Korpusfil: Gustav Storm. Om en Olavs-legende fra Ribe, Christiania 1885 , s. 2-11

Digital corpus and dictionary of Norwegian Medieval Latin texts

Nasjonalbiblioteket 2018

Publiseres som del av digitalt tekstkorpus, kun latinsk tekst er tatt med.

In Nederos munitissimo castro tocius Norvegie regni 1 nobiIissimo rege Harvard vna cum nobilj sua coniuge dicta Uesce nobiliter regnante ad partem aquilonis 2 que in extremis illiusterre 3 sita est. sicut terra aquiloni 4 est propinquior, ita populus iste est natura glaciali aliis nacionibus hominum crudeliur et ad modum gelu remocior igne caritatis et durior lapide et ad omne malum pronior, cultu ydolatrie strictior et sicut familiarius stringebaulr glacie, ita eciam possidebatur temeritate erroris et infidelitate. De hac quippe regione interrogatur Iremia secundo: Quid vides tu, Ieremia. Qui respondit: ollam succensam video et faciem 5 eius a facie aquilonis. Et ait dominus ad eum: Bene vidisti quia ab aquilone pandetur omne malum super omnes habitatores terre. Gloria. Omne malum dicitur suggestio diaboli, set domimus noster Iesus Christus, qui cum deo patre vnus et spiritu sancto misericors et pius neminem wult perire, set omnes homines saluos fieri et ad agnicionem sui nominis venire secundum apostolum, disponit emollire duritian efferarum gencium illarum, obstinatos eorum animos calore verbi fideisue vocare, ad regem suum legatos suos scilicet predicatores vite celeste misit, ut predicarent fidem tramitis, ut sic eicerent ab illisincolis incredulum cultum ydolatrie et minarent incredulis acerbitatem examinacionis extreme in ultimo iudicio a dei filio faciendam, et credulis promitterent vitam beatam eternaliter permanentem.
[4] 
Hiis fascibus(!) diuini amoris nobilis rex regionis eiusdem nomine Harvard pre omnibus hiis inflammatus causa indulgenciarum proponit visitare limina sanctorum usque Hispaniam, primo ad sanctum Iacobum nauigans cum nobili comitatu dirigit iter suum peregre profectus est. Cum igitur peruenisset in quandam ciuitatem nomine Bordeus in ultimis finibus scilicet regni Anglie sitam, hospitatus est apud cuiusdam proconsulis relictam, que circa eum quedam mira comperit, vnde eciam in quendam amorem singularem quo ad eum in coniugem habere instincta fuit. Vidit nempe quosdam dealbatos figuram perfulgidam gerentes ut angeli dei, qui obsequio familiari assistebant ei et cuncta bene et ordinate mundeque ministrabant ei, vnde coniecturare est hominem sanctum ex eo propagari. et in se spem beatam pictans, si tanti prolis possit [201 b] fieri mater, temptans jnsuper tanto peregrino concumbi(!). Vnde eciam eundem scilicet Haruard regem adiens, pollicens nauem eius onustam multis mercibus, scilicet in auro et argento et preciosis lapidibus et diuiciis quam pluribus, si contingat concubitus etcetera. At ille spondet se facturum, si tamen facta peregrinacione obtenta licencia ab uxore. Et sic illa tali spe allecta naues implet regis clenodiis, procurat insuper circa, vnum ex fidelissimis seruis regis, quem regi semper et continue adesse swadet et iubet ut diligenter obseruet, ne rex rediens domum regine coeat. Set deo disponente, ne tam sanctus thorus macularetur, aliud fiet, quia ecce quid fit. Nocte natiuitatis Christi venit Haruard domum et applicuit sui regni et castri proprii portum, et regine exeunti in ecclesia venit nuncius regem aduenisse saluum, vnde regina valde gausia festinat regi in occursum intransque in thalamum ad eum ruit in eius osculum et nescientibus domesticis opus est factum. Inde breui peracto tempore rex licencia uxoris obtenta reuertitur versus ciuitatem Bordeus completurus promissa. Set tunc ab eadem hospita ineustigabatur aliud, quod nec tam ut prius mirabile sed pocius miserabile, nec tam amabile et affectabile sed prorsus horribile et detestabile. Vidit enim protunc quosdam nigros et horridos pro ministerio regis assistentes et omnia bona allata peiorantes. Tunc ipsa bonum opus completum esse scivit, id quod prius [5] concupierat fieri recusauit et priorem ac posteriorem visionem regi exponens multo cum honore eum ad propria remisit. Inde rege ad reginam suam reuertente dilectus domino et hominibus inclitus 6 scilicet sanctus Olauus natus est et in urbe Rothomagi baptizatus. Qui crescens cultui diuino erat anhelans et dej minister et cultum dei honorans et ministeria amplians, ingenio bono pollens atque omnium virtutum exercicio habundans. Post hec con concipitur Haraldus odiosus domino et rebellis semper(?) contrarius diuine legi et nascitur in Trondheym castro patris in grauamen omnibus incolis, Olauus vero cepit bone indolis et morum probitate a primeua etate proficere et cultum diuinum diligere et promouere, et e contrario frater eiusdem bona impedire et omnia protriuitatis (!) exercicio promouere. quia secundum euangelium Christi nulla quia(!) arbor mala fructus bonos facit et equaliter.
