. 1. sed si vnius.
§ filio familias
685
. 2
o quia accio iniuriarum. non est in bonis ecclesie. antequam intentetur. et lis super
ea contestetur. ff. de iniurijs. 1. iniuriarum accio
686
.
Vnde. cum non sit in bonis ecclesie. potest episcopus eam remittere. eciam sine consensu
capituli. ut patet de hijs que fiunt a prelato. c
o. cum apostolica
687
. Sed hoc non putat hostiensis fore vera. Jdeo respondet ad articula. Ad primum. Quod
licet episcopus dicatur pater. ecclesie. est tamen tutor eius et procurator. vt de
donacionibus. c
o 2
o.
688
10 q 2 cassellas
689
. 12 q 1. c
o ultimo
690
. 12 q 2. c
o sine excepcione
691
. Ad 3
m dicit. Quod in illa decretali. cum apostolica. fauor religionis attenditur. summa
autem est racio. que pro religione facit ff. de religiosis. 1. sunt persone
692
. Et precipue. quia ibi melior fit condicio ecclesie. ut ibidem dicit.]
693
Est tamen notandum. Quod est alia species iniurie illata pape. in persona mea. Primo.
quia scripsit et dixit. papam non potuisse ecclesiam nydrosiensem reseruare. 2
o quod idem papa misit me ad prodendum regem et regnum quia recepit munera a rege karolo.
videlicet exennium 4
or milium ducatorum. Et cardinalis firmanus exennium duorum milium. vt mitterent me
in fauorem regis swecic. karoli. 3
o quod regi data sit plena potestas per sacros canones resistendi prouisioni quam papa
fecit de persona mea. hec et similia teneor ex iuramento prestito pape reuelare seu
significare.
(21
a). questio 35
a. Utrum propter episcopi senectutem. vel infirmitatem. debeat episcopus cogi ad petendum
suam ab episcopatu destitucionem. Responsio. quod non. secundum iura nova. in ca
o. pastoralis. de clerico egrotanti. libro 6
o.
694
[Et ibidem c
o 1
o et penultimo et ultimo. Et 7. q. 1. c
o. 1
o.]
695
Et in pisanella
696
. De
viciatis corpore. §. 6
o. qui est ultimus. Vbi cavetur. Quod episcopus senio vel valitudine grauatus. vel
aliter adeo impeditus perpetuo quod officium suum nequeat exercere. potest de consilio
sui capituli vel maioris partis. assumere. auctoritate apostolica. vnum vel duos coadiutores.
qui ei assistant. et officium eius. eadem auctoritate exequeantur. Sed quid. si nolit
coadiutorem. eciam postquam fuerit per capitulum requisitus. Respondetur ibidem. Quod
non potest cogi ad hoc. nec aliquid innovandum est per capitulum. sed in hoc casu.
et eciam si esset demens. capitulum debet significare pape condicionem. episcopi et
ecclesie. Et idem agendum est. cum alijs ecclesie prelatis superioribus. Vt ibidem
statuitur. Verum tamen est. Quod si episcopus esset taliter infirmus ut premittitur.
et peteret voluntarie absolucionem a papa. papa resignacionem deberet acceptare. ut
extra de renunciacione. c
o. nisi
cum pridem
697
.
questio 36
a Vtrum si episcopus est promotus. ad ecclesiam. cuius ipse ignorat ydeoma. possit
ibi perseuerare. cum secura consciencia. vel debeat renunciare. etc. Arguitur quod
non. dupliciter. Primo. quia episcopus tenetur docere populum. predicando sibi uerbum
dei. secundum illud ioh. 20. Pasce oues meas. Et illud math(ei) in vltimo. predicate
ewangelium omni creature. Vnde. oportet episcopum esse doctorem. ut ostendit apostolus.
ad thimoteum 3
o. et ad tytum 1
o c
o. 2
oc. Oportet episcopum consulere populo simplici. in foro consciencie et temporali. tractando
cum eis nunc spiritualia. nunc temporalia. secundum casus occurrentes. Et si loqui
nescit. nec intelligitur a populo. videtur quasi barbarus. quod reprehendere nitetur
apostolus. ad corinthios 10. Et sic vocatur quasi canis mutus. non valens latrare.
Quod abhorret propheta ysaias. Et propter idem. ieremias se excusabat. ab officio
prophecie. dicens. nescio loqui. quia puer ego sum. ut patet in c
o suo 1
o. Et similia multa possent adduci ex scripturis. tam diuine scripture. quam legis
humane. Jn contrarium arguitur. quod sic. dupliciter. Primo. Quia episcopus talis
potest omnia prefata facere per alium. scilicet cooperatorem uel cooperatores. Vnde
simile videtur iudicium de
ignorante lingwam et de scienti eam. sed infirmo tali assignatur coadiutor. ut ostensum
est in questione precedenti immediate. [questio est 35.] Jn cuius signum beatus valerius
episcopus fecit beatum augustinum nominandum pro tunc episcopum. loco sui. predicare
populo. Non curans agere in hoc contra morem orientalis ecclesie. dummodo per augustinum
laudabiliter fieret. quod a se minus bene fieri posse indicabat. Vt patet in legenda
amborum. Jnsuper. Idem videtur iudicium. de episcopo presenti. et lingwam ignoranti.
quod de absenti. siue sciat aut nesciat eam. sed constat multos esse episcopos. perpetue
absentes a suis ecclesijs. forte propter seruicium quod impendunt. vtilitati ecclesie.
vt sunt reuerendissimi domini cardinales. Et aliqui qui insistunt seruicijs regum
et principum in consilijs. uel cancellarijs eorum. Sicut et multi plebani. ex dispensacione
apostolica non resident in suis parrochijs. sed gubernant per vicarios. aut temporales
aut perpetuos. que omnia videntur stare cum salute eorum. quia non est presumendum.
tantos viros sue salutis esse imonemores. Vnde. licet iura mandent cunctis clericis
residenciam in suis beneficijs. Ut extra de clericis non residentibus. c
o. clericis. Et ca
o finali
698
. Tamen. iura permittunt multos casus absencie. continue uel ad tempus. ut ibidem
dicit vlricus. Et subdit dicens. Quidquid sit de foro contencioso. videtur ad salutem
sufficere. si ipse suis in expensis prouideat quod ecclesia decenter officietur. et
populus sufficienter regatur. Et ipse vite honeste et morum bonorum. exemplum subditis
ostendat. et aliquando per se ad locum accedat. Et quando per se accedere non potest.
diligenciam faciat. ut de predictis certificetur. Tucius tamen est. quod per se continue
officium suum faciat. hec ibi. Omnia predicta confirmantur per hoc. quod episcopus
potest per vicarium suum. expedire requisita ad suum officium. si ipse est legittime
occupatus. ut patet extra de celebracione missarum. c
o 1
o.
699
de officio vicarij. per totum
700
. 2
oc principaliter. Sicut episcopus potest gubernare partem sue dyocesis ita totam. patet
hoc. quia equaliter sibi dicitur de omnibus. illud preallegatum. pasce oues meas.
sed potest et debet aliquam partem gubernare et pascere per vicarium.
scilicet illam. vbi. habet homines diuersorum rituum. et lingwarum diuersarum. quas
ipse nescit. ut clare statuitur. extra de officio ordinarij. c
o. Quoniam
701
. ergo similiter potest regere totam dyocesim per vicarium. si ipse lingwam nescit.
nec tenetur resignare. 3
o. ex dispensacione pape. potest idem fieri per vicarium (21
b) vt patet extra de filijs presbyterorum. c
o. proposuit
702
. quemadmodum papa dispensat tacite et aliquando expresse. cum omnibus quibus pluralitatem
beneficiorum concedit. Quia tunc semper addit in bulla sua. dum tamen cura animarum
non negligatur. et ecclesie facias per vicarium ydoneum deseruiri. Responsio ad questionem.
cum distinccione. Aut enim promotus in episcopum. ignorat penitus omnem lingwam. ecclesie
sue aut partem. Si primo modo. tunc certum est. quod prime due raciones facte in principio.
pro parte negatiua questionis locum habent in eo. nisi forte. ex dispensacione pape.
absens maneat. et per vicarium ydoneum populum sibi commissum regat. ut predictum
est. per raciones factas. pro parte affirmatiua questionis. per has enim videntur
saluari posse. dupliciter. Vno modo si papa expresse cum eis dispenset. Alio modo.
si implicite. seu interprecatiue. quod fit. dum scienter aliquem promouet. ad illam
ecclesiam. cuius scit ipsum ydeoma ignorare. vel sic promotum tollerat. prout quidam
excusant episcopos titulares. qui promouentur ad ecclesias paganorum. quas nunquam
videbunt. Nec ydeoma quodcunque sciunt. illis cognitum. Alij eos excusatos haberi
nolunt. propter prohibicionem factam. extra de eleccione. c.
o Jn plerisque. Jn clementinis
703
. Vbi cauetur ne aliquis religiosus prefici possit. in aliquam ecclesiam. que clero
caret et populo christiano. Si 2
o modo. vtpote. Si nouit lingwam. per quam aliquos de dyocesi potest informare. sed
non omnes. tunc locum videtur habere. decisio preallegata. in prima racione pro parte
affirmatiua questionis. extra. de officio ordinarij. in c
o. quoniam
704
. Quia tunc per se potest consulere aliquibus. et per vicarios ydoneos. alijs. Vtpote.
in archiepiscopatu meo. Scio latinum. pro clericis. Scio teutonicum bassum quod est
comune
ibidem laicis. precipue masculis. qui conuersantur ibidem cum teutonicis supervenientibus.
pro feminis autem satisfieri poterit per plebanos et ydoneos meos interpretes vel
vicarios. Nec tamen desperandum. quoniam manus dei non est abbreuiata quin omnem graciam
potens sit facere. superhabundare in nobis. Qui sanctis apostolis noticiam concessit
omnium lingwarum. Et beato seruacio consanguineo suo. quem ex iudea misit episcopum
tungerensem fieri. dedit. ut dum spiritualia tractaret. predicando. baptizando. confessiones
audiendo. et similia. ab omnibus intelligebatur. Sint igitur hec conclusiones responsales.
Prima. Quod non est desperandum. de salute illius. dummodo alias sit bonus. qui est
episcopus. ecclesie. cuius nullam lingwe nouit partem. 2
a. Minus est desperandum de illo. qui lingwe nouit partem aliquam sui episcopatus licet
non totam. 3
a. Si semper absens sit aut pro tempore. ex racionabili causa. non est desperandum
de eius salute. dummodo predicti tres suppleant negligencias suas. per vicarios ydoneos.
4
a. Quod tucius est. ut episcopus sit in sua ecclesia presens. per se ipsum officium
suum exercens. lingwe omnium suarum (!) conscius. secundum illud iohannis 10. Ego
sum pastor bonus. Et infra. Oues mee vocem meam audiunt. et sequuntur me. Et iterum.
Ego agnosco oues meas et agnoscunt me. 5
a. Quod propter ignoranciam lingwe. secundo modo predicto. scilicet. cuius nouit partem.
et si non totam. nullus est abiciendus. ab episcopatu. nec cogendus cedere. aut episcopatum
resignare. patet ex predictis. Et in questione sequenti.
questio 37
a. Vtrum episcopus possit abici. et cogi petere a papa suam destitucionem ab episcopatu.
per renunciacionem propter lingwe wulgaris illius episcopatus ignoranciam. Responsio.
Quod non. ut elici potest ex hijs que dicta sunt in questione immediate precedenti.
que est 37 (!). Circa quod notandum. Quod episcopus non potest cogi ad renunciandum.
nisi in casibus in iure expressis. Et sunt duo apparentes. sed insufficientes. Et
sunt 6 efficaces. Primus de insufficientibus. est. sy petatur renunciacio. propter
frugem melioris vite. idest religionis. 2
us est. ex causa proprie humilitatis. hij duo casus. quasi cause non efficaces. non
fuerunt acceptati. Extra de renunciacione. ca
o. nisi
cum pridem
1. in principio. Jnter sufficientes. Est prima causa ut ibidem dicitur consciencia
criminis. scilicet talis. per quod ipsius officij execucio. eciam post peractam penitenciam.
impeditur. 2
a. est debilitas corporis. ex infirmitate uel senectute. per quam. scilicet impotens
redditur. ad exequendum officium pastorale. sed hic casus videtur modificatus per
ea que dicuntur. in ca
o. pastoralis. de clerico egrotante. li
o. 6
o.
705
vbi statuitur. tali assignandum esse cooperatorem. ut patet supra. questione 35.
3
a est defectus sciencie. Quamquam enim. sit eminens sciencia in pastore desideranda.
est tamen competens tolleranda. 4
a est malicia plebis. non quod pro qualibet culpa. debeat gregem deserere. ne mercenario
comparetur. qui vidit lupum venientem. et dimittit oues et fugit. sed potest de licencia
superioris. tunc demum. non tam timide fugere. quam prouide declinare. cum oues conuertuntur
in lupos. et qui debuerunt humiliter obedire. iam irrevocabiliter contradicunt. 5
a est. graue scandalum. cum enim. aliter sedari scandalum non potest. tunc licitum
est episcopo. petere cessionem. ne plus temporalem suum honorem. quam eternam videatur
affectare salutem. 6
a est. Irregularitas (22
a) persone. vtpote. si sit bygamus. vel simile. Non enim propter quamcunque irregularitatem.
debet ei dari licencia. sicut si sit illegitime natus. quod est occultum et ille laudabiliter
suum. adimpleat officium. Si vero propter alias causas. episcopus petat licenciam
renunciandi. non debet exaudiri. ut indicto ca
o. nisi cum pridem
706
. Et quibus patent duo. Primum est. Quod ignorancia lingwe non est causa sufficiens.
ut episcopus cogatur renunciare. patet. quia in nullo predictorum casuum includitur.
illa. Sed dicis quod sic. scilicet in 3
a. que est defectus sciencie. Responsio. quod non. Quia loquitur de sciencia grammaticale
et litterali. scilicet theologie et iuris canonici. que debet esse competens. alias
potest removeri. vtpatet extra de etate et qualitate. ordinis. c
o. quamuis
707
. extra de renunciacione. nisi
708
. Extra de eleccione. cum nobis olim
709
. Sciencia autem competens est. que requiritur ad execucionem
cuiuscunque sui ordinis. Episcopos autem convenit habere scienciam eorum. que difficultatem
faciunt in lege. uel facere possunt. Vt ostendit sanctus thomas. in 4
o sententiarum. distinccione 14
a. Vbi eciam hoc notandum. Quod licet quis propter eius simplicitatem repellatur. ab
obtinendo beneficio. Non tamen deicitur ab obtento. sed datur ei coadiutor. 7. q.
1. quia fieri
710
. Extra de electione c
o. cum in cunctis
711
. 2
m est. Quod propter ignoranciam lingwe. dummodo sciat litteraturam. ad loquendum cum
doctis. non tenetur petere per se. eciam non exactis remocionem sui ab episcopatu.
patet. potest per alium loqui. et illa facere per interpretem. que spectant ad salutem
wulgi. ut patet per ea que dicta sunt in questione precedenti imminente. questio est
36. Preterea. idem sic probatur. Quecumque non sunt de iure prohibita. sunt concessa.
vt patet. distinccione 82
a. c
o....
