Korpusfil: P.A. Munch: Codex diplomatarius monasterii sancti Michaelis, Bergensis dioecesis, vulgo Munkalif dicti : conscriptus anno Chr. MCCCCXXVII , 1845

Digital corpus and dictionary of Norwegian Medieval Latin texts

Nasjonalbiblioteket 2019

Publiseres som del av digitalt tekstkorpus, kun latinsk tekst er tatt med.

CODEX DIPLOMATARIUS
MONASTERII SANCTI MICHAELIS,
BERGENSIS DIOECESIS,
vulgo Munkalif dicti.
CONSCRIPTUS ANNO CHR. MCCCCXXVII.
Ex originali libro membraneo,
qui in bibliothecâ academiæ Hafniensis asservatur
(Additamentorum No. 98 qu.)
unâ cum
REGISTRO PRÆDIORUM
AD IDEM MONASTERIUM PERTINENTIUM
et ipso in eâdem bibliothecâ asservato
(Addit. No. 99 qu.)
nunc primum in lucem editus
a
P. A. Munch,
Historiarum professore in academiâ Christianiensi
Accedunt tres tabulæ lithographicâ arte expressæ.
CHRISTIANIÆ.
Typis Christophori Gröndahl.
MDCCCXLV.
[I] 
Oblata mihi occasione, unum ex paucis illis codicibus, antiquiorem patriæ nostræ historiam illustrantibus, qui nobis adhuc asservati manent, typorum ope ab interitu servandi, dignus visus est hic liber, cuius ita publici juris redditi omnibus patriæ historiam accuratius investigantibus volvendi scrutandique liberam copiam facerem. Plerasque literas ceteraque diplomata continens, unde justos titulos opum suarum et possessionum petebat unum ex opulentissimis Norvegiæ monasteriis, non solum huius ipsius originibus & incrementis, sed etiam historiæ tum generali patriæ, tum imprimi personali, quam vocant, singulorum hominum, magnam lucem affundit.
Quo anno erectum sit monasterium Munkalivense, incertum est. Tum in «Noregs konunga sögur» * tum in literis Erici regis infra in codice nostro (Pag. 6) allatis, ab Eysteino rege I mo (1103 — 1122) fundatum esse dicitur; demonstravit tamen in libro nuper edito «de norske Klostres Historie», Pag. 53—56 satis luculenter doctissimus CHR. LANGE, exstitisse hoc monasterium jam antea, et arctissime junctum fuisse monasterio Seljensi, cui ab Olao regi pacifico præfectus est episcopi titulo Bjarnvardus, e Saxonia oriundus, qui postea Bergas se recepit, scilicet coloniam monachalem seu filiam Munkalivensem eo deduoens. Ostendit 1. c. etiam vir supra laudatus, verosimiliter ex ambobus his monasteriis clerum Bergensis ecciesiæ antiquissimis temporibus esse sumtum, seu, quod rectius forte, ante erecta in Norvegiâ capitula canonicorum clericos Bergenses canonicam vitam ex regulâ S ti Benedicti (et in domo Munkalivensi?) egisse putandos. Atque ita, quæ de hac re narrant Noregs kon. sögur», disertaque verba, quæ l. c. Eysteino ipsi tribuuntur, ** hoc forte sensu possunt explicari, quasi monasterium privatis solum opibus Bjarnvardi & monachorum in Selja erectum regiis ille donis ædificiisque auxerit & literis suis aut saltem jussis publicatis (literæ enim, in codice nostro non allatæ, nunquam forte exstitere) confirmaverit.