Pater igitur horum Haruard rex bono senio obiit et ut decuit sepultus fuit. Olauus vero rex ab jncolis regni proclamatus [202a] fuit in regem adhuc patre eius viuente et fauente eo, quod ipsum sciuit ad regimen abiliorem et graciorem in populo et aniorem moribus fama pellente. Anhelat proinde frater Olaui Haraldus et regnum magis desiderans, regnum illud Normannorum quam iustum iudicium et regnum celorum. Instigat igitur omnes principes nobiles episcopos et majores plebis in discordiam sui fratris, facit conuocacionem, congregat armatorum multitudinem ad regni diuisionem et in sui fratris expulsionem. Statuir diem, set non seruat statutam fidem eo quod non curauit officium ac sollempnia missarum, set obsequium demoniorum, conuenit ad finem in Walstenn, 7 vbi conduxerunt locum. Ac abinde valde mane et diluculo dominica die abinde furtiue versus Nedros Norguegie castrum regale ut illud preoccupat nauigat ac suum fratrem de regno expellat. Sanctus vero Olauus rex pius cui placuit cultus diuinus non est formidine mortis ac terrore concussus, quamvis percepit impiorum consultus, set secundum morem solitum seruans diem dominicum et auditis missis et [6] officiis diuinis et visis sacramentis, inde se et suis ut cunctis laute refectis, benedicens dominum nauem cum suis conscendit 8 et cum esset valde tarde quia scilicet(?) vltima(?) fere hora vesperarum dominico die et hora ista transisset, quidam ex seruis indignacione moti dixerunt: Scisne an ignoras domine quod frater tuus valde mane et in diluculo processit nos nauigando versus Nederos cogitans te de tegno eicere ut qui tamdiu tardasti etcetera. Qui rex respondit: optime noui fratrem, non(!) sit vobis cure pro ista parte. Dominus deus iudex iustus fortis et longanimis est. ipse sua pietate iudicet inter ipsum et me. voluntas dei fiat, sibi committo causam meam et sue prouidentie. Non est decens die dominico ante finem officiorum dei de domo dei discedere, quia secundum ewangelium querite ergo primum regnum dei et hec omnia adduntur vobis etc. et omnia domino sunt possibilia. Et si ei placet, potest me in regnum meum in breui inducere. Et eleuans in celum oculos suos dixit: vias taus domine demonstra mihi et semitas tuas edoce me. virga tua et baculus tuus ipsa me(a) consolamina stunt. At cum hec dixisset, accepit virgam et percussit nauem in latere dicens semel: jn nomine domini transeas. Et statim nauis velociter erat gradiens vltra solitum morem jta currens ut sanctus rex Olauus letus efficitur(!). Et ut hec experiencia suis faceret [202b] dixit vni ex seruis suis ut balistam acciperet et jaculum de manu emitteret. Et ecce sagitta quam emisit in citeriorem partem nauis cecidit intus manens. Secunda igitur vice sanctus Olauus letus in domino factus virga percutiens latus nauis ait: jn nomine domini Iesu Christi transi. et statim duplo velcoius currit, et iterum sagittare iussit et sagitta in medio nauis circa malum ac velum nauis cecidit. Et tunc 3 a vice 3 bus ictibus nauem in latus percussit dicens: jn nomine patris et filii et spiriti(!) nauis transi. Et iterum 30 iussit sagitare. et emissa sagitta retro nauem circa gubernaculum cecidit quia ita velocissimo cursu impetuose et currens quod omnes mirarentur. Et inde cum modicum ultra tempus ultra(!) nauigassent (et) ex opposito contra se gubernator [7]  conspiceret, quandam terram se cernere proclamauit et periculum meteuns ab ista parte diuertere ac declinare dixit. Econtra Olauus sanctus rex gubernatori mandauit ut nauem contra eandem terram ac insulam dirigeret et nulla(!) timens eam pertransietur(!). Gubernator ait: Si hoc egero, omnes peribimus et omnium reus ero. Olauus autem ait: Securus esto confisus in domino, tantummodo fac que dico. At ille secundum voluntatem regis nauem ad terram direxit et statim terra ista se diuisit et nauis libere pertransiit et post se patentem riuulum (qui ab omnibus usque ad presens dictur sanctus riuule(!), jn wlgari de hylleth swndh dicitur) post se dereliquit. Qui ut viderunt miraculum domini tam subito transitu ipsum laudauerunt. Et sic sanctus Olauus cum suis multo cicius quam frater suus in Noruegiam peruenit et castrum scilicet Nederos ante fratrem diebus tribus et malum consilium fratris sui dissipauit.