712
Et de penitencia. distinccione 6. c
o 1
o in fine. Extra de sentencia excomunicacionis c
o. nuper
713
. circa finem. Ad idem ff. quibus ex causis maiores. l. nec non. § quod eis
714
. Et hec est comunis doctorum sentencia. secundum bernhardum. Et notatur 50 distinccione.
c
o. Si quis presbyter
715
. Sed nullo iure reperitur prohibitum. quod episcopus ignorans lingwam vulgarem sue
dyocesis sit propterea deponendus. quin pocius contrarium determinatur. scilicet.
potest gubernare per vicarium. ut patet extra de officijs. c
o. quoniam
716
. Et allegatum est in questione imminente precedenti. questio est 36. in medio. 3
oc. Si episcopus tenetur petere suam destitucionem hoc esset per aliquem defectum in
eo compertum. ut patet in ca
o. nisi. extra de renunciacione
717
. sed inter tales defectus. non computatur ignorancia lingwe. ut pretactum est in
questione 36 precedenti. Et patet. quia aut talis defectus est corporalis. Et tunc
non est deiciendus sed datur ei coadiutor. ut predictum est in duabus questionibus
precedentibus. Aut est defectus spiritualis. Et tunc non reperitur
inter illos nominatus ignorancia lingwe. quod patet. Quia inter illos non reperiuntur
expressi nisi certa crimina. hoc modo. Criminorum. Qudam (!) sunt enormia. inter que
tria. heresis. homicidium voluntarium et symonia in ordine et beneficio. Jlla enim.
eciam post penitenciam impediunt promouendum et deiciunt iam promotum. siue sint occulta
siue manifesta. 1. q. 1. c
o. ventum
718
. Extra de hereticis. c
o. quicunque
719
. Et c
o. statutum
720
. li
o 6
o. Extra de temporibus ordinacionum. c
o. quesitum
721
. Extra de symonia. c
o. tanta
722
. Alia sunt enormia. sed occulta. Et illa. post penitenciam. non impediunt promouendum.
nec deiciunt promotum. ut in predicto c
o. quesitum. Alia sunt crimina mediocria. Jn quibus distingwe. Quia aut sunt manifesta.
aut occulta. Si manifesta tunc eciam repellunt promouendum et deiciunt promotum. Quod
intelligendum est. quando sunt manifesta. per sentenciam. vel per confessionem in
iure. uel per euidenciam facti. ut in predicto. c
o. quesitum. Si autem sunt manifesta per famam. indicitur purgacio. qua prestita. absoluitur.
Et si in ea defecerit. deponetur. extra de adulteriis. c
o. significasti
723
. Et extra de purgacionibus. c
o. tuarum
724
. Si vero huiusmodi crimina. sunt occulta. tunc tales possunt post penitenciam remanere
in susceptis. et promoveri ad superiores ordines. ut patet extra de temporibos (s. 106, s. 140 pdf) ordinacionum. c
o. ex tenore
725
. Et c
o. quesitum.
(22
b). questio 38. Quid si quis resignat. Vi metusque causa. Aut procuratores constituit
ad resignandum. Responsio. Quod nichil valet. vt patet in clementinis titulo de penis.
c
o. multorum
726
. §. Sane. Vbi sic dicitur. Sane. Resignaciones beneficiorum modo predicto extortas.
scilicet per captiuitatem donec resignent. aut citati ad apostolicam sedem. ab homine.
uel a iure. venire ad
ipsam valeant. etc. licet. a resignancium prelatis recepte aut ratihabite fuerint.
nullius omnino esse decernimus firmitatis. locorum ordinarios iniungentes. vt postquam
eis constiterit. aliquos sibi subiectos. penam et sentenciam incurrisse premissas.
Jpsas publicare non differant execucioni. et debite prout ad eos pertinuerit demandare.
de hac materia quere supra. q. 37.
questio 39. Quid sy archiepiscopus. mittit famulum ad romam. et ille detinetur captiuus
vel prohibitus ad illum finem dumtaxat. ne possit ire. uel litteras romam deferre.
Responsio. excomunicatus est detentor uel mandator. ut patet argumentum. c
o. multorum. de penis. § Sane. in clementinis
727
. Et 1
o 6
o eodem titulo c
o. 1
o.
728
Quod si tale crimen notorium est. potest per se ipsum punire. secundum [Innocencium
et]
729
. Jo andree. in glossa. et secundum innocentium. 4
m. in textu. Quod autem puniat iniuriam suam. patet. 23. q. 4. guillisarius
730
. Contra. quia secundum glossam et multa iura. nemo sibi ipsi dicere ius potest
731
. Respondet glossa Jo andree. Quod hic dixit bernhardus. Quod si iniuria illata prelato.
ipsum tantum contingit. non potest aliquem pro iniuria illa punire. Si vero tangit
ecclesiam. uel publicam vtilitatem. potest iniuriantes punire. Ymmo. nec talem iniuriam
remittere posset. 63 distinccione. salomitane
732
. Ad instar filij familias. qui potest remittere iniuriam sibi factam. in quantum
ipsum tangit. non patrem. ff. de iniurijs. l 1
a. § vsque adeo
733
. Jniuriam igitur. sibi uel suis illatam. per quam eius iurisdiccio impeditur. poterit
punire archiepiscopus. si notoria fuerit. alias non. de veteri iure. Nisi consuetudo
sibi amplius tribueret. Puta. quod eciam non notorias. et eas que iurisdiccionem non
impedirent. punire possent. consuetudo enim iurisdiccionem tribuit. Vt supra de foro
competenti. c
o. cum contingat
734
. Sed. modo. Jnnocencius
ipsorum iurisdiccionem prorogando. huius decretis beneficio concedit. Quod tales.
Jniurias. eciam si iurisdiccionem non impediant. punire possint. [De hac materia infra
questione 40.]
735
Et. nota quod idem capitulum multorum dicit. Quod citatus ad apostolicam sedem. de
iure uel ab homine. si detinetur. excomunicatus est detentor. Ab homine. dicit glossa.
Quod si citati essent per alium. non esset locus pene. scilicet quam per apostolicam
sedem. allegat. de dolo et contumacia. cum dilecti
736
. de accusacionibus. c
o. veniens
737
. A iure. Glossa. Vt de eleccione. c
o l
o.
738
Et de electione. cupientes
739
. de officio ordinarij. quamuis
740
. de appellacionibus. c
o 1
o li
o 6
o.
741
Sunt igitur casus in quibus aliquis est citatus de iure quinque. Primus. in c
o 1
o de eleccione. li
o 6
o. vbi sic. Statuimus. vt si quis postulacionem. eleccionem. uel prouisionem factam
impugnat. obiciens aliquid in formam uel personam. et propter hoc appellari contigerit.
tam is qui opponit. quam qui defendit. et generaliter omnes quorum interest et quos
causa tangit. per se. uel per procuratores ad hoc instructos. ad sedem apostolicam
a die obieccionis iter arripiant. infra mensem. 2
us. Ibidem in c
o. Cupientes. Vbi citatur electus. Vt infra mensem a die consensus prestiti. uel a
die noticie eleccionis. si eam debito tempore. contingeret non presentari. ad sedem
apostolicam iter arripiat pro confirmacione obtinenda. 3
us casus est. in casu interdicti. Si ponatur irrequisitis omnibus. qui sunt pro eleccionis.
negocio evocandi. Tunc vtraque pars. Videlicet hij qui cessant. et illi propter quorum
defectum a diuinis cessatur. citati sunt de iure. per se uel ydoneos procuratores.
cum munimentis et actis. ad negocium spectantibus ad sedem apostolicam veniendi. 4
us. Si quis appellauit ad sedem apostolicam. tenetur prosequi per se uel procuratores.
dato sibi tempore prosecucionis. secundum locorum distanciam. personarum et negocij
qualitatem. 5
us est. Quia ex iuramento prestito tenentur episcopi visitare apostolicam sedem.
quolibet biennio. vltramarini triennio. vt patet ex forma iuramenti. quod prestant
in sua ordinacione.
questio 40. An ille sit excomunicatus. qui episcopum ducit quasi captiuum. nec permitit
eum esse in ecclesia sua. Responsio quod sic. vt patet supra. q. 39. infra folio xxix.
742
Similiter per decretum sancti siluestri. 23. q. 4. in c
o. Guillisarius
743
. patricius noster. inquit. mandauit. me ad se venire pacifice. pro quibusdam ecclesiasticis
disposicionibus. in palacium principis. Et ad primum et ad secundum velum. [id est.
cameram uel hostium.]
744
omnem clerum et populum. qui mecum veniebant retinuit. et nullum permisit introire
nisi me solum. et vigilium. dyaconum nostrum. me vero vi detento. et ante predictum
patricium deducto. me in exilium. in quo subtentor. pane tribulacionis. et aqua angustie.
Nec propterea dimisi. nec dimitto officium meum. sed cum episcopis quos congregare
potui. eos. qui talia erga me egerunt ana-(23
a)thematizaui. et vna cum illis apostolica auctoritate statui. nullum vmquam taliter
decipiendum sicud deceptus sum. Et si aliquis. vllum vmquam episcoporum deceperit.
anathema in aranata fiet in conspectu dei. et sanctorum anglorum. Glossa. aranata.
id est. vsque in diem aduentus domini nostri ihesu christi. Et quia forte. Vigilius
prenominatus. consensit patricio. contra papam. Jdeo eundem excomunicat. per hec uerba.
Vigili. habeto itaque. cum hijs qui tibi consenciunt. plene dampnacionis sentenciam.
sublatumquo tibi nomen et munus ministerij sacerdotatis agnosce. sancti spiritus iudicio.
et apostolica a nobis auctoritate dampnatus. hec in textu et glossa. Et ne sanctus
siluester iudicetur vindicatiuus. ideo ostendit. magister gracianus qua intencione
hanc tulerit sentenciam. Jta concludens Sed et hic. non suam sed ecclesie iniuriam
vltus est. hec ibi. Si dicis. Debuit ne eciam suam vindicare iniuriam. Respondeo.
quod sic. Quia dicitur in ca
o. dilecto filio decano aurelianensi. de sentencia excomunicacionis. li
o 6
o.
745
dicit innocencius quartus. Cum omnes leges omniaque iura. vim vi repellere. cunctisque.
se se defensare
permittant. licuit vtique ipsi decano. si predictus baiulus. eum rebus suis mundanis.
iniuriose spoliare. vel ea violenter occupare presumpsit. contra illius violenciam
et iniuriam se tueri. Et quoniam. aduersus eius nimiam potenciam. sufficiens temporalis
defensio. sibi forte non aderat. potuit eciam se spirituali gladio videlicet ecclesiastico
defensare. ac recurrere propter hoc ad arma spiritualia. que sunt ecclesie propria.
et pro suo munimine illis vti. Presertim. cum dictus baiulus. post latas in eum. ex
alijs causis. sentencias excomunicacionis. sicut idem decanus asseruit. ipsum tanquam
ex inde provocatus. sentencijs ipsis contemptis. bonis spoliasset eisdem. Et propter
hoc. post modum. ipse decanus. sentenciam tulerit interdicti. tanquam spirituali se
mucrone defendens. contra illius iniuriam et violenciam. sibi ab eodem. occasione
predictarum sentenciarum. et in ipsarum contemptum illatam. Et postea reddidit idem
papa racionem huius. cur. potuit. in causa propria. ipse esse iudex. dicens sic. Et
quidem. cum liceat. cuilibet suo vicino. vel proximo. pro repellenda eius iniuria.
suum impartiri auxilium. Ymmo. si potest. et negligit. videtur fouere delictum. ac
eciam particeps culpe eius. licuit pro facto. ipsi decano. proprio subsidio. sibimet
subuenire. et suam met temporalem iniuriam. sua propria spirituali defensione. tueri.
Sicque vtrumque quodammodo. gladium temporalem et ecclesiasticum videlicet. alterum
altero adiuvare. Maxime. quia hij duo gladij. consueuerunt. exigente necessitate.
sibi ad inuicem suffragari. et iniuriam alterius subuencione mutua. frequencius exerceri.
hec textus. Glossa. super verbo. Bonis. dicit sic. Ergo licet defendere. non solum
personam. sed eciam bona. pro defensione autem bonorum. non licet sic servire. sicut
pro defensione persone. vt supra. de homicidio. c
o 2
o.
746
ibi de tuaque. Eodem quoque titulo. Suscepimus
747
. Et dic. ut supra. eodem titulo. significasti
748
. 2
o. 23. q. 1. § 1
o. Et q. 3
a in principio. Super uerbo. Ecclesiastico. dicit glossa. Quod beatus ambrosius dicit.
Quod arma sua sunt lacrime et oraciones. 23. q. ultima. c
o. convenior
749
. Super verbo. gladius. hoc continet. quod censura. supra de verborum
significacione c
o. querenti
750
. Super verbo Vicino glossa. Ergo quilibet tenetur vicinum suum et amicum suum defendere.
ut. 23. q. 3. c
o. non inferenda
751
. et c
o. fortitudo
752
. Jnsimiliter 83. distinctione. error
753
. Et supra eodem. quante. multo ergo forcius se ipsum. Vnde sequitur Sibimet. quia
ordinata caritas. a se incipit. 23 q. 5. Si non licet
754
. Et tunc arguit glossa contra. scilicet. Quod non licuit decano isti hec facere.
Quia excessit moderamen. inculpate tutele. quod facere non debuit. vt patet. supra
de restitucione spoliatorum. c
o. olim
755
. 1
o. Et supra. eodem titulo. c
o. Si vero
756
. Ac. de homicidijs c
o. significasti
757
. 2
o. ad finem. Racio. quia maior est pena spiritualis. que ligat animam. quam temporalis.
que ligat corpus. Sicut anima preciosior est corpore. 12. q. 1. precipimus
758
. ad idem 11. q. 9. c
o. nemo
759
. 24. q. 3. corripiantur
760
. Et hec forte fuit dubitacio decretalis. Sed papa hic approbat hanc defensionem.
et infra. quocunque modo. licitum est defendere se. dummodo corporalis lesio non inferatur.
Maxime. quia huiusmodi sentencie. sunt medicinales. Vt supra eodem. c
o. 1
o. Et 2
a q. 1. c
o. multi
761
. Et 24. q. 3. notandum
762
. in fine. Et super verbo Vtrumque. dicit sic. Ergo duplici defensione potest quis
vti. ut patet infra. de regulis iuris. c
o. nullus pluribus
763
. cum suis concordancijs. Super uerbo autem suffragari. dicit sic. 23. q. 5. c
o. prodest
764
. Et supra. de officio ordinarij. c
o. 1
o.
765
Sed arguit contra sic. Tamen videtur. Quod temporali gladio vti non potuerint. Quia
post aduentum christi.
fuerunt gladij et potestates diuise. ut patet distinccione. 10. quoniam
766
. et 96 distinccione. cum ad verum
767
. Et respondet. hoc verum esse. de execucione gladij temporalis. in modum iusticie.
Sed hic loquitur. de execucione ipsius gladij. non in modum iusticie. sed defensionis.
quo gladio cuilibet priuato. alias prelato licet vti. non vt iudici. Et sic non obstat.
Hec iohannes Andree. De hac materia in clementinis. c
o 1
o de penis
768
. vt infra. folio 29.
(23
b). questio 41. De audiencia confessionum religiosorum. An possint audire confessiones.
Primum notabile. Quod confessi fratribus rite presentatis. secundum formam clementine
dudum. § Satuimus (!) de sepulturis
769
. Non tenentur eadem peccata iterum confiteri plebano. nec cuicunque alteri. patet
per decicionem iohannis 22
i. in extravagante vas eleccionis
770
. vbi contrarium condempnat. tanquam hereticum. contra iohannem de poliaco
771
. 2
m. Quod parrochiani volentes talibus fratribus presentatis confiteri. Non indigent
de necessitate petere licenciam a plebano suo. patet. quia ipsi iam sunt licenciati
per papam et per episcopum. in eo quod dicit. in predicto §. fratres qui ad hoc electi
fuerint. in eorum civitatibus et dyocesibus confessiones suorum subditorum. sibi confiteri
volencium audire libere valeant. Ex quo patet. quod non requiritur. nisi fratris admissio
et confitentis volicio. Jdem patet in glossa. super verbo libere quod denotat. non
esse necesse. licenciam parrochialis sacerdotis haberi. Jdem paulus
772
et magister angelus
773
.