[II] 
Ex literis in codice nostro allatis facile patebit, verum nomen monasterii nostri fuisse «monasterium Sancti Michaëlis» vel «in monte S ti Michaelis», «Mikjals klaustr», «Mikjals kirkja». Nomen «Munklifi» lingua patriâ nihil aliud proprie significat nisi «convictum monachorum», ideoque appellativum est, quo sensu etiam in libris classicis linguæ nostræ antiquæ occurrit. Ineunte autem, aut saltem medio sæculo decimo tertio sensu illo proprio jam usurpata esse videtur hæc vox, * qua posthac nominatum est monasterium usque ad exitum suum. Per tria sæcula pertinebat ad ordinem sancti Benedicti, donec ad instantiam Erici regis Pomerani, ut e literis Pag. 17—25 allatis patet, nuper erecto ordini Sanctæ Birgittæ (rectius «sanctarum Mariæ & Birgittæ ord. sancti Augustini sancti Salvatoris nuncupato») anno c. 1426 traditum est. Postea variis casibus concussum, magis magisque in decrepitudinem labi coepit. Anno 1455 a mercatoribus Hanseaticis, præfectum regium Olaum Nicolai, qui hic præsidium quæsierat, infestis armis persequentibus, expugnatum & igni absumtum est. Brevi itaque post extorres sorores & fratres Munkalivenses in monasterio Hovedöensi prope Asloiam sedem fixere, donec, restitutis ædibus, in priorem domum c. 1479 redierunt. Valde tamen debilitatæ erant opes eorum, & quum inciperet reformatio Lutherana annis c. 1520—30, insolentiæ & aviditati magnatum Danorum, qui religionis specie omnia turbare sibique opes quærere studebant, facilis præda esse debuit. De his rebus, quæ plenius exponendi hic non locus est, præsertim propediem appariturâ continuatione operis doctissimi Lange, ubi accuratissima horum omnium enarratio exspectanda est, vide literas complures in opere «Samlinger til det norske Folks og Sprogs Historie» Vol. I & II. allatas. Quum anno 1531 mensi Febr. Esgo Bilde, præfectus castelli Bergensis tradi sibi fecisset ecclesiam cathedralem Bergensem, ut eam solo æquaret, metuens ne hostes munitissimum hunc locum occuparent, in compensationem traditæ sunt episcopo & capitulo domus & ecclesia conventus Munkalivensis, sororibus autem has hactenus habitantibus oblata est ecclesia omnium sanctorum cum domo adjacente. Invitæ, ut videtur, parebant his jussis sorores, quin et abbatissa & quatuor sorores plane negabant sese migraturas; sed brevi post, ut ex Diario Vazstenensi comperimus, moniales e monasterio ejectæ sunt (Mense Jun. 1531). Haud multo post ædes Munkalivenses eidem, cui ecclesia cathedralis, fato succubuere (1534). Metum prætexens, ne magister Gebelius (qui postea episcopus factus est) hunc locum archiepiscopo Olao, Danis
[III] 
infesto, traderet, Thordo Rud, unus e satellitibus Vincentii Lunge, præfecti castri Bergensis, claustrum invasit ignique omnino delevit, fundamentis exceptis, quæ adhuc exstare dicuntur. Possessiones etiam & fundi eversi monasterii, quas per sæcularisationem corona sibi assumsit, ad magnam partem dilapidati sunt. Complures arripuisse videtur Johannis Spliet Palnonis filius (Jens Pallesön Spliet), Danus, qui jampridem in dilapidatione monasterii Utsteinensis sedulus, post mortem Vincentii Lunge, qui claustrum «Nunnesæter» (cl. Monialium) Bergense sibi paraverat, viduam eius Margaritam, filiam Nicolai Henrici (Gyldenlöve) & Ingegerdæ Ottonis (Römer) uxorem duxit, & acquisitis jam opibus & possessionibus plures æque faciliter addere verosimiliter conabatur.*
Conscriptus est codex noster, ut ex intimatione patet, anno 1427. Dubium non est, quin hæc collectio & confirmatio omnium titulorum facta sit eadem occasione, ubi monasterium mutatum novis habitatoribus, fratribus & sororibus ordinis sanctæ Birgittæ tradebatur. Re ipsa & verbis bullarum Martini papæ cum diario Vazstenensi comparatis, satis elucere videtur, maximam partem novi conventus Danicæ vel potius Svecanæ originis fuisse. Quare mirum non est, ipsum notarium, qui præmisso instrumento codicem seu collectionem suo signo & nomine confirmaverit vel verificaverit, Svecum fuisse. Appellat sese Petrum Simonis, clericum vexionensis dioecesis; et quamquam diserte dicit (Pag. 3) librum per alium esse scriptum, verosimile tamen