Vnde et inuidiam sui fratris magis contra se incitauit insuper ut profertur, quod omnes festiuos dominicam diem et cetera festa sanctorum solemniter celebrauit, ac de celebracione festi 9 instituit et induxit. Vnde in quadam die dominica accidit quod sanctus Olauus ex fantasia pocius ex melancolia quandam virgam manu tenens precideret cum cultello, cum vnus seruorum sibi de hoc pre aliis inculpando hoc aduertens dixit: [203a] Domine dies dominica est et cras feria 2 a. Quo audito mitis rex ac simplex in se reuersus omnia fragmenta ligni fecit recolligi et ipsemet collegit quecunque abscisa et igne adhibito in propria manu rogum ex eis fecit et combussit. Quibus combustis manum illesam comperit.
Valde benginus et misericors erga inopiam proximi et cuiuscunque egeni fuit: quia nunquam aliquis mendicus egenus ac pauper tristis ab eo recessit sine clenodia(!) ac consolacione, set quisquis exposcens beneficium ab eo semper misericordiam inuenit quidquid possibile a quocunque Christi paupere rogatum fuit. Et si quis pro verecundia sibi non petebat necessaria se(!), sibi sanctus rex vltra(!) optulit et exhibuit. Nullo insuper tempore se ad mensam posuit nisi prius ipse propria persona quam [8]  plurimis ad mensam ministrans et cibaria elargitus fuit. Cetera vero opera caritatis et beneficia erga egenos et subditos paucis verbis explicari non sufficit, vnde et molestias quam multas et diuersas persequciones inde pertulit a suis propriis viris. In pompa denique constitutus spiritu semper pauper humilis et 10 negociis quamuis arduis implicatus regni semper meditabatur celestia. Et nec contentus salute propria, set diuina dispensante 11 gracia populos quibus erat prestitutus vigilanter nitebatur confirmare in fide et morum Christi obseruancia. Et quia licet multos 12 conuerteret, plures habuit aduersarios fortes et potentes, hii erant contraii predicacioni apostolici verbi nobilissimi regis Olaui et verbo et opere obuiauerunt sibi et conabantur euertere totis nisibus vias domini rectas. Justus autem Olauus ut leo confidit et absque terrore fuit. Exemplo Job non expauescebat a multitudine malignorum nec terrebat eum despectio propinquorum vel aduersancium minis vel insidiis fiduciam habens in domino a constancia fidei et prediacione verbi diuini non poterat auerti.
Vnde et legitur quod veritatis innimicj sui aduersarii et complices sui fratris congregara(nt) magnam multitudinem armatorum, sanctum regem Olauum in quadam insula saxosa proprio nomine Munsterhauen dicta, vbi eum cum paucis repperunt. Et illic ut eum occiderent cum suis, vndique cum scaphis et alii(s) nauibus [203b] rapinis ne euaderet obsidunt. Et inde furibundi ut canes rabidi ad mansuetas oues nimia festinancia ad locus(!) insule de nauibus ad perimendum scandunt cum armis suis, videlicet lanceis, securibus et alistis et cum diuersis armis. Et virtus diuina ita sanctos suos defensauit ut nec vnus illorum ex milibus posset perstare ac nocere Olauo cum suis quia diuina virtus que emittit uerba et liquefacit ea, insule istius lapidee duriciam liquefecit ut ceram fluentem, ita ut quocunque se diuerterent quasi limo ac molli pice adherent ad modum erugine reptarent. et alii usque ad genua, alii usque ad femur, alii usque ad cubitum, alii manibus, alii pedibus quasi glutinio lapidis(!) imprimerent. Quorum vestigia vsque in presens adhuc ibidem [9]  aparent. Quo labore et lassitudine impediti et pocius metu diuino repressi et a nece sanctorum occupati.