Et est simile. de prebendis. licet episcopus. li
o 6
o.
774
idem Jo andree. sed contrarium videtur velle. Jo monachi.
775
3
m. Quod taliter absolutus a fratre admisso. non tenetur amplius illo anno confiteri
proprio curato. vt dicit glossa super verbo impartiri. Jdem Gen.
776
Ber.
777
et paulus.
778
Et dicunt. quod opinio contraria est tanquam heritica reprobanda. per extravagantem
vas eleccionis.
779
Abbas
780
dicit. Quod hoc verum est. de rigore. et quo ad veritatem sacramenti. tamen equum
et vtile est. quod confiteatur proprio. qui debet sibi alia sacramenta ministrare.
Nec tenetur quis in anno semel proprio sacerdoti confiteri. Ge(rardus). Nec obstat.
dicit iohannes andree. decret(alis). omnis. in principio. de penitencijs et remissis
781
. que intelligitur de illo. qui alteri bene confessus non est. vt dicebat benedictus.
in constitucione. Jnter cunctas
782
. 4
m. Quod confessi fratribus ut premittitur admissis. confessi sunt proprijs sacerdotibus.
Nam ex forma verbi. ac vi constitucionis. dominus bonifacius octauus. fratres illos
equiparat proprio sacerdoti. Ymmo reputat eos proprios sacerdotes. Quod ostendit in
duobus. Primo in prohemio huius constitucionis. ostendens hanc auctoritatem audiendi
confessiones et absoluendi. datam plebanis et fratribus in solidum. et comparantur
curatis in eleccione. presentacione. et in prefeccione ab episcopo ad subditos tocius
dyocesis. ibi. animorum indemptitates. Et § Statuimus. 2
o in fine. § 3
o. verbo. nos etenim. vbi ipsi fratres appellantur cooperatores ydonei. et participes
laborum eorum. id est ordinarie presentatis. Et hoc vbi mandatur fratribus. ea seruari
que sunt de esse proprij sacerdotis. vt sunt eleccio. presentacio. et ab episcopo
uel papa prefeccio. extra de penitencijs et remissis. omnis. in glossa. Vnde concluditur
necessario.
Henrik Kalteisens kopibog. 8
Quod confessi talibus fratribus. confessi sunt proprijs sacerdotibus. Circa quod diligenter
notandum. Quia capitulum. omnis. mandat confiteri proprio. non alieno Quomodo ergo
fratres possunt dici proprij. qui sunt alieni. Responsio. quod proprij sunt et non
alieni. fratres admissi. Racio est. Quia proprium potest distingwere contra duo. aut
contra comunem. aut contra alienum. fratres igitur. priuilegiati uel licenciati a
papa uel ab episcopo ad audiendum confessiones subditorum eorum. dicuntur sacerdotes
proprij. prout proprium distingwitur contra alienum. et non prout distingwit contra
commune. Jlle enim sacerdos alienus est. qui non est ordinarius. nec habet de huiusmodi
audiencia. priuilegium. neque commissionem a superiore. Sed modo decretalis illa loquitur
tantum de proprio. in quantum distingwitur contra alienum. vt patet. intuenti verba
decretalis. Vnde signanter dicit Bernhardus in apparatu. Quod decretalis prohibet
fieri confessionem. alieno. non alij quod non fit sine nota significacionis. Aliud
enim est. alienum. et aliud alterum. Alienus est omnis. siue clericus secularis. siue
regularis. qui non est modo predicto electus a suo prelato. vel ab episcopo. aut papa.
prefectus et licenciatus. 16. q. 1. §. ecce. Alter autem est omnis. qui proprie et
simpliciter non dicitur prelatus. siue presbyter parrochialis. ut papa. est alter
a presbytero parrochiali. similiter archiepiscopus episcopo. et archidiaconus. et
dicti cooperatores curati. Vnde. quicunque voluerit. alteri istorum confiteri. nec
licenciam petere. nec confessa iterare tenetur curato. Si quis autem alieno sacerdoti
voluerit confiteri. duo facere habet. ut dictum capitulum. omnis. dicit. scilicet.
vt iustam causam habeat. cur non proprio. sed alieno sacerdoti confitetur. Et ut licenciam
petat a proprio sacerdote. Vnde. dato eciam. quemlibet debere semper confiteri proprio
sacerdoti. per hoc non excluduntur fratres predicti. ut ostensum est.
questio 42. 5
m. An per statutum clementine sit revocatum statutum. omnis. Responsio dupliciter.
vnomodo. quod non. Racio. quia voluntarium et necessarium sese possunt compati. et
concurrere. voluntarium enim et necessitas eleccionis alterius duorum. siue spontanee
obligacionis. non repugnant. sed concurrunt. et in eodem se compaciuntur. ar. extra
de prebendis. Relatum
783
. Et hoc modo statuta ista ambo. stant in solidum. et pro
indiuiso. ita ut parrochiano. sit licitum libere et voluntare ire ad vtrumlibet horum
predictorum. ad quemcunque voluerit. Et necessarium est ire. saltem in anno semel.
ad alterum eorum. sub pena constitucionis. omnis vtriusque sexus
784
.Vnde remanente necessitate dicti ca
i omnis. et potestate curati. necessitas. que erat respectu curati tantum. nunc est
mitigata. Jta. ut referatur ad curatum vel ad dictos cooperatores eius. Et sic graciosa
et voluntaria constitucio. necessitatem ca
i omnis non tollit. sed emollit. dictum autem ca
m. omnis. indistincte stat et perseuerat. Alio modo. Responsio quod sic. Racio. licet
enim papa ordinauerit in c
o omnis. semel in anno confitendum proprio. Non tamen alligauit potestatem suorum successorum.
quin possent subrogare et adiungere socios et dare coadiutores ipsis sacerdotibus
in isto casu. qui simile potestate vterentur in illis cum ipsis. Quod et factum est
in alio concilio vyennensi. Et sic. cum ambo concilia sint eiusdem auctoritatis merito.
per posterius. priori derogatur. licet de ipso non faciat mencionem. Et sic necessitas
que inerat. confitendi vni. scilicet rectori. vt in c
o. omnis dilata est et ampliata ad plures. per ca
m. frater cathedralis
785
. hoc dico. per iura. de constitucionibus li
o 6
o. de officio delegati. frater questionum. in principio
786
. 51 distinccione. domino sancto
787
de eleccione. innotuit. (24
a) ff. de legi(bus) non est nouum
788
. eciam si non faciat mencionem de priori. vt ibi. licet secus sit in rescriptis et
priuilegijs. quia in constitucionibus et legibus continentur iura. que omnia censentur
esse in pectore principis. ideo condendo posteriorem. facit quasi ex certa sciencia
prioris. sed in rescriptis uel priuilegijs continentur facta uel consuetudines. que
possunt probabiliter ignorari. istis non presumitur derogare. nisi mencionem faciat
de ipsis. 50 distinccione. diuinus
789
. Et de constitucionibus. li
o 6
o. c
o 1
o.
790
Ergo hoc statutum concilij viennensis. tamquam posterius factum. preiudicat prius
facto. omnis. in necessitate tantummodo confitenti
curato. Sed ad hoc respondet prima opinio. Quod hoc intelligitur. quando posterior.
est contraria priori. et se non compaciuntur. Secus est hic. ut ipsa iam ostendit.
Sed respondetur ad hoc per 2
am opinionem. Quod voluntarium et necessarium coaccionis uel precepti respectum eiusdem
obligacionis. que est in statuto omnis contradicunt. Necessitas enim talis contraria
est voluntati. Verum est autem secundum primam opinionem. quod proprie non potest
dici preiudicare aut contradicere priori constitucioni. cum sit facta ei in adiutorium.
et ideo de eius revocacione. non debuit aliquam mencionem facere. Racio. quia si papa
diceret. Statuimus. ut episcopi. adiungant cuilibet curato. vnum vel duos cooperatores
ydoneos. et suorum participes. quibus. potestatem. que a iure est curatis concessa
concedimus de plenitudine potestatis. cum talis constitucio non sit contraria constitucioni
omnis. nullam oporteret eum. de revocacione facere mencionem. Et talis est hec constitucio
seu concessio. Sed contra hoc arguit 2
a opinio. sic. Jn toto iure. speciale. derogat in aliquo generali. ff. de regulis iuris.
Jn toto
791
. Et de regulis iuris. grauis. li
o 6
o.
792
Ergo hoc statutum derogat concilio generali. omnis. Sed soluit hoc opinio prima.
dicens. Quod dicta regula intelligitur vbi genus et species diuerse. legantur ad diuersos
fines. ff. de adim(endis) L. qui hominem
793
. sed hec tam generalis quam specialis constitucio est ad eundem finem ut scilicet.
saluti animarum prouideatur. et ideo iura non obstant. sed concurrunt. vt si genus
et species. vnum essent. Respondet autem ad hoc opinio 2
a dicens. Quod lex illa non est ad propositum. quia ipsa loquitur. quando legatum.
diuisim cuilibet pro sua parte conceditur. et non quando in solidum et indiuisum.
vt hic. Et ideo. procurata salute. per alterum predictorum in absolucione. alter non
obligatur necessario. Et preterea. diuersi fines proximi. sunt necessario esse. tantummodo
confitendo curato. et voluntarie confiteri posse. semel in anno alteri predictorum.
ad implecionem. dicti statuti. Omnis. Item. licet hoc statutum posset habere fines
et effectus diuersos. manente priori statuto. vt prius. quia uirtus absolucionis et
clauium. respectu eorundem peccatorum
in numero. habet efficaciam plus quam semel. Non tamen oportet. quod sic stet ca
m. omnis. Vt necessario teneatur confessa cooperatoribus. iterato curato conffteri (s. 117, s. 151 pdf). Hoc enim locum habet. vbi potestas diuersis et non in solidum
est concessa. ut hic. Et sic intelligitur. c. pastoralis. extra de priuilegijs
794
. Et c. Jn hijs
795
. Item parrochianus curati confitens pape uel episcopo. non habet iterato confiteri
curato. eadem ergo racione. nec confessus licenciato a papa uel episcopo. Et si respondetur.
Quod licet specialis comissio pape uel episcopi. deroget dicto consilio. omnis. ar.
90 distinccione. c 1
o. Et extra de consecracione ecclesie. aqua
796
. non tamen generalis. ut ar. in simili li
o 6
o. de hereticis. c
o. per hoc
797
. in principio. Vbi dicitur. Quod per hoc. quod negocium inquisicionis heretice prauitatis.
alicui uel aliquibus. ab apostolica sede generaliter. in aliqua prouincia. ciuitate
uel dyocesi. delegatur. dyocesanis episcopis. quin et ipsi. auctoritate ordinaria
uel delegata si habent. in eodem procedere valeant. nolumus derogari huic respondetur
obieccioni. Quod hec concessio non est generalis sed specialis. et determinate concessa
a papa. quia isti fratres. specialiter eliguntur. specialiter et nominaliter presentantur.
ergo hec concessio dicitur specialis. Nec est simile de decretali allegata. per hoc.
quia ibi loquitur de manifestis uel notorijs. et in crimine excepto. quod est heresis.
pro quo iure comuni potest quis a pluribus iudicibus. fori conveniri. hoc autem statutum
loquitur. de secretis et occultis quorum tantum agnitor est deus. ut 32 distinccione.
erubescant
798
. Extra de symonia. sicut
799
. Jtem ibi. (24
b) exprimitur. quod de eadem re. tam per dyocesanum. quam per inquisitores. inquiri
potest. comuniter uel diuisim. et si diuisim processerint. debeant sibi invicem comunicare
processus suos. sed hic. potestas absolucionis. committitur vtrisque in solidum et
diuisim. Nec possunt invicem comunicare processus. noc confessa reuelare. ut extra
de penitenciis et remissis
800
. in sepedicto ca
o. omnis. Si opponitur. Quia
rescriptum siue priuilegium. quod datur sine magna deliberacione. vel per importunitatem
petentis. et quod non facit mencionem de priori. non derogat illi. extra de capellis
monachorum. ex parte
801
. Respondetur. Quod hoc indultum quod proprie nomen statuti sortitur. ut ut (!) patet
in eodem in fine. Et quod cum diligenti deliberacione et studiosa sollicitudine. et
premeditacione est statutum. et quod uniuersa priuilegia et indulgencias. in quantum
premissis contrariantur. Et hoc quo ad fratres. et consuetudines et statuta. et eciam
quo ad curatos et convenciones. quoadvtrosque revocat. ut ibidem. § nos. Et ideo.
non immerito. priori. omnis. intelligitur derogare. in hoc. vt ad ordines predictos
se extendat. et potestati curatorum vniat. equiparet et equet. Vnde. cum hoc statutum
non evacuet omnino ius precedens. sed cooperatores in solidum coniungat. non oportuit
aliquam de priori statuto facere mencionem. Jtem si curatus. confessos fratribus.
iterato teneretur. necessario illos audire. labor suus non esset in alios impartitus.
sed ipsum adhuc importabiliter aggrauaret. cum omnes denuo audire teneretur. Vnde
ei dictum est loco moysy. exodi ....
802
Extra vires tuas est hoc negocium. Solus ferre non potes. Discipuli eciam videntes
multitudinem piscum. ita ut rumperetur (!) rethe eorum. annuebant socijs. in alia
naui existentibus. vt adiuuarent eos. luce 5
o. et Johannis dicitur. domine. vidimus quendam in nomine tuo. eicientem demona. qui
non sequitur te nobiscum. et prohibuimus eum. Et iussit dominus eum non prohiberi.
Ex quibus intelligitur. adiutorium dictorum ordinum. curatis et ecclesie. valde vtile
et necessarium esse. hoc eciam fuit huius concessionis motiuum. ut in eodem ca
o patet. § finali. Ideoque eis consequenter subsidium geminatur. ut plenius improbitas
reprimatur. ff. ne quis eum. qui in ius vocat. ex facto. ibi. ex hoc edicto
803
.
Consequenter pro maiori euidencia predictorum arguendum est ad partes. Et primo pro
parte fratrum. Quod ipsi. sic ut premissum est licenciati. possint libere audire confessiones
sibi confiteri volencium. et sine licencia petita per confitentes a plebanis. probatur
quadrupliciter. Primo auctoritate, 2
o racione, 3
o iure, 4
o consuetudine. Et primo loco Auctoritate sic. Beatus dyonisius. 2
o ecclesiastice hierarchie
804
. dicit sic. Quamuis ordo pontificum. sit perfectivus. sacerdotum illuminatiuus. ministrorum
purgatiuus. tamen ordo pontificum non habet solum perficere. sed eciam illuminare.
quod pertinet ad sacerdotes. et purgare. quod pertinet ad ministros. cum ergo episcopus
et maxime papa habeat immediatam iurisdiccionem. super quemlibet subditum. cuiuslibet
sacerdotis non est priuilegium invalidum. quo illam exercet per aliquem alium.
2
o probatur idem. racione triplici. Prima est. Quod ea que sunt iurisdiccionis possunt
committi cuilibet habenti ordinem. sine preiudicio alterius. ar. de eleccione. c
o. suffraganeis. Et de maio(ritate) et obediencia. c
o hijs que
805
. et c
o. cum olim
806
. sed audire confessiones. est iurisdiccionis et ordinis. et fratres habent ordinem.
ergo potest eis committi. ab eo. qui habet iurisdiccionem. 2
a racio. Quia omnia que competunt clericis secularibus. possunt eciam competere religiosis.
exceptis hijs. que in regula sua. eis prohibetur. ut patet 16. q. 1. sunt nonnulli.
sed clericus secularis non habens populum potest ex comissione superioris. audire
confessiones. ut patet extra de officio ordinarij. c
o. Jnter cetera. ergo hoc sibi competens ordinarie. potest sibi competere ex priuilegio
uel ex comissione, sed audire sic confessiones. non repugnat fratri. sic. quin possit
sibi competere ordinarie. quia frater potest assumi ad statum episcopalem. ut patet.
de eleccione. Si religiosus
807
. et c
o. quorundam. li
o 6
o.
808
Et c
o. cum romani. li
o 6
o
809
ergo etc. 3
o Potest idem. ex iure. Nam 16. q. 1. pervenit
810
dicitur. Quod monachi aut abbates. hoc nullatenus (25
a) presumant ut penitenciam dent. absque licencia episcopi. Ex quo euidenter. apparet.
Quod hoc ipsi possunt. cum licencia episcopi. aut superioris. Non autem facit hoc
decretum mencionem de
proprio sacerdote. sed de superiore. Jnsuper. Ad hoc est ius expressum. extra de officio
ordinarij. c
o. inter cetera
811
. vbi dicitur sic. Precipimus in ecclesijs. tam cathedralibus quam conventualibus.
viros ydoneos ordinari. quos episcopi cooperatores habeant. tam in predicacionibus.
quam in confessionibus. Ex quo. patet. quod clerici conuentualium ecclesiarum. licet
populum non habeant proprium. possint confessiones audire. ex parte episcopi. licet
non sint sacerdotes curati vel proprij. prout proprium dicitur contra comune. A simili.
non obstante. quod fratres non habeant populum et per consequens. non sint hoc modo
proprij sacerdotes. tamen auctoritate pape et episcopi. possunt audire confessiones.
cum per priuilegium aut commissionem. efficiantur aliquo modo. proprij sacerdotes.
quia tunc non sunt alieni. ut dictum est supra. in notabili 4
o. Et sic. licet sine licencia proprij sacerdotis. non liceat querere alienum. licet
tamen querere alium proprium. hoc est. alio modo proprium. Non enim sequitur. Iste
non est confessus parrochiali sacerdoti. ergo non est confessus proprio sacerdoti.
Nam proprius sacerdos. habet se in plus. quam parrochialis sacerdos. Sicud animal
in plus se habet quam homo. Jtem. cum eadem sit potestas. curatorum et cooperatorum
suorum. in absoluendo. et hoc verum est. per § ultimum in predicta clementina. dudum
812
. eadem auctoritas. respectum eiusdem non debet. diuerso iure censeri. ita ut parrochianus.
ea que curato est confessus. non teneatur iterare. et que cooperatoribus suis est
confessus. iterare teneatur. ar. extra de priuilegijs. c
o. quia
813
. certum est autem. quod potestas que a iure est curatis concessa. non est. ut confessa
reiteremur. ergo nec potestas cooperatorum. que equalis et eadem est. non est ut eadem
reiterentur. Si dicis. potestas est eadem. ex parte habencium eam. non tamen ex parte
materie. seu corporis Christi mistici. Respondeo. Quod hoc statutum. non loquitur.
quantum est ex parte ordinis. et habencium eum. sed quantum ex parte iurisdiccionis.
seu subditorum episcopi. ut § eodem in clementina. Jnsuper. Idem ius est in toto et
in parte. ff. de officio prefecti urbis. li 1. §. 3
o.
814
Sed
fratres. dicuntur participes laborum curati. ergo eodem iure. et in solidum. licenciam
absoluendi participant. Jtem. dictorum ordinum fratres. in hoc statuto. dati sunt
vicarij. ad vices curatorum supplendas. in dyocesi. vbi episcopo fuerint presentati.
ergo habent iurisdiccionem eandem. quo ad absoluendum quam curati ar. de rap. romana.
li
o. 6
o.
815
4
o patet idem. ex approbata conseutudine (s. 121, s. 155 pdf). Est enim conseutudo romane ecclesie. quod accedentes ad eam.
impetrant litteras. ad quoscunque sacerdotes. quibus possunt confiteri. irrequisitis
plebanis. Ad idem. legati et penitenciarij pape. absoluunt sine licencia plebanorum.
Vnde. Fratres predicti. non immerito. possunt dici penitenciarij pape et episcopi.
licet non habeant plus auctoritatis. quam simplices plebani. Sed contra hec. sunt
due opiniones. Vna. Quod fratres non obstante priuilegio tenentur habere licenciam
a proprio sacerdote. 2
o. Quod non obstante priuilegio. confiteri volentes fratribus. tenentur petere licenciam
a curato suo.
Quantum ad primum. Bernhardus
816
in c
o. omnis dicit illud. Sed respondendum est illi. Si allegant vnum doctorem pro se.
debent eciam recipere doctores contra se. 19 distinccione. romanorum. Modo. doctores
omnes dicunt. Quod cappellani. ex sola comissione curatorum non possunt audire confessiones.
hoc patet per iohannem andree. de priuilegijs c
o 1
o. in clementis. Et Ray(mundus) in summa. de penitencijs et remissis. Et gauff(ridus)
817
. sed hoc nolunt plebani seruare. quod tot doctores dixerunt. quare ergo. doctorem
vnum. contra fratres inducunt. Ad propositum autem dicendum est. Primo. quod illa
opinio falsa est. 2
o quod eius motiua nulla sunt.
Quantum ad primum. Quod illa opinio fit falsa. probatur dupliciter. prima. Quod si
habito tali priuilegio. adhuc requireretur licencia proprij sacerdotis. tale priuilegium
nichil conferret fratribus. cum tamen. omnis indulgencia. aliquid debeat conferre.
ut extra de priuilegijs. in hijs
818
. Vbi papa honorius. ex intencione reprehendit quosdam. qui priuilegia data predicatoribus
et minoribus. de celebrando in altari portabili. sic interpretantur.
quod nichil conferrent eis. nisi quod clerici possent eos admittere si vellent. 2
o patet. esse falsam eadem opinio (!). Quia hostiensis in summa sua. ti
o. de penitencijs et remissis. reprobat eam. ostendens. quod proprius sacerdos. dicitur
triplex. videlicet. papa. episcopus. et plebanus. Et quod habens priuilegium. aut
comissionem. potest in eundem actum. in quem potest (25
b) sacerdos proprius. probat eciam posicionem suam per multa. sicut potest patere.
volenti respicere dicta sua. Et eciam. in c
o. omnis. hostiensis et iohannes andree. Jnsuper idem Johannes and. in § statuimus.
super verbo impartiri. Et abbas. Et Genzelinus. et bernhardus ibidem. Quibus plus
est credendum quam vni doctori. Et precipue propter extravagantem. vas eleccionis.
Quantum ad 2
m. Quod motiua sua. quibus innititur sint invalida. patet. Cum enim dicitur. primo.
Quod episcopus. habens priuilegium. quod vtatur pallio in alia dyocesi. non potest
hoc facere. nisi de licencia dyocesani. ut patet extra de vsu pallij. ex tuarum
819
. sic dicit esse in proposito. Responsio. Quod illa coassumpta non est vera. quia
non est simile. Nam talis modus vtendi. fuit in dicto priuilegio expressus. scilicet
quod non potest eo vti. sine licencia dyocesani. ut patet intuenti decretalem illam.
sed in priuilegio fratribus concesso. conceditur sine ulla condicione adiecta. Quod
post adducit capitulum pastoralis. nichil est pro eo. vt patet in glossa. Et quo ad
2
m. Quod parrochianus tenetur petere licenciam a suo curato. vt confiteatur fratri.
Responsio. Quod ad hoc non tenetur. quia iam licenciatus est. per ius. quod dicit.
confiteri volencium eis ut patet supra notabili 2
o. Circa quod nota. Quod dupliciter potest impedire aliquis sacerdos. ne audiat confessionem
alicuius. vno modo propter defectum iurisdiccionis. Aliomodo propter defectum seu
impedimentum execucionis ordinis. vt sunt excomunicati. degradati et huiusmodi. Cuicunque
autem habet iurisdiccionem ordinariam. potest committere ea que sunt iurisdiccionis.
alij habenti ordinem convenientem ad tale officium exequendum. ut extra de conse(cracione)
ecclesie. aqua
820
. Et ideo. Si quis impediatur per defectum iurisdiccionis. ne confessionem alterius
audire possit. potest sibi per quemcunque habentem iurisdiccionem immediatam in istum.
siue
ordinem habeat. siue non. committi. quod confessionem audiat et absoluat. siue per
ipsum sacerdotem. siue per episcopum. siue per papam. Si autem propter impedimentum
execucionis ordinis non possit. potest sibi concedi quod audiat confessionem. et hoc
per eum qui hoc impedimentum tollere potest. ergo etc.
[Et certe iam est decisa ista materia. in extravaganti nycolai pape quinti
821
. que incipit. prouisionis nostre. In qua declarat. Quod cum fratres secundum Clementinam
presentati. possint libere audire confessiones. sibi confiteri volencium. nichilominus
aliqui dogmatizare presumunt. Quod confessio facta talibus fratribus dubitabilis est.
et ideo tenendo certum. et dimittendo incertum. tenentur omnes confiteri sacerdoti
parrochiali. sub pena peccati mortalis. Et quamuis fratres illi habeant auctoritatem
confessiones audiendi. tamen eos accedendi. populus subiectus sine licencia proprij
sacerdotis non habet potestatem. Et quod tam fratres petentes. quam pape concedentes
talem licenciam omnes peccant mortaliter. Condempnauit tamquam erroneam illam doctrinam.
et sacris canonibus contrariam. de consilio confratrum suorum sacre romane ecclesie
cardinalium. et multorum in sacra pagina et iure canonico doctorum. Que data est rome.
aput sanctum petrum anno incarnacionis dominice 1448. 3 kal. julij. pontificatus sui
anno 2
o.]
822
[Argumenta pro plebanis.] Sed nunc arguendum est contra et pro parte plebanorum. multipliciter.
Et primo sic. hoc priuilegium. datum fratribus. vergit in grande preiudicium curatorum.
ergo non valet. Tenet conclusio. Quia hoc priuilegium non valet. quod vergit in grauem
lesionem alterius. ut patet extra de decimis. suggestum
823
. 2
o prouerbiorum et 7
o dicitur sibi. Agnosce wltum pecoris tui. quod non possunt facere curati. si subditi
confitentur alijs. quam sibi. 3
o Quia si sic. Tunc subditus posset nunquam venire ad confessionem. dicens semper.
se fratri confessum. 4
o. Si fratres possent sic libere audire confessionem. consequeretur. quod essent curati.
quod est contra constitucionem exijt. de verborum significacione
824
. 5
o. Aut sacerdos proprius potest prohibere subditum suum. ne confiteatur alteri quam
sibi. aut non. Si potest. ergo in taii (tali? s. 123, s. 157 pdf). casu non debet confiteri fratri.
habenti priuilegium audiendi. Si non. ergo videtur exceptus a proprio sacerdote. 6
o. Aut iterum tenetur confiteri suo sacerdoti. aut non. Si sic. ergo non fuerit sufficienter
absolutus. Si non. ergo sacerdos tenetur ei tradere eucharistiam. cuius nescit conscientiam.
Ad ista respondendum est
825
. Ad primum. de preiudicio. Responsio. quod falsum est. quod patet sic. primo. Quia
tunc dicitur alicui preiudicium fieri. quando ei subtrahitur aliquid quod in fauorem
eius introductum est. Vel quod ad utilitatem eius ordinatur. Sed subieccio alicuius
subditi ad rectorem ecclesie. non est ordinata principaliter ad vtilitatem presidencium.
sed ad vtilitatem subiectorum Vnde. ezechielis 34
o. Ve pastoribus israhel. qui pascebant semetipsos. nonne greges pascuntur a pastoribus.
Et ideo. Nullum (26
a) fit preiudicium ecclesie rectori. quando subditus eius a potestate eius eximitur.
Sicut papa. eximit abbatem a potestate episcopi. sine eius preiudicio. Et similiter
episcopum. a potestate archiepiscopi. Similiter. vbi papa met operatur in salutem
subditorum. vel hoc alijs committit. non solum. non facit ei preiudicium. sed ei prestat
magnum beneficium. quod pro magno acceptatur. a cunctis rectoribus. qui non querunt
que sua sunt. sed que ihesu christi. Vnde numeri 11
o. Quid emulatis pro me. glossa beati gregorij. pia mens pastorum. quia non propriam
gloriam. sed actoris querit. ab omnibus wlt iuuari. in eo quod facit. Fidelis enim
predicator. si fieri valeat. optat. vt veritatem quam solus loqui non sufficit. ora
cunctorum sonent. Vnde. ex hoc patet. Quod hoc articulum deficit. Primo in hoc. Quod
dicunt. quod potestas curatorum exhauritur per hoc. quod fratres audiunt confessiones
suorum subditorum. Quia non exhauritur. cum eis nil prohibeatur. sed socij adiunguntur
in equali potestate audiencie confessionum. Est enim equalis potestas. fratrum et
curatorum. ut patet in clementina. dudum verbo. proxime
826
. potest enim curatus. absoluere parrochianum suum. si ei wlt confiteri. nunc sicut
prius. Et cum illa opinione concordat B. moy. in 1
o c
o. 2
o deficit argumentum in hoc. Quod credunt quod audiencia confessionum sit data in fauorem
curatorum. Tunc enim verum esset.
Sed nunc intelligendum. Quod aliud est in priuilegio. quod datur in fauorem persone.
vel vnius ecclesie. Aliud est de generali statuto. quod datur in fauorem tocius ecclesie.
sicut est istud statutum dudum. vt patet in prohemio. verbo nos autem. Et infra. capitulo
vltimo. Ex quo apparet. Quod licet priuilegium non sit dandum in enorurem (enormem? s. 125, s. 159 pdf) lesionem alterius. statutum tamen generale. potest
fieri. pro vtilitate ecclesie. in preiudicium aliquorum. ar. 63 distinccione. § verum.
Ex extra de consanguinitate et affinitate. non debet
827
. 12. q. 1. videntes
828
. Et cum allegant ca
m suggestum. Dicendum. Quod idem ca
m. non probat quod priuilegium id non tenet. quod vergit in preiudicium et nocumentum
alterius eciam enorme. sed quod non debet dari. 14. q. 5. denique
829
. Si tamen datum fuerit. stabit perpetua firmitate. 25. q 2. c
o 1
o, et 2
o. Et hoc tam diu. quousque per requisicionem partis aduerse. per superiorem iudicem
temperetur. secundum. innocencium in c
o eodem suggestum. ff. de iudicibus. veracius
830
. in fine. 3
o deficit hoc argumentum in eo. Quod per audienciam confessionum fratrum. quam dat
hoc statutum. statutum illud non vergit in lesionem curati. spiritualem aut temporalem.
Non spiritualem. quia nichilominus tenetur racionem reddere. curatus. ex tunc de cura
sibi comissa. Juxta illud. curam illius habet. Et iterum. Agnosce wltum pecoris tui.
antequam pascas illum. sacramento eucharistie. prouerbiorum 27. Nam fratres illi.
pro illis quos absoluunt. et ad sacramentum licenciant. racionem. reddere habent.
iuxta illud. 3
ij regum 20. Custodi virum istum qui si lapsus fuerit de manibus tuis. erit anima tua.
pro anima illius. Multo igitur minus tenetur curatus reddere racionem. pro hijs. qui
fratribus tam sollempniter licenciatis confitentur. quam si confiterentur suis cappellanis
et conducticijs. Quia ut predictum est. tales sine presentacione episcopo facta. non
habent licenciam illam. nisi forte. consuetudo eis prebeat fauorem. qua introductum
est. ut tales pro presentatis habeantur. Nec eciam vergit in preiudicium temporale
curati. quia racione talis statuti. nec decime. nec oblaciones eis debite minuuntur.
sed pocius augentur.
dum per fratres in confessione ad talium solucionem inducuntur. Ad 2
m. de agnicione wltus. Respondetur dupliciter. Vno modo. Quod hoc uerbum. non est dictum.
solis plebanis. sedeciam pape et episcopis. Et ideo. sicut huic mandato satisfacit
parrochialis sacerdos. quando assumit honestum sacerdotem. dans sibi licenciam. audiendi
aliquos parrochianos quos ipse non audit in propria persona. Sic eciam satisfacit
papa eodem mandato. quando viris religiosis committit auctoritatem equalem cum plebanis.