Inde addidit dominus mirum prodigium mirabilius omnium priorum quia milites sub vexillo sancti Olaui regis existentes timore pariter et lassitudine et solis feruore fere duos dies et noctes cruciatibus siti aquarum penuria ibidem existenti et ardore et potius timore fesssi ad modum filiorum Israel contra Moisem, sic et isti nunc contra regem Olauum sub balnerio stantes murmurabant et de lassitudine et siti sanctis conquesti. At sanctus Olauus arripiens bannelum et silicem hasta trudens vexilli dicit: ecce et nunc cernite infideles beneficiorum non credentes et omnes boni emulatores et firmi. En de duro hoc lapide poterit dominus deus vobis copiam aque viue ut olim Moisi in deserto ad nutum producere. Et ecce statim ut hasta petram tetigit aquarum fluxus effluxit quem mox cruciformiter cum hasta diuisit; qui usque in presens ibidem effluit. Vnde et tunc exercitus eius aturatus et recreatus fuit et mirabilem deum in omnibus operibus laudabilem glorificavit. hoc eciam miraculo maxima pars persecutorum cepit a sua proteruitate desistere et quam plures nondum baptizati sacrum baptisma expetere et sancto Olauo adherere.
Vnde abinde sanctus rex et apostolus Normannorum profecit 13 ac de die in diem numerus credencium augebatur et confundebantur qui adorabant sculptilia et decrescebat numerus perfidorum et in multis partibus regionis illus depressa multitudine infidelium et succendebantur [204a] templa ydolorum et erubuerunt cultores eorum. Ac multi cum deucione magna et alacritate contempnentes tempralia offerebant deo dona et donaria et pro 14 peccatis sacrificia. Beatus vero Olauus provinciis quibus preerat providens ne nobiliores per potenciam inferiores opprimerent diuina spiritus sancti sapientia et disposcione preuia leges statuit et in publico promulgauit edicta, in quibus suum ius vnicuique assignauit et hiis maxime quantum liceret prelatis exercitum iuris in subditis et quantam reuerenciam subditi in prelatis distribuit. singulis terris sui regni iurisdictionis considerans sapienter. In quibus claret quam sollicitus erga rigorem et [10]  religionem, quam deuotus erga deum et quam benignus erga proximum existeret. Non potest explicari paucis verbis. Unde eciam 15 e converso quam multas et malas perpessus esta a malignis et sui fratris complicibus tribulaciones insidias et persecuciones donec multitudini eorum non valens resistere censuit fore cedendum malicie. Cecessit in Ruciam non passionis timore perterritus, sed arbitrans et diiudicaus cedere ad tempus donec congruum domino volente et opportunum offerret tempus, ad utilitatem populorum plurimorum quos ad fidem conuertere et confirmare domino adiuvante et spiritu sancto tuente ab errore reduceret et ceteros.
In Ruciam vero ingressus recepit eum humanissime rex et 16 princeps Jarsalauus magno honore quandiu ibidem manere voluit et ab incolis habitus fuit. At vbi non paaruo tempore demoratus est, monimentum vite eius laudabilis et virtuose religiositatis et caritatis paciencie et benignitatis hiis cum quibus coneursatus est prebuit dereliquit. Nutu igitur diuino inspiratus ut ad proprium rediret regnum, talis sibi visio scilicet nocte antequam regrederetur ostensa est. Celitus vidit enim quandam scalam stantem et celum attingentem se ascendere quoddam pomerium amenisinum intrare et nobilissimos fructus diuersi generis et mire pulcritudinis et eximii odoris et saporis capere et gustare. quorum gustu et odore tam corporis quam mentis inestimabili leticia fuit perfusus et delectacionem percipiens [204b] inde se gustaturum fructus salutis eterne proponit redire et de Rucia per Sweciam remeauit ad Noruegiam propriam sedem, vbi a multis cum magna gloria et honore et gaudio susceptus est superhabundanciori gracia a domino Iesu sibi collecta. Indutus ergo lorica fidei et accinctus gladio spiritus, quod est verbum dei, per infamiam et bonam famam, per gloriam et ignobilitatem, per arma iusticie a dextris et a sinistris eregius perorator constanter ubique disseminabat verba dei. sponte se periculo obiciens paratus pati pro Christo si placuisset deo, libenter martyrium sitiens, non formidans non recusans quoniam dignus est operius mercede sua.