2
o dico. Quod certam racionem et securam. in iudicio. reddere potest. cum subditos suos.
a fratrum confessione non revocat. qui testimonio huius statuti. dicuntur ydonei cooperatores.
et laboris (26
b) eorum participes. Jdeoque sicut curatus credit suo cappellano. qui dicit sibi talem
confessum. ita credere debet eciam fratri. dicenti sibi aliquem confessum. Nam fratres
regulariter precellunt. sancta vita. sciencia preclara. e quibus plus proficient.
quam alij. in wltus inspeccione. ar. 21 distinccione per totum. Extra de etate et
qualitate. cum sic
831
. Et de renunciacione. nisi pro defectu
832
. Wilhelmus. de monte lauduno. in extravaganti. Se(des) apostolica
833
. Auctoritas igitur illa. de agnicione wltus. Intelligitur de wltu exteriori. quando
subditi notorijs uel manifestis criminibus implicantur. talia enim. non obstante occulta
confessione. agnoscere. corrigere. et sanare precipitur. vt infundat vinum et oleum.
extra de pe(nitencijs) et remissis. omnis
834
. wltum namque interioris hominis. non precipitur agnoscere. quia non potest de ipso
sciri. nisi quantum wlt confitens. sponte reuelare. Quia dicit papa. Et si locum dei
teneamus in terris. de occultatis tamen. diuinare non possumus. extra de ec. bn. (!)
c
o 1
o.
835
Ad 3
m. Vbi assumitur. Quod tunc quis possit nunquam confiteri. Respondeo. Negando conclusionem.
Quia non est verisimile. quod aliquis sit immemor sue salutis. extra de eleccione.
significasti
836
. 2
o. Si autem persona sit vilis aut suspecta habeatur fidem sibi faciat quod fratri sit
confessa. aut denuo sibi confiteatur. Jnsuper. Si quis sic subterfugeret confessionem.
et menciendo se diceret confessum.
Non ligat nisi se ipsum. Quia eciam si confiteretur. posset mentire in confessione.
vt dicit sanctus thomas in quodlibet. Ad 4
m. neganda est conclusio. Cuius racio est. Quia quod aliquis sit curatus. non sufficit
ad hoc. quod possit aliquos libere recipere ad penitenciam. sed requiritur. quod super
hoc talis. racione percepti beneficij. teneatur eos ad penitenciam suscipere si desiderant.
Primum competit fratribus. 2
m. non. Si autem. fratres confessiones audirent. tantum ex priuilegio. tunc manifestum
est. quod non sunt curati quia non sunt ordinarij. Si autem competit eis confessiones
audire. ex iure comuni. ut concedimus. tunc adhuc non habent curam. propter id quod
dictum est. Quia racione accepti beneficij. non tenentur illum actum exercere. petente
populo. licet possint. si velint. Item quia cura secundum glossam. dicitur potestas.
eiciendi uel recipiendi in ecclesiam. ex corrigendi et puniendi excessus. ut 22 distinccione.
§ 1
o. sub qua cura est. excomunicare. interdicere. visitare. sacramenta singula dare.
et huiusmodi. que ad correccionem morum pertinent. extra. de eleccione. dudum
837
. 2
o. de officio archidiaconi. c
o 1
838
. sic fratres non sunt curati, quia omnia ista non sunt eis commissa. Sed secundum
aliquos. particulariter ipsis cura committitur. animarum. scilicet in parte. prout
cura animarum. dicitur potestas. legandi utque soluendi. in foro penitencie. extra
de penitencijs et remissis. omnis. Extra de officio archidiaconi. cum satis
839
. hec cura sic fratribus committitur. ut volentes ipsis confiteri. aut cum eis sepeliri.
possint eos recipere ad predicta. sicque dicuntur participes laborum curati. in clementina.
dudum. § ultimo. Ad 5
m. Responsio. Quod non potest prohibere. Racio. Nam par in parem. aut minor in maiorem
non habet imperium. non potest curatus prohibere eum. quem superior licenciat. Nec
in hoc subditi tenentur li (illi? s. 127, s. 161 pdf) obedire. ut dicit dominus pe(trus) de tharentis. Ad 6
m. Responsio. Quod sicut predictum est. non tenetur confiteri peccata que non habet.
qui autem est absolutus a penitenciario episcopi uel pape. iam non habet illa peccata.
ideoque non tenetur ea confiteri. Tenetur tamen. si sacerdos exigat peccata sua. si
qua habet que non sit confessus ei confiteri. propter statutum
ecclesie. Vel saltem se presentare coram eo. et dicere se confessum fuisse. et ipse
debet ei credere. et dare sibi eucharistiam. Sufficit enim sic eius conscienciam scire,
cum aliam certitudinem de peccatis eius non possit habere. Si tamen presbyter aliqua
probabilia signa haberet. quod iste verum non diceret, non teneretur sibi eucharistiam
dare. Nisi ei fidem sufficientem faceret. quod alicui potenti eum absoluere. sit confessus.
hec Ricardus
840
.
questio 43. Quales debent esse fratres illi. qui debent illud ad opus tam salubre
eligi. Respondet quedam glossa. Quod debent habere illas sex condiciones. quas in
littera papa renumerat. Prima est. sufficientes in sciencia. 2
a ydoneas quo ad excerciciam audiencie confessionum. 3
a vite probate ut non sint pueri, extra de etate. ex tenore
841
extra. de eleccione. cum in cunctis
842
. sed 25
m annum debent attigisse. Nec neophiti. 48 distinccione per totum. vbi dicitur. Scimus.
quod edificati parientes. non prius tignorum pondus accipiunt. nisi a viriditatis
sue humore siccentur. ne si pondera. antequam solidentur accipiant. similem fabricam
in terram deponant. 4
a discretas. quo ad naturalem industriam. ut de salute animarum. ac utilitate extrinseca
et cautela. sciant esse solliciti. distinccione 39. petrus
843
5
a Modestas. quo ad regularem discplinam. vt extra de temporibus ordinationum ad aures
844
. 23 q 4 sicut excellenciam
845
. 6
a peritas. quo ad theologie et canonis noticiam. Ars enim arcium est regimen animarum.
extra de etate et qualitate. cum sit ars
846
. extra de prebendis. graue
847
. Vbi dicitur. Quod promovendis. debet suffragari. morum honestas. et sciencia litterarum.
Sed quid. si predicte condiciones desunt. Respondet alia glossa. Quod si non sunt
illi fratres. tales quales hic depinguntur. nex fulgent illis sex qualitatibus. in
culpa sunt.
ff. loca(ti). Si quis domum. § Si quis vitu(los)
848
. Nec mirum. Quia isti fratres. falcem suam in messem alienam mittere satagunt.
(27
a). questio 44. Qualis pena sacerdotis. prohibentes (!) fratribus confessos. a sacramenti
percepcione in paschate. Vel alio tempore. Vel denegantis eis extremam vnccionem in
morte. Responsio. Quod multiplex. prima. quia mortaliter peccat. quia contra ius facit.
et preceptum. ut in c
o. Inter cunctas. § astricti sint ministrare. Jtem. preceptum de comunicando. obligat
tam ministrum quam recipientem. quia subditus recipere non potest. nisi sacerdos det
sibi. ergo connexorum idem erit iudicium. ut in c
o. st quis. 1. q. 3
849
. 2
a. quia competit accio ei iniuariarum. C. de acti. 1. finali
850
. 11. q. 3. c
o. temerarium
851
. Et c
o. illud
852
. Sacerdos enim tenetur parrochiano suo. in administracione sacrorum. sicut parrochianus
sacerdoti in oblacionibus et ecclesiasticis obuencionibus ut extra de sepulturis.
c
o 1
o
853
. et de prebendis cum secundum
854
. pro hac igitur iusticia et seruicio subtracto. potest agere iniuriarum. 3
a quia notatur de infamia. eo quod maliciose. opponit se vel astute interpretatur.
rescriptum principis. C. de legi(bus) 1 2
a.
855
Et maxime si convincitur de crimine mortali. extra de re iudicis (!) cuncte. Jnfamibus
enim porte dignitatum. patere non debent. de regulis iuris. infamibus. li
o 6
o.
9 extra de prebendis. inter dilectos
856
. 4
a. Quia punitur extraordinarie et arbitrio iudicis. de officio delegati de causis
857
. Et si inique arbitrabitur. appellare potest. de iure iurando quanta vallis
858
. Nec tamen possunt fratres talibus quibus sacramenta denegantur. huius sacramenta
ministrare. sed est. ad superiorem recurrendum. cum sacerdos negat maliciose. extra
de iure patronatus. Nullus
859
. Nec expedit
Henrik Kalteisens kopibog. 9
semper malicijs obuiare. ne ulli dantes occasionem. vituperetur ministerium ipsorum.
questio 45. An sit contra fidem. id quod plebani dicunt. Videlicet. Quod confessi
fratribus sic ut premittitur admissis. tenentur eis iterum confiteri. Responsio. Quod
de hoc satis claret supra. notabili 3
o. Et insuper. Responsio. quod sic. Quia dicunt directe. contra virtutem. absolucionis
vere. Nam ipsa sacramenta ecclesie. sunt de essencia fidei. et ideo. impingens in
ea. scilicet. qui tollit efficaciam sacramenti penitencie. contra illud quod tenet
ecclesia. impingit in fidem. vt patet. de hereticis. ad abolendam
860
in principio. quod dicit sic. Ad abolendam. Et infra. Vniversos. qui de sacramento
cordis et sangvinis domini nostri ihesu christi. vel de baptismate. seu peccatorum
confessione. matrimonio. vel reliquis ecclesiasticis sacramentis. aliter sentire aut
docere non metuunt. quam sacrosancta ecclesia romana predicat et obseruat. vinculo
perpetui anathematis innodamus. hec ibi. Si hec non veretis. Vide penam excomunicacionis.
Nam excomunicato imponitur magna et multiplex pena. Non enim valet sentencia. ab excomunicato
prolata. extra de hereticis. c
o. excomunicatus
861
. Et sic. non potest absoluere vel ligare. ymmo. quilibet actus legittimus est ei
interdictus. de sententia excomunicacionis. c
o. solet. li
o. 6
862
. Et postquam est excomunicatus. non potest ab excomunicacione appelare. vt patet
de appellacionibus. ca
o. pastoralis
863
. Et prout ibi in fine dicitur. Quam diu est excomunicatus. de fructibus beneficij.
nil percipiet. Et non potest eligere nec eligi. de clerico excommunicato. Si celebrat
864
. dignum est enim. est qui contra edicta sancte matris ecclesie se presumpserint erigere.
pena multiplici castigentur. de sententia et re iudicaria.
865
c
o. cum eterni. li
o. 6
o
866
.
(24)
(24) Subsequuntur articuli dati per episcopum scalotensem Marcellum. anno domini 1453.
Septembris 12
a, contra dominum Archiepiscopum Nidrosiensem coram rege cristierno in scriptis et
consiliarijs per quos probare nititur. sibi ius competere ad ecclesiam et non prefato
archiepiscopo. In quibus infamat Sanctissimum dominum papam et apostolicam sedem.
Placuit maiestati vestre serenissime Rex. Vt ea que pridem pro Juribus corone vestre
Norweie et sancte Nidrosiensis ecclesie ac subsistencia postulacionis alias de iure
concorditer celebrate coram Regia celsitudine et vestro inclito consilio proposui
in scriptis redigi et transsumj.
1. Premissa igitur protestacione quod hac uice. ad duo tantum intendo. primo circa
processum postulacionis predicte et eius valitudinem, secundo de iuribus priuilegijs
et immunitatibus tam corone Norwegie quam ecclesiarum regni et quantum sit discriminosum
ecclesijs et regno si alias quam per canonicas elecciones quis ad ecclesias Regni
norwegie admittatur regia celsitudo et vestrum illustre consilium plenius informetur.
Jn finem igitur et effectum predictum ponuntur articuli infrascripti et primus est
Primus. Postulacio huiusmodi concorditer et canonice loco et tempore a iure statutis
celebrata non dicitur solum cadere sub gracia generali propter concordiam ipsius,
ymmo sub gracia generalissima. propter necessariam concomitanciam iuris patronatus.
et Regium interesse dandi electoribus consensum iam factis. sic enim electioni innititur.
et ius acquiritur postulato tamquam electo et Jure accionis. translacionem uel confirmacionem
petere potest, et superior illam requisitus admittere debet. alias expressam facit
Jniuriam postulato. et ecclesie postulanti, hec
clare notantur extra de postulacione. c
o postulacionem
867
. in glossa, et c. ultimo
868
, et c. cupientes. extra de electione li vj
869
in glossa. § a gracia nisi postulacio in forma uel materia continetur peccatum. extra
de eleccione innotuit. et c
o cum in cunctis
870
. Et hanc conclusionem approbant comuniter omnes doctores, precipue Hostiensis, Jo.
An(dree), et dominus azo
871
. super c. bone, extra de postulacione
872
, Et nouissime doctores trium vniuersitatum videlicet. bononiensis. perusine et louaniensis.
[nota hoc.]
2. Nec apparet, quod fuerit propter postulati defectum non admittenda, cum examinis
tempore nullus obiciens comparuit, nec preter litteras Karoli regis sibi aliquod canonicum
obsistens fuit legittime obiectum. nec ad illa vocatus siue citatus auditus aut conuictus,
et quilibet reputetur bonus et Justus. donec probetur contrarium. extra de presumpcionibus
dudum
873
, Et extra de scrutinio in ordine facienda. c. vno
874
. ff de le(gibus). cum quidam
875
. extra de eleccione c
o bone
876
, in glossa, et ex quo nulla canonica excepcio interuenit. bona fuerat de postulato
opinio colligenda. donec apparuisset contrarium. extra de presumpcionibus c. ultimo
877
et lxij distinccione nullis
878
. in glossa. non credimus. nec legitimus comparuit accusator. ergo postulatus fatigari
non debuit. extra de accusacionibus. si legitimus
879
, et infra eodem titulo cum oporteat
880
, ergo non debeo jure meo absque culpa priuarj. extra de constitucionibus cognoscentes
881
et extra de eo qui cognouit.
consangvineam vxoris sue. discrecionem
882
et c. ultimo
883
, et xvj q ultima Jnuentum
884
.
3. Nec postulacio predicta fuit reiecta. sed gracia litterarum regis Karoli ad tempus
suspensa. donec mitteretur legatus. qui de obiectis per regem predictum cognosceret
veritatem. Ergo. contra ius et iusticiam huiusmodi pendente examine et suspensione.
non licuit fratri Henrico. saluis infradicendis fieri prouisionem, Et hec pronunc
sufficiant quantum ad fundandam subsistenciam postulacionis.
(24
b). [Prima racio 2
e materie.] Quod autem princeps et rex inuictissime vestra regalis excellencia nullatenus
absque ruinoso interitu preciosi clenodij corone vestre et ecclesiarum regni vestri
Norwegie que sunt saluberrima Jura et priuilegia ac munimenta eis concessa illam talem
qualem prouisionem fratris Henrici admittere nullatenus debeatis ymmo iuxta tenorem
capitulorum si forte. lxiiij distinccione
885
, et nullus inuitis
886
est plena vobis data a canonibus sacris renitendi facultas, clare ostenditur per
articulos infrascriptos quorum primus est [nota hoc].
2. Quia est facta in velipendium et violacionem perpetuarum xanctionum (!) et decretorum
saluberrimorum sacrorum conciliorum Constanciensis et Basiliensis quod incipit placuit
diuine pietati, que seruare in suo primo ingressu summi pontifices iurant, per predecessores
maiestatis vestre et prelatos regnorum vestrorum reuerenter acceptata. Jn quorum vim.
per ipsa concilia plurimi Archiepiscopi et Episcopi a dictis concilijs suas habuere
confirmaciones, que decreta si temerarentur. tunc posset dubitarj an dicti confirmati
essent canonice institutj, Jn quibus inter cetera summis pontificibus inhibetur, ne
de cetero ecclesiarum prouisiones reseruent,
3. Item quia talis prouisio facta est contra tenorem constitucionis Nicolaj iij que
incipit cupientes. Jtem contra bullas Eugenij iiij, et Nicolai V summorum pontificum
Jn quibus se obligarunt bona fide loco Juramenti non reseruare ecclesias sed exspectare
electiones et postulaciones et illas confirmare,
4. Item quia in ecclesia Nidrosiensi nulla ingruebant necessitas talis cum in dicta
ecclesia et regno sint multi prelati et viri multo ad tale regimen eo idoneores et
utiliores.
Item quia talis prouisio. ex timplo sacris repugnat canonibus et legali iusticie,
quia priuat coronam Norwegie et Nidrosiensem ecclesiam priuilegijs libertatibus et
Juribus eis a sede apostolica et concilijs sacris concessa (!). absque ipsorum culpa,
et extinguit Jus patronatus et aduocaciam consenciendj electionibus factis ymmo interrumpit
prescripcionis regie ius quesitum. ar. xvj. q. vij. decernimus
887
extra de iure patronatus cum in quibusdam
888
et c. nobis
889
.
5. Item quia euacuat et extinguit ymmo inualidat antiqua priuilegia clementis quinti.
et vrbanj vj, et concilij viennensis, in quibus decernitur quod papa in regno norwegie
non prouidebit de Archiepiscopatu nisi canonice electo, legatur priuilegium, ergo
papa et concilium. sibi ipsis ne contrarium faciant manus ligarunt. legatur bulla.
6. Item quia est contra iusiurandum regis et episcoporum per sedem apostolicam approbatum,
legatur bulla clementis v.
7. Item derogat iuramento domini Regis in prima sua admissione prestito regno et demum
in sua coronacione regno et ecclesie innouato, ut nullatenus talem prouisionem suo
iuramento saluo possit admittere extra de iure iurando querelam
890
et c
o. tua nos et xl dis homo cristianus
891
. et xi. q. iij precipue
892
.
8. Jtem quia ad statum tam dominus Rex quam consiliarij eius et omnes adherentes sentenciam
maioris et papalis excomunicacionis incurrerent, a qua preterquam in mortis articulo
absolui non possent, legatur bulla vrbani sexti in fine.
(25). 9. Jtem quia omnia in contrarium gesta Jam sunt reuocata clarum est illam prouisionem
esse nullam, Jpsumque fratrem Henricum propterea non esse Archiepiscopum nullumque
ad
id Jus habere, comitteretur ydolatria ipsum pro tali reputando in perniciem animarum,
legatur bulla clementis.
10. Jtem quia factum est contra litteram datam per dominum Regem Regno norweie, qua
intemerate seruata non potuit nec debuit absque expresso concensu consilij regni ad
nidrosiensem ecclesiam introduci, videatur littera regis in norico
11. Jtem quia facta est in preiudicium appellacionum ad apostolicam sedem et sacrum
concilium legitime pro Jure corone ecclesiarum Norwegie et postulati interpositarum,
quibus pendentibus non licuit nec licet aliquid innouare legatur titulus de appellacionibus
li. ii et vj
o,
893
.
12. Jtem quia procurata per dolum et fraudem. falsitate sanctissimo domino pape suggesta
et tacita veritate. per episcopum coronensem, vbi sua sanctitas fuit apertissime circumuenta
extra de rescriptis. super litteris
894
.
13. Jtem quia est inimicus et hostis regni et corone, et secretam intelligenciam habuit
et habet cum inimicis domini regis, et promocio sua practicata fuit per inimicos domini
regis, et litteras secretas dicitur ipsum persepe stante guerra a rege Karolo swecie
recepisse, ac responsa et litteras secretas remisisse, quo propterea regnum norwegie
sub eius regimine maxima subire posset pericula
Omnibus predictis attentis, Cum apud vestram serenitatem. vestrumque consilium. vigeat
fons iusticie, vnde oppressis largiter subuenitur, ad vestram serenitatem recurro.
obseruando humiliter quatenus dignetur me ad possessionem ecclesie ad quam per graciam
vestram et consilia regnorum vestrorum fueram introductus et iam spoliatus per fratrem
Henricum, et tunc offero me coram vestra maiestate et vbi fuerit oportunum sibi et
omnibus in iusticia respondere, Et sciat pro certo vestra maiestas quod sanctissimus
pater dominus apostolicus cum primum de priuilegijs et Juribus corone et ecclesie
fuerit informatus non permittet regnum et ecclesiam per dictum fratrem Henricum vlterius
fatigarj, [quia pius est et iusticiam diligit et paternalem ad omnes gerit affectum.]
895
Sequitur. responsio. data per me. ad prescriptos articulos. presentata regi.
Rex serenissime. licet opus non sit responsione. propter veritatis quam gero euidenciam.
tamen ad satisfaciendum desiderio vestre celsitudinis. pro clariori veritatis apercione.
Respondeo ad articulos.
1. Ad primum in materia postulacionis episcopi marcelli adductum. per quem nititur
suam validare postulacionem. facilis est responsio. Quia contrarium eius verum est.
Quod ostendo. discurrendo per ea que adducit. Et precipue. Quod dicit. regium requiri.
consensum. post factam eleccionem uel postulacionem. hoc enim est omnino falsum. alioquin
tota eleccio dependeret ex voluntate regis. et non ex iure capituli. quod est contra
omnia iura. nova et vetera. nec dicit sic concordia regis. que confirmata est apostolica
auctoritate. sed wlt. Quod eleccio debet regi intimari. per capitulum ante confirmacionem.
vel si personaliter ire vellet pro confirmacione. et rex esset in via eius. se deberet
pro tunc personaliter presentare sibi. Quo ad alia que annectit omnia reperiuntur
falsa. ut patet expresse per innocencium papam 3
m. extra de postulacione. in c
o. postulacionem
896
. vbi idem duo dicit. Primum. Quod per postulacionem nullum ius acquiritur postulato.
2
m. Quod papa non tenetur postulacionem admittere aut confirmare. quia potest eam repellere.
sine preiudicio cuiuscunque. Simile dicit Bernhardus in glossa ibidem. Et Johannes
andree in glossa. super rubrica prefati tituli li
o 6
o.
897
Quod postulacio soli gracie. non iusticie innititur. Vnde postulatus nichil potest
petere per viam iusticie. sed humiliter supplicare. ut sua postulacio. ex benignitate
presidentis admittatur. Hec ille. Quod autem addit marcellus. papam reiciendo (25
b) postulacionem facere iniuriam postulato. Respondeo dupliciter. Primo hoc non esse
tenendum. quia est contra determinacionem apostolice sedis. ut iam patuit per allegata
innocencij pape in preallegato c
o. postulacionem precipue ubi dicit. Quod sine preiudicio cuiuscunque potest postulacionem
repellere. Simile distinccione 63
a c
o litteras
898
. 2
o dico. Quod eciam si papa diceretur facere iniuriam postulato. repellendo postulacionem.
hoc intelligi debet secundum glossam iohannis andree. vbi supra. Quando persona postulata
tam est laudabilis quod circumstancie
faciunt eius postulacionem admissibilem. hoc autem non habet locum in proposito. quia
persona marcelli fuit multis infamijs accusata pape. prout ipse met fassus est. Jtem
hoc intelligendum est. nisi postulacio peccet in mataria (materia? s. 137, s. 171 pdf) uel in forma. ut ipse addit, quia vt verum fateamur.
sua postulacio peccat in vtroque. Primo in materia. quia persona fuit impostulabilis.
eo quod criminosa et infamis que postulacionem inficit. ut. extra de postulacione.
c
o 1
o et 2
899
. fuit enim in colonia inscalatus. propter crimina sua. per cardinalem de anglia.
quod probare intendo per nonnullos. qui eum inscalatum viderunt. Et ego vidi eum in
scalis stantem in habitu fratrum minorum. habentem in capite infulam cum demonibus
depictam multis. Talia enim crimina que publicam irrogant infamiam. repellunt promouendum.
et deiciunt iam promotum. vt in c
o. quesitum
900
de accusacionibus. Jtem apostata fuit. quia dum caperetur in lubeck. per falsas confectas
litteras indulgenciarum et absolucionum seu dispensacionum non fuit indutus habitum
sue religionis. scilicet sancti Francisci. quia in tali habitu miserabili practica
euasit. Finxit enim se infirmum. faciens sibi afferri pocionem sompnium causantem
quia non posset dormire. qua habita rogauit sibi afferri confessorem de ordine suo.
quo intromisso in captiuitatem. dedit sibi haustum pocionis illius qui mox obdormiuit.
Tunc exuit eum Marcellus cappa sua. et ea indutus. euasit. quasi ipse confessor ille
fuisset. prout hec retulit in consilio basiliensi episcopus Lubicensis. qui fuit ambaciator
imperatoris sigismundi. Apostata autem propter habitus dimissionem sui temerariam
est excomunicatus. ut patet expresse. diffinitum est li
o. 6
o. Ne clerici uel monachi. c
o vt periculosa
901
. Excomunicatus autem nec eligi nec postulari potest. vt patet extra de clerico excomunicato
ministrante. c
o si celebrat
902
. Et de eleccione c
o cum inter
903
. Et de consuetudine c
o cum dilectus
904
. De concessione prebende c
o quantum diuersitatem
905
. Taceo de similibus multis in quibus persona
erat culpabilis. Similiter peccat sua postulacio in forma. Eo quod canonicis non aderat
facultas eligendi. aut postulandi quem voluissent. Nec aderat libertas. quia vt asserunt
per secularis potestatis vim. se prohibitos ne aliquem de capitulo eligerent. sed
ex quinque expositis vnum nominarent. et per multas persuasiones quodammodo compulsi
vt marcellum postularent. quod prohibetur et inualidat eleccionem sic factam. in c
o quis quis, de eleccione
906
. Est eciam. contra priuilegia regni. iuramento regis obseruanda. ut patet in bulla
clementis 5
ti. celestini. innocencij et aliorum summorum pontificum.
Item. Quod postulacio sua. sit totaliter annulata. Patet ex tribus. Primo. Quia ipse
de romana curia recessit. pendente et incompleto postulacionis sue negocio. antequam
conclusum esset. que causa exprimitur in c
o. Si postquam §. Si vero electus. De eleccione. li
o 6
907
. 2
o. quia papa ecclesiam reseruauit sue disposicioni. ergo quecunque ex post facta eleccio
uel postulacio. nulla fuit. vt patet in bulla apostolica. mihi desuper data. Et de
prebendis. in ca
o. licet
908
. Ac ca
o. Si beneficia. li
o 6
o.
909
3
o quia papa prouidit ecclesie per promocionem meam. et ex tunc cessat omnis titulus.
electi uel postulati. et non potest ius competere alteri quam prouiso. ar. de prebendis.
ca
o. Si tibi. li
o 6
o
910
. Ne videantur duo esse eiusdem ecclesie prelati seu capita. quod prohibetur 101 distinccione.
ca
o. pervenit
911
. Confirmantur hec omnia per hoc. Quod tanta est potestas pape super personas ecclesiasticas.
Quod potest eas iure suo priuare. 9 q. 3. per principalem
912
. distinccione 19
a. in memoriam
913
. Et extra de concessione prebende. c
o. quoniam
914
.
ij Ad 2
m. vbi dicit sibi nullum comparuisse obicientem. Respondeo. quod non solum obiciendo.
ymmo tribus modis. valet crimen opponi. videlicet. denunciando. excipiendo. et accusando
facit ca
m. Super hijs. extra de accusacionibus
915
. Est et 4
us modus. datus in c
o. inquisicionis. eodem titulo
916
. qui est via inquisicionis. videat modo marcellus processum rome fuisse contra eum.
per viam inquisicionis propter infamiam promulgatam. quia per se non negat. causam
ipsam. fuisse dominis cardinalibus. avinionensi et firmano commissam. Jn cuius signum
ipse firmanum recusauit. et alium substitui obtinuit. Et quod ibidem subdit. quemlibet
presumi debere bonum donec probetur contrarium Respondeo. Quod ipse non potuit reputari
bonus. siue ydoneus. quia cum primo intraret romam publice fuit scriptus in valuis
excomunicatus. Et de inscalacione et incarceracione prenominatis. per totam romam
infamatus. Semel vero compertus malus. semper presumitur talis. Vt patet de regulis
iuris. li
o 6
o. c
o. semel
917
. Quare eciam. conscito. quod causa sua fuit supradictis cardinalibus commissa. non
usque ad discussionem negocij pro defensione fame sue que vertebatur permansit. propterea
enim crudelis censendus esse debet. Nam crudelis est. qui famam suam negligit. vt
salomon ait. Et transsumitur. 12. q. 1. Nolo
918
.
(26). iij. Ad 3 m . Respondeo. Non esse credendum. quod papa suspenderit expedicionem
confirmacionis marcelli. quod patet per hoc. quod dictum est. in responsione immediate
precedentis articuli. quia papa commisit cause examinacionem cardinalibus. sed ipse
non expectauit finem. Jnsuper. dato quod papa eam vt prefertur suspenderit. sed non
concesso. Tunc dico. papam adimplesse condicionem de nuncio mittendo. quia misit episcopum
coronensem ad explorandum rei veritatem. Sed interim papa percepit marcellum captum.
ex ordinacione sua. propter notoreitatem (!) criminum. Jdeo. decreuit ecclesie prouidere.
quasi iam certificatus. quod marcellus erat abiciendus. Vnde eius postulacio fuit
per papam reiecta. iuste et legittime. tanquam infamis. cui porte dignitatum patere
non debent. vt patet de regulis iuris. c
o. Jnfamibus. li
o. 6
o.
919
[Primum est. materia 2
a.] Ad Primum. In 2
a materia. Vbi deducere nititur. quod promocio mea sit invalida. Asserens. quod regi
sit data facultas renitendi apostolice prouisioni. per ca
m. Si forte. 64 distinccione
920
. Et ca
o. nullis invitis
921
. Respondeo dupliciter. Primo quod falsum allegat. quia capitula illa nichil ad propositum
faciunt intuenti causam, quia 2
m est false allegatum. nec ibidem reperitur. 2
o. Quia ego non sum datus invitus sed dulciter ab omnibus. rege. consilio et capitulo
receptus. 3
o. rex tenetur. obedire et non reniti apostolice prouisioni. nec habet fucultatem (facultatem? s. 140, s. 174 pdf) resistendi. Vnde dixit imperator Karolus Magnus.
distinccione 19. in ca
o Jn memoriam
922
. Jn memoriam beati petri apostoli. honoremus sanctam romanam ecclesiam. et sanctam
apostolicam sedem. vt que nobis. mater sacerdotalis est dignitatis esse debeat. ecclesiastice
magistra racionis. quare seruanda est cum mansuetudine humilitas. Et subdit memorabile
uerbum dicens. Et licet vix ferendum. ab illa sancta sede apostolica imponatur iugum.
tamen feramus et pia devocione tolleremus. Hec ille. Nam peccatum paganitatis incurrit
quisquis. dum christianum se esse asserit. sedi apostolice obedire contempnit Samuele
prophteta attestante. Ariolandi peccatum esse nolle obedire. et zelus ydolatrie. nolle
acquiescere. 81 distinccione. in ca
o. si qui sunt presbyteri
923
. Vnde in ca
o. Jn nomine domini
924
. nicholaus papa. imprecatur formidabiles maledicciones. contra eos. qui romanam ecclesiam
presumpcione sua. confundere et turbare temptant. tales enim. ut pridem (!) mandat
perpetuo anathemata atque excomunicacione dampnentur. et cum impijs qui non resurgent
in iudicio reputentur. Omnipotentis contra se iram senciant. et sanctorum apostolorum
petri et pauli. quorum presumunt ecclesiam confundere. in hac vita et futuro (!) furorem
senciant. Fiat habitacio eorum deserta. et non sit. qui in habitaculis. eorum inhabitet.
fiant filij eorum orphani. orbis terrarum pugnet contra eos. et cuncta elementa sint
eis contraria. et omnium sanctorum merita eos confundant. et in hoc vita. super eos.
apertam vindictam ostendant. hec ibi. Ecce. quam perniciose dicit iste
marcellus. regem non debere summo pontifici obedire. Volens per hoc. tanquam inimicus
anime et honoris sui. tot malediccionibus eum involui.