Placuit tandem domino agonistan suum educere de ergastulo, 17 quamuis ad regnuum, ut plenam laborum suorum reciperet superhabundanter mercedem, ut videret regem regum in decore [11]  suo. Erat in terra illa ubi nunc sanctum corpus eius requiescit quidam indurati et pertinaces in sua malicia, veritatis hostes, ymmo ipsi regi rebelles et execrabiles. In hanc venit prouinciam predicaturus et docturus verba dei; qui jbi convenerunt in vnum aduersus dominum et aduersus Christum eius et congregauerunt consilium iniquitatis ut caperent eum ac nocerent eius doctrinam (!) que erat eis contraria, vnde quidam eius adversarii instincti in propria malicia, quidam corrupti pecunia aduersus eum conueniunt, quia videbatur legibus eorum paternis esse contrariusm, statuentes diem belli in loco Schiliach sculestadh(!) quasi ignorante rege et populo eius multum ab eo distante tunc eum excipiunt bello surrepticio. Sed inuictissimus Christi athleta et martir gloriosus nihil tyrannidi (!) formidans ac falsitatis terrene vtpote totus in deo supensus et celestia desiderans. festinat pro dei iusticia pugnaturus. non formidans a facie multitudinis.
18 Porro dominus pro quo tot agones passus est volens suo martyri reddere mercedem et gloriam quam diu desiderabat. Nocte 19 igitur diem sue passionis precedente apparuit ei dominus demulcens eum verbis consolatoriis dicit: accede huc ad me dilecte mi. tempus est ut laborum tuorum dulcissimos fractus recipies(!) et nostro frueris consorcio et coronam eterni honoris assumes. hinc rex inclitus et martir Christi ineffabili confortatus leticia [205 a] et quasi supra modum delectatus consolacione quam acceperat letus se optulit passioni et martyrio non pressus formidine, set ita in Christo vigebat, quia licet vndique multitudine circumdatus non tamen ledi potuit, quamuis tota die perlii jaculis hostium quorumcunque ac inimicorum aduersus eum conueniencium ac thelis nec hastis ac securibus euelli.Set quia ipsum attingebant vi diuina, crudeliter et grauiter vsque ad exitum spiritus ita lassati ut exanimes efficerentur. Sic itaqaue stabilitus et confirmatus in domino magna fiducia exultat. Et exinde cognoscens preostensam sibi visionem veluti patriarcha Iacob scalam quam nuper in sompniis viderat erectam etcetera. Et ut Stephanus celum vidit apertum et Ihesum filium dei regem glorie annexum scale et ad se attendentem et se ad coronam glorie inuitantem et ad fructum vite quem preparauit suis electis ab inicio mundj et ad constanciam [12]  incitantem. Sitiens ipse mortem velut compos sui gaudii ad mortem se festinat. Indenuo hostibus proprii fratris manu percussus, securi et jaculis inniquorum transfixus, inmaculatum 20 spiritum deo reddidit et coronam martyrii optulit, qui circa annos domini millesimo centesimo (!) et octau 4 to kalendas augusti pro defensione fidei catholice fideliter migrans a castris ad pacem que exsuperat omnem sensum peruenit ad laudem ominj Iesu Christi, cui est omnis honor et gloria in secula seculorum.


1. regno
2. aquilonem
3. terra
4. aquilonius
5. facies
6. I margen: I, II
7. Hertil en Note med omtrent samtidig Haand: falsther terra.
8. conscendat(!)
9. I margen: II,IX
10. I margen: I,II
11. I margen: I,III
12. I marge: I, IV
13. I margen: I,V
14. I margen: I,VI
15. I margen: I,VII
16. I margen: I,VIII
17. I margen: I,IX
18. I margen: I,X
19. I margen: I,XI
20. I margen: I,X