2
m. Ad 2
m. Vbi asserit. piouisionem meam factam contra decreta conciliorum constanciensis et
basiliensis. Respondeo duo. Quorum primum est. quod auctoritas pape. est supra omnia
concilia et vniuersam ecclesiam katholicam. quia ipse est vnicus vicarius in terris
dei omnipotentis. habens celeste arbitrium. non puri hominis. sed veri dei vicem gerens.
non tantum humana. sed pocius diuina maiestate vtens. vniuersalis ecclesie et tocius
christianitatis caput et auctor. Maior homine. minor deo. plenitudinem habens potestatis.
vide. papa interpretatur admirabilis. Et sapor mundi. secundum doctores. Vt in ca
o. Jnter corporalia. de translacione prelatorum
925
. § cum ergo forcius. Eodem titulo. c
o. quanto
926
. § non enim homo. De maioritate et obediencia. c
o. Solite
927
. Co. de summa trinitate et fide katholica. 1. prima. in fine
928
. Et 19 distinccione. in memoriam
929
. Qui nullis synodicis constitucionibus astringitur. distinccione 2l
a. c
o. quamuis
930
. Apercius autem explicatur 9. q. 3. Ubi sic dicit nicholaus papa. Cuncta per mundum
931
. nouit ecclesia. quod sacrosancta romana ecclesia. fas de omnibus habeat iudicandi.
neque cuiquid (!) de eius liceat iudicare iudicio. Si quidem. ad illam. de qualibet
mundi parte appellandum est. ab illa autem nemo est appellare permissus. Sed nec preterimus.
Quod apostolica sedes sine ulla synodo precedente. et soluendi quos synodus inique
dampnauerat. et dampnandi nulla existente synodo precedente quos oportuit. habeat
facultatem. Et hoc nimirum. pro suo principatu. quem beatus petrus apostolus. domini
voce. et tenuit semper et obtinebit. Ad idem sunt iura dominica et canonica multiplica.
2
m. Quod licet concilia pretacta attemptauerint. remouere reseruaciones vniuersales.
nunquam tamen particulares. huius ecclesie uel illius. quia hoc esset fidei contrarium.
in qua Christus commisit petro pasturam
ouium Christi. Et cum apostolo Sollicitudinem gerit omnium ecclesiarum. Vnde analectus
papa in c
o. sacrosancta distinccione 23
932
. sic dicit. hec vero sedes apostolica. caput et cardo. a domino et non ab alio constituta
est. et sicut cardine hostium regitur. sic huius sancte sedis apostolice auctoritate.
omnes ecclesie domino disponente reguntur. hec ille. Vnde papa pro tunc prevaluit
et cum concilijs illis concordiam finalem reportauit. Vt nouit mundus. Et ideo. ut
dicit iohannes andree. Jn c
o. licet de prebendis li.
o 6
933
. Quando placet pape. vtitur in ecclesijs kathedralibus et metropolitanis. reseruacione
speciali. illa vice. Ymmo papa solus potest concedere. prebendam uel ecclesiam non
vacantem. Vt extra de concessione prebende. in c
o. nulla
934
. Et de rescriptis c
o. eam te
935
. Jn hoc eciam contra iuramentum suum egit. quia omnes episcopi iurant manutenere
et defendere reseruaciones pape. et promociones quas facit. Insuper. papa eleccionem
nondum factam. pronunciat nullam si fiat. extra de eleccione. innotuit.
936
3
m. Ad 3
m. Respondeo. [Quod marcellus ibi loquitur. contra promocionem suam. quia scilicet.
super ecclesia scalotensi. ad quam ipse promotus est sine eleccione preuia et sine
scitu regis
937
.] Insuper. Quod falsum asserit. in hoc quod papa loco iuramenti obligauerit exspectare
elecciones. quia non consueuit vmquam papa talem obligacionem facere. Preterea licet
papa velit eleccionibus deferre. non tamen se sic constringit. quod non possit (26
b) aliter racionabili ex causa facere. prout practica ostendit. que continue in singulis
mundi nacionibus currit. Ar. de eleccione. Innotuit.
4 Ad 4
m. Respondeo. Quod quamquam sint multi probi in laci
m (!) suum dirigens. me huc transmisit. licet invitum. ad reparandum scandala. commissa
per marcellum. prout satis. in haffinis deduxi. coram vestra serenitate.
5
m. Ad 5
m. Vbi dicit per eam invalidari priuilegia regis. Respondeo. Quod papa in mea promocione
nil egit contra priuilegia.
Quia in omnibus bullis papalibus. in fine inseritur. Salua semper apostolice sedis
auctoritate in omnibus. quia omnia cum regis et conciliorum dacie et norweye. ac capituli
nydrosiensis consensu et acceptacione in sollempni peracta sunt. quibus papa formaliter
scripsit et suggessit. non mandauit nec coegit regem. ut in litteris apostolicis desuper
per me apportatis claret. Quia per illum consensum saluantur priuilegia. per inde
ac si ante promocionem meam expressus fuit. Ratihabicio namque retro trahitur. et
mandato comparatur. vt patet in c
o. Ratihabicionem. de regulis iuris. libro 6
o.
938
Nunquam enim ausum attemptande possessionis recepissem. nisi obtento prius. ut premissum
est. tam vestre celsitudinis. quam consilij regalis ac capituli consensu et beneplacito.
Sperans et firmiter credens. eundem consensum vestram serenitatem velle manutenere.
sicut et debet. Quod enim semel placuit. amplius displicere non potest. c
o. quod semel. titulo supradicto
939
. Et mutare consilium. quis non potest in alterius detrimentum. eodem titulo. c
o. mutare
940
.
6
m. Ad 6
m. Patet responsio. ex imminente precedenti responsione. quia prouisio mea non euacuat
nec extingwit. antiqua priuilegia. sed verius fortificat. quia antequam possessionem
adipiscerer. consensum interesse habencium quesiui et obtinui. vt patet in litteris
regalibus desuper concessis. Et sollempnibus introduccionibus. primo bergis. postea
nydrosij factis. in mea persona. Preterea hoc diligenter animaduertendum. quod papa
precedens per nullum priuilegium. quod dat. claudere potest. nec intendit. manus successoris.
quin ex causa epykeyzare possit. ut in c
o. Jnnotuit. extra de eleccione
941
. quia par in parem non habet imperium. ut ibidem dicitur. Et 21 distinccione. c
o. inferior
942
. ff. de arbitris. l. nam magistratus
943
. Et ff. ad trebellianum. 1. illa a quo
944
. Vnde ut premissum. in fine additur bullarum. Salua in omnibus apostolice sedis auctoritate.
7
m. et 8
m. Ad 7
m et 8
m. Respondeo hoc esse simpliciter falsum. Quia non reperitur in bullis illis regem
iurasse. prouisionem apostolicam nolle admittere. ymmo tale iuramentum esset contra
fidem katholicam. vt patet per ea que dicta sunt supra. in responsione ad articulum
primum. Nam in omni iuramento. auctoritas pape et superioris excepta intelligitur.
vt patet in c
o. venientes. de jure iurando
945
. Tale eciam iuramentum. tamquam illicitum. non esset obligatorium. vt in c
o. non est obligatorium. de regulis iuris. li
o. 6
o.
946
9
m. Ad 9
m. Respondeo. Quod bullam non vidi. nec credo hoc in ea contineri. Sed si sic reperiatur.
Intelligendum est. si quis auctoritate. verius temeritate propria. animo non obseruandi.
contra priuilegij statutum agere moliretur. Talis forte. sentenciam incurreret. Secus
autem est in proposito. quia quicquid circa me actum est. auctoritate pape. et consensu
regni factum est. qui verus et vnicus. in hoc causa iudex est. Quod enim quis. mandato
iudicis facit. dolo facere non videtur. neque penam meretur. cum habeat parere necesse.
vt de regulis iuris. Jn c
o. quod quis mandato. li
o. 6
o
947
. extra vt lite non contestata c
o. quoniam frequenter. § finali
948
.
10
m. Ad 10
m. Quod articulus est falsitate refertus. Nam ut ex premissis patet in responsione
ad 2
m in fine. Reseruaciones pape irrouocabiles sunt. maxime particulares. huius uel illius
ecclesie. ut ostensum est ibidem. Et quia addit ydolatriam committi. me pro archiepiscopo
reputando. Respondeo hoc esse alienum a fide. Quia per pallium quod ostendo. plenitudo
pontificalis officij. cum archiepiscopalis nominis et honoris appellacione. mihi collata
est vt in c
o. nisi specialis
949
. extra de auctoritate et vsu pallij. ideo attento quod pallium nec litteras meas
apostolicas. ipse nec alij negant. contrarium esset heresim sapere. quia hoc esset
priuilegium romane ecclesie. a christo traditum infringere. quod qui facit. in heresim
labitur. vt in c
o. omnes
950
. 22 distinccione. vbi ait papa nicholaus. hic vere dicendus est hereticus. quippe
fidem violat. qui aduersus illam agit. que est mater fidei.
11
m. Ad 11
m. Vbi dicit. esse contra litteram regis. Respondeo. articulum fore falsissimum. Quia
rex non iurauit nec promisit. nolle obedire pape. Ymmo ut satisfaceret littere et
iuramento. misit me ad consilium regni. et de consensu illius admissus sum. prius
quam a capitulo reciperer. ut predictum est. Item.
12. Ad 12
m. Vbi dicit meam promocionem esse factam. in preiudicium appellacionum suarum. Respondeo.
Primo quod falsum scribit. in hoc quod se asserit appellasse ad apostolicam sedem.
quia appellauit proprie et in sua appellacione legi. eum appellasse ab apostolica
sede ad concilium generale. 2
o. Quod appellauit turpissime. videlicet ad concilium futurum lugdunense. hoc enim
nondum est in rerum natura. et forte nunquam erit, quod simile est. Ac si quis appellaret
a vestra celsitudine ad regem futurum qui nondum natus est. Et a dei iudicio presenti.
ad futurum in die novissimo appellare. quod quam friuolum sit. omnia iura clarent.
quia appellacio debet fieri ad personam determinatam. et exequi infra tempus a iure
statutum quod est annus. ut patet in titulo de appellacionibus. c
o. licet. li
o. 6
o.
951
13. Ad 13
m. Respondeo. Quod non constat mihi. episcopum coronensem dominum apostolicum decepisse.
Quod eciam si factum esset. non minus promocio tenet. Vt ex bullis et litteris apostolicis
claret, quia promocio simpliciter facta est (27) nec mencionem de illo episcopo faciunt.
14. Ad 14
m. Respondeo. Quod articulus falsissimus est per filium mendaciorum confictus. Quod
patet. Quia in roma procurator regis karoli. bregerius mihi exhibuit sexcentos ducatos.
sy vellem fouere partem eius. sed nolui. Jtem. Quia a fructibus cognoscitur arbor.
et homo ex operibus. ideo me refero ad ea que feci contra eundem regem. suos per meos
captiuando. suspendendo. et decapitando. propter quod dampna grauia passus sum.
Quibus sic stantibus. rex serenissime. iusticiam meam decet manuteneri. et non infringi.
Nec re uera credere potuissem taliter in presencia vestre celsitudinis tractari. Jnponatur
igitur ei silencium in perpetuum. quia amplius nolo audire ipsum. nam os eius mendacijs
et dolis plenum est. Quia eciam expresse periurus
est. Eo quod apostolicas reseruaciones et prouisiones repugnat. cuius contrarium iurauit.
Et consilium contra suum pontificem fabricat. Quod eciam iuramento episcoporum repugnat.
Ex quibus sequitur quod vltima. sua peticio. qua se petit spoliatum restitui friuola
est. Quia nunquam spoliatus est. eo quod ius non habet ad ecclesiam ex postulacione.
ut ostensum est in responsione ad papam. Ego autem ius habeo. quia post promocionem
pape de vestre serenitatis licencia concilijque regnorum amborum et capituli mei assensu.
possessionem non vi nec violentur adeptus fui. Dolum igitur marcelli minime attendentes.
eum repellite. quia cum se fateatur confirmacionem apostolicam non habere nec litteras
super ecclesia mea nidrosiensi. dolose petit se restitui ad illam. qua per me nunquam
spoliatus fuit. Quam eciam si possideret. nullo iure retinere posset. Dolo enim facit.
qui petit. quod restituere. oportet eundem. Vt in c
o dolo de regulis iuris. li
o. 6
o.
952
Siquitur 2
o. Quod serenitas vestra debet eum expellere et remittere ad papam. vt ibi recipiat
condignam operum suorum mercedem. Quia papa significauit vestre dominacioni cum episcopo
wipergensi. Si eum apprehendere posset. eum taliter tractaret. quod nec v serenitatem
nec aliquem hominem amplius deciperet. Et iterum. Quia serenitas v. mihi addixit in
vltimo abscessu meo de haffinis. Jpsum velle sic vt prefertur expellere. honorem pape
et mea pro quiete.
Sequitur 3
o. Quod serenitas v. non debet secum comunicare in diuinis neque extra, quia excomunicatus
de iure et de facto. De iure. Quia falsificatores litterarum pape. cum eorum fautoribus
et defensoribus. excomunicati sunt. extra de crimine falsi. c
o. falsariorum
953
. Et clerici falsificatores degradari debent. et potestati tradi seculari. ut patet
in eodem ca
o. De facto. non solum excomunicati. sed eciam denunciati. Quia excomunicatus et denunciatus
est ex ore proprio pape. eo quod falsificauit litteras pape. ut prefatus episcopus
dixit. papam vobis significasse. Et iterum. quia dum colonie caperetur. comperta est
inter multas falsas litteras. membrana in qua nil erat scriptum. cum appensione plumbi
papalis sigilli. Tales enim papa excomunicat. in diebus cene dominice
et parasceue. Qualis horror. quod talis taliter notus. interest concilijs vestris.
ducit vos in publico ad ecclesiam. in dictis vestris se immiscet. vtinam. audiret
d(ominacio) v. ea que in wlgo dicuntur. eum tamquam toxicum a se abiceret. hac ex
causa ego non venio ad missas etc. Sequitur 4
o. eum vitandum. quia apostata est. et exinde excomunicatus. ut supra tactum est. Et
quia me archiepiscopum suum infamauit falsissime. quod intendo probare. quia nunquam
conquesti sunt fratres mei contra me. Jdeo decapitandus secundum leges. ut patet.
C de libello famoso. 1. vnica
954
. Et 5. q. 1. si quis famosis
955
. Qui eciam est flagellandus et excomunicandus 5. q. 1. qui in alterius
956
.
Hec offero. vestre serenitati. non animo iniuriandi cuicunque sed necessit atus pro
defensione fame mee.
Post prefata. 4
a feria 4 temporum. misit rex ad me. Et mihi fuit ex parte serenissimi regis propositum
mentem sue serinitatis fore. vt causam inter episcopum marcellum et me ventilatam.
totaliter committam in manus sue serenitatis. ad quod respondi in scriptis. In mea
facultate non esse resignare causam quia ecclessia est in manus sue serenitatis. vt
patet per iura canonica et ciuilia. extra de iudiciis c
o. at si clerici
957
. et c
o. cum non ab homine
958
. Et de foro competentis. c
o. seculares
959
. li
o. 6
o. Jn autentico. statuimus. C. de episcopis et clericis
960
. Si autem placet regie celsitudini facere composicionem. que non sit in grauamen
ecclesie. neque mense mee archiepiscopalis. et quam possim accipere. saluo statu et
gradu meo. quia archiepiscopus volo moriri. hanc me acceptaturum spero. quia fieri
debet cum scitu et consensu meo preuio.
(27
b). Responsio ad terciam peticionem regis.
Quia iam tercio. vestra concupiuit celsitudo. vt totam causam meam arbitrer in manus
vestras. et ita fieri wlt dominacio vestra. Et nunc adiecit e d v. Si dedero causam
in manus vestras. prouidere mihi wltis. ut habeam competenciam omnibus diebus vite
mee. Ideo respondeo distinguendo causam meam.
prout ventilata est. coram vestra serenitate. habet enim tres partes. Quarum prima
est iniuriarum. eo quod dominus marcellus assertus episcopus scalotensis. certos confixit
(!) articulos famosos contra honorem status mei. Et hanc non possum arbitrari. quia
volo et teneor honorem meum defendere. et probare eum illos mendosos confinxisse.
Eciam ego sibi obieci eum in colonia inscalatum fuisse. Et ex post bullas pape falsificasse.
vnde excomunicatus est sentencia maiori. et ab eius comunione. est omnibus abstinendum.
hec omnia offero me probaturum. coram papa. qui solus iudex est. in hac causa. 2
a est de status mei certitudine. scilicet. An sim et fuerim verus Archiepiscopus. quia
ipse dicit. quod non. Jdeo. nec hanc causam committam. eo quo pro indubitato sum habitus
archiepiscopus a papa imperatore. imperatrice. cardinalibus. vestra serenitate. concilio
regni norwegie et capitulo meo nidrosiensi. prout omnibus vobis notum est. vnde contrarium
asserere est spiritum sanctum blasphemare. ac fidem et honorem omnium illorum confundere
3
a est. de vlteriori perseuerancia uel regimine in statu archiepiscopali. Et hanc totam
committo manibus vestre serenitatis et consiliariorum vestrorum amborum regnorum quantum
de iure debeo et possum. Salua semper determinacione summi pontificis. in cuius solius
manus. possum renunciare et cedere. titulo archiepiscopali. vt de renunciacione. nisi
cum pridem
961
. et c
o. ammonet
962
. Et hos modis sub scriptis.
Si serenitati vestre placet. me in titulo et regimine ecclesie mee nidrosiensi perseuerare.
Tunc necesse erit me ad statim iter arripere vsque romam. ad impetrandum a papa. indulgencias
et priuilegia per qua ecclesia mea reparari possit. quia ruinam patitur grauem. nec
video modum reparacionis apciorem. Et capitulum fideiubebit pro expensis. soluendis
de redditibus ecclesie prout in littera continetur. desuper confecta. Si autem wlt
celsitudo vestra. ut cedam titulo uel regimini. tunc necesse est id ipsum in manibus
pape fieri. ut pretactum est. Vnde ex nunc Roman pergere necessitabor. Jdeoque de
expensis itineris. vestra celsitudo uel capitulum prouideat et se de bonis ecclesie
soluat. Et tunc decet prius quam abeam sequencia adimpleri.
Primo. ut prouisio mihi determinetur pro status mei deductione ne in vituperium dignitatis
defectum paciar. in temporalibus. vt eodem titulo. c
o. ad supplicacionem
963
.
2
o. Quod eadem prouisio presentetur bergis. si in regno fuero. si extra regnum fuero.
in lubic. annis singulis. bankario. sub pena inualidacionis tocius actus. et inde
secutis. ac camere apostolice sub penis.
3
o. Quod post resignacionem a papa acceptatam. liceat mihi in regnis serenissimi domini
regis aut extra vbicunque mihi placuerit pro tempore residere. et de prouisione pretacta.
victum illic deducere.
4
o. Quod satisfiat mihi de expensis a roma vsqe huc factis. que se vltra mille florenos
renenses longe extendunt.
5. Quod ex nunc. soluantur debita bergis contracta. in littera desuper confecta annotata
et alia ibi non nominata. quia omnia in usum status mei dinoscuntur conuersa.
6. Satisfiat cappellanis et famulis meis. rome et hic conductis.
7
o. Quod de consensu meo nominetur successor. vt possim eius assumpcionem cum bona consciencia
promouere. qui eciam mecum veniat romam pro eius consecracione et litterarum expedicione.
camereque solucione. Et hoc addico quod in marcellum nequaquam consencio. quia cum
bona consciencia non possum sciens papam nunquam consensurum.
8
o. Quod omnia predicta sigillis vestre celsitudinis. consiliatorum regni et capituli
firmentur. fiantque littere taliter. ut constet omnibus eas intelligentibus. nulla
mea culpa me compulsum cedere. sed pro bono pacis et mee quietis procuracione.
9
o. Quod disponat Rex mihi taliter procurari. quod habeam petere de manibus cuiuscunque.
qui forte denegaret.
10. si debeo habitare bergis. quod tunc ordinetur. ut non expellar. de inhabitacione
archiepiscopali.
(28). Hanc cedulam presentari feci per nominatos in eadem. Reuerendi confratres. Bergensis
et Hamarensis Episcopi, venerandique domine Electe Stawangrensis et preposite sanctissimorum
apostolorum, dignemini pro debito caritatis mutue. qua iubemur.
alter alterius onera portare. ex parte archiepiscopi vestri. regiam accedere celsitudinem,
exorantes vnum ex subscriptis fieri. et cito. quia spes que differtur. affligit aninam (animam, s. 150, s. 184 pdf).
Jn primis quod sua regalis dominacio dignetur attendere quam beniuole satisfeci voluntati
sue submittendo regimen ecclesie mee beneplacito serenitatis sue Pronus si ita volet
resignare eandem in manus pape. reseruatis his condicionibus videlicet quod mihi determinetur
prouisio ad dies vite mee sine qua nec papa resignacionem acceptabit nec me cedere
decet vt patet in c
o ad supplicacionem de renunciacione
964
. Jtem quod ommia debita mea soluantur que sunt in littera mercatorum et eciam extra
eam annotata quia post littere confeccionem nonnulla sunt mihi credita. similiter
satisfiat famulis meis de seruicijs impensis etc.
Sed dignetur sua celsitudo perpendere quod hec via pronunc difficulter practicabitur
propter grauamen pene importabile ecclesie. Primo ex prouisione pro me prescripta
2
o propter expensas nouas pro nuncio sollempni mittendo 3
o pro noua annata soluenda camere apostolice 4
o pro expedicione bullarum et similium 5
o attenta. ruinositate et cum hoc paupertate ecclesie Vnde equior via est et facilior
me tollerare in regimine et statu vt prius feci quia re uera nulla causa vrget ad
contrarium. Que via si non placet obsecro ut expediantur pretacte condiciones et mittar
uel dimittar ego ad roman exnunc et non detinear in hijs regnis quia esset mihi scandalum
hic esse et ab ecclesie regimine exclusum nec anima hoc pacienter ferre posset.
Si placet regie serenitate per alium ista expedire exnunc dabo litteras cessionis
pape transmittendas et ego manebo in patria natiuitatis mee aut personaliter accedam
romam impetrando a sanctissimo papa acceptacionem mee renunciacionis. promocionem
alterius ad eandem ecclesiam. causas regie dignitatis et vtilitatem ecclesie Nidrosiensis
iuxta nosse et posse etc. procuraturus.
Sy regia maiestas suspicatur me fauere regi Karolo. queso attendat opera que feci
et a fructibus cognoscat arborem Nichilominus omnem prestabo caucionem mihi possibilem
de contrario.
Sequitur iuramentum. quod rex norweye prestare consueuit in sua coronacione.
Nos cristiernus dei gracia rex dacie etc. Promittimus et iuramus. coram deo et omnibus
sanctis. Nos velle diligere. iusticiam dei et sanctam fidem katholicam. et volumus
defendere et protegere sanctam ecclesiam dei. episcopos prelatos et omnes personas
ecclesiasticas milites et militares. burgenses mercatores rusticos et comunitates
per totum regnum. nostrum constitutos. et defendere eos in omnibus eorum iuribus et
libertatibus et volumus seruare eis pacem leges municipales. libertates iura ac priuilegia.
eis a nostris predecessoribus concessas et concessa. Jtem. Quod volumus defendere
viduas. pupillos. orphanos. peregrinos et extraneos. et eos qui pacem violant et qui
pace priuati fuerint prosequi et in regno nostro nullo modo sustinere. Justa iudicia
facere. et pacis violatores effectualiter corrigere. iura regni. statum nostrum. et
honorem corone illesa seruare. Item volumus et debemus infra annum. a tempore coronacionis
nostre. iuxta consilium consiliariorum nostrorum. nova iura et priuilegia statuere.
que hantfesting dicuntur. cum clausulis oportunis et vtilibus articulis. prout visum
fuerit. prelatis et militaribus expedire et ea sigillo maiestatis nostre vna cum sigillis
prelatorum et nobilium sigillare. Jtem volumus celebrare generale parleamentum. iuxta
consilium nostrorum consiliariorum. Sic nos deus adiuuet et hec sancta dei ewangelia.
Sicut intendimus et volumus omnia prenarrata firmiter obseruare, etc.
(28
b). Durluchtister herre koning heeb ic recht behalden so hebbet my w berlikeit entboden
twe punte der irste dat myn scholt die ic hebbe gemacht als ic to bergen gewest bin
sal betalt werden die in dem brief ist begrepen vnde die ander sal staen blifen bis
die boitschafft kommet van rome etc. dar up ic orten etlike worde.
Tom ersten dat niet ist to verkleren wer die schult vorgenante sal betalen, aif ic
aif eyn ander vnde van wat goydes van der kirken van drunthem aif van ander gode.
Tom ånderen wer vnde wa sal die ander scholt betailt werden die ic to bergen in der
kirken dinst gemacht hebbe die in
brieff niet enist begrep en die sal vnde moit betalt sin want der koupman enwil niet
lenger beiden
To dem dirten wer sal myne knecht betalen de ic hebbe van rome bracht vnde die ånderen
die ic hebbe in norweien entfangen want die hebben die sueden gefangen gebangen vnd
ir heufde af geslagen gedenket aif sij irren loen verdient hebben
Die ander schult die in des bastes kamer vnd myner personen geburt die sal vnde moit
betalt werden van dem dat man nennet subsidium pallij darvmbe enist die scholt keine
beswerung der kirken to druntheim want die gantze prouincie sal dat betalen.
Der ander articel was Jc sukle faren to stawanger An die stat die my getirmet isz
darop ic antwerten Moit ic to stauanger so wil ic doin doch mit vnwillén vp dat niet
quaders dair nach enfolge. want my bedunket dat. dat sy ein groite vngenade vnde ein
subtile geuenkenis vnde eyn openbair gewalt ain my gelecht Want moit ic hij in deisen
landen bliuen so sulde ic bilihe in myn kirke aif in minere bustum sin aef hij to
bergen dar ic mochte dat goitlike wort prediken vnde maniker selen to troiste belpen
wer dat hindert enist godes frunt niet
Vp dat leste Jst myne bede vnde myn rait vp dat W herlikeit vnd ic in ewiken freden
bliuen vnd vns niemant enmoig verspreken dat gij my latet to rome trecken da wil ic
gelouen vnde halden dat ic wil min ertzbustura vpgeuen in des baistes hant vnde den
erheuen den w herlikeit begert vnd dem helpen in allen saken also dat hee sal hulpe
befinden Jc wil oeck w genaide verantwerten vnd w procurator sin weder koning karll
vnde alle raentschen Jc wil oeck der kirken van drunthem helpen vm afflait dar durg
sy mag gebuet werden dat sy niet in den grunt verderue vnde allet ander goit dat ic
vermac wil ic doin w koningliker gnaden to eren vnde willen
Oc hoechgeboren herre En ferstan ic noch niet wat prouisien ic sulle hebben van der
kirken die ic snid ouergefen myne leue dag langk vnde wa van ic sulle leuen also lange
bis dat die boitschafft weder kome van rome Gnediger herre machtz also dat niet myt
w vnde my baist vnde keiser bekummert werden dat der almechtuge got vnde alle heraels
heer niet over vns vergrimmet werden Dat Jung vnde alt van vns niet enhebbe to singhen
vnde seggen dat is myn rait vnde myn antwert
Oec begeren ic w genaden brief vnde segel to hebben dat ic sulle frij sin to faren
war ic wil wan de boitschaft komen isz van rome sij lude wij sij lude. [Vnd seetmy
dye tijt vp halffasten dan spilgen(!). dye schepe to varen ofer in duytzlanden]
965
.
(29). Predictis omnibus non obstantibus. tandem ego absolui decanum propter periuria
commissa. contra regem cristiernum. cui iurauit fidelitatem et fecit contrarium. quia
pugnauit contra militem olauum. qui venit pro rege. Et eciam quia attulit regem swecie.
karolum. missus per archiepiscopum aslacum. cum iohanne grab. ad spacium duarum dietarum
pro coronacione eius. et ex consequenti est causa omnium guerrarum et dampnorum ecclesie
et regni inde secutarum. Est eciam periurus mihi. quia iurauit me defendere contra
omnem hominem. et honorem et reuerenciam que non seruauit. sed me accusauit coram
rege. me audiente. et nichilominus fecit eum rex excusari quod me non accusassent
canonici. Similiter arrestaui pisces Wilkini. Tunc rex misit mihi post recessum suum.
episcopum bergensem. magistrum olauum. et militem magnum grin. et dixit idem miles
ex parte regis tria. Primum. Mandando. ut omnia restituam que habebam de rebus ecclesie.
nil retinendo. 2
o quod non occupem bona canonicorum. sed deponam arrestam. 3
o. quod restituam decanum. quia rex non velit me habere talem potestatem amplius. Alioquin
rex velit aliter agere mecum.
Vltimo. post regis abscessum. alderman mercatorum. ex mandato regis. mandauit omnibus
mercatoribus. Ne aliquis transduceret aliquem ex famulis meis. nec litteras meas.
sub pena amissionis vite. et omnium bonorum. Sicque ego commissus sum electo stawangarensi.
qui mihimet cum 10 famulis. cibum daret in stawangera. Recessi de bergis. cum electo
stawangarensi. in festo sancte marthe. coactus vt manerem ibi vsque ad reditum nuncij
de roma. [Rogaueram prius quod me dimitteret in ecclesia mea. uel bergis. vbi possem
proficere animabus. vsque ad reditum nuncij. sed obtinere non potui. licet hoc rogarent.
totum consilium et canonici mei. Et ego verbis et scriptis protestatus
sum. me inuitum ire ad stavangriam, sed facerem voluntarie voluntate mixta. de qua
in 3
o ethicorum. de mercibus proiectis in mare. quia auisatus fui. sy non irem peius sentirem]
966
.
Postquam autem venimus in nothau. rogaui regem. ut me dimitteret romam. promittens
me ibi velle resignare archiepiscopatum et sibi obsequi contra omnes homines. Et dedi
formas litterarum. sonancium. Quod ex consciencia propria petijssem licenciam a rege
visitandi papam et resignandi archiepiscopatum cum propter anime periculum. quia non
possem prodesse populo. propter lingue ignoranciam. tum quia condicio victus patrie
non congrueret cordi meo. propter contrariam complexionem. Et ideo duxit me secum
ad prosecucionem huius
967
.