est, hunc «alium» etiam Svecum, i. e. unum e novis fratribus, fuisse. Hoc testantur complures Svecismi, hine inde occurrentes, ut «før» pro «fyrr», «bryggiomen, brødromen» pro «bryggionum, brøbronum» (Pag. 29) «fran» pro «fra» &c., erroresque aliquot, defectui accuratioris peritiæ linguæ antiquioris Norvegicæ aut saltem characterum in antiquioribus literis usitatorum tribuendi. Ita facile perspici potest, literas Haquini regis, quæ bis occurrunt, priori loco ubi ex originali descriptæ sunt, mendis compluribus laborare, quæ posteriori, ubi transscriptum Petri abbatis sequutus est scriba, non inveniuntur, scilicet quod hanc manum facilius legerit characteresque eius comprehenderit, quam illam; v. c. «ryfur logsamda pa» (Pag. 93) pro «r. logh pau» (Pag. 134); «munkar at muncliuis kirkiu» (Pag. 94) pro «munkar at michials kirkiu» (Pag. 134). Tamen bene exscriptus est codex, manu nitidâ & sibi ipsi constante. Quin etiam, Norvegorum more, in literis norvegicis signo «f» usus est scriba quamvis
[IV] 
in Sveciâ et Daniâ nonnisi «ƒ» usitatum erat. Ceterum ex ipsius libri natura sequitur, puritatem linguæ in tanta diplomatum, tot annorum spatio inter se distantium, copiâ eandem esse non posse, majoremque esse vel minorem pro cuiusvis ætate. Ita in literis anno 1350 antiquioribus sermo bonus & purus est; in literis autem post 1400 valde depravatus, inprimis, quod mirandum, in literis inclytum archiepiscopum Aslacum Bolt tractantibus. Peculiare codici nostro, quod imprimis Svecismo referri posse videtur, hoc est, quod verborum exitus «r», «ur» & «er» prope semper, & «ar» sæpissime in «ir» mutati sunt, ut «Æirikir», «brødhir», «Bardhir» &c.
Codex est formæ quartæ pergamenus, et membrana ipsa adhuc satis alba, paullulum modo flavescens. Scripta sunt manu illa principali omnia ipsa diplomata, etiam instrumentum confirmatorium, per paginas 164 cum quadrante (2–167), lineis transversis et verticalibus, non sine quaclam elegantia, atramento ductis. In talem ordinem redacta sunt diplomata, ut post instr. confirmatorium sequantur literæ protectoriæ & privilegiorum, datæ a regibus Magno IV, Erico II, Haquino V, Magno V, Haquino VI, Olao V & Alfo episcopo Grönlandiæ (5–12); tum bullæ papales & literæ fundatoriæ & protectoriæ Eugenii III, Erici regis pomerani, & Martini V, (14–22); et deinde ipsa diplomata, titulos exhibentia, in alphabeticum ordinem secundum primam cuiusque fundi nominis literam, adjecto breviter in margine cuiusque diplomatis tenore. Eâdem etiam manu ad calcem codicis per paginas 21 (171–191) scriptus est index alphabeticus fundorum, quos eodem anno 1427 possidebat monasterium, adjuncto cuiusvis fundi censu & regione ubi situs est. Postea autem, locis vacuis passim per totum librum, adscripta sunt quædam manibus recentioribus. Harum antiquissima est ea, quâ paucula quædam annotata occurrunt Pag. 86, 172, 173, 175, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 188, 189, characterem temporis c. 1450 præ se ferentia; ætate ei proxima est ea, quâ exarata sunt nomina «ewind gutormsson ok maghnildh toralz dotter» tertiâ pagina ante principium ipsius libri, appendix de possessionibus monasterii in Hjaltland et Færeyar (Pag. 167–168) et annotatiunculæ quædam Pag. 171, 184, 189; quæ omnia ratione sermonis ductusque literarum ad exiens sæculum XV tum referenda sunt (quasi 1480). Notandum est, eâdem manu etiam exaratum esse parvum codicem, registrum prædiorum monasterii Munkalivensis continentem, quem hic ad calcem codicis nostri principalis excudi curavimus. Excipit manus non multo recentior, occurrens solummodo in quibusdam annotationibus Pag. 167 & Pag. 168. Sequitur postremo manus ad tempora reformationis seu potius medium sæculum XVI tum pertinens, quâ adjecta sunt passim, inprimis in
[V] 
indice alphabetico, annotatiunculæ quædam, & Pag. 190 & 191 registrum fundorum quorundam, «de quibus investigandum sit», postremo, post intervallum 6 paginarum, nomina duorum fundorum, quos possidere dicitur Jens Spliet. Hæc etiam manus in parvo codice registrum continente passim occurrit. Octavâ pagina ante initium ipsius libri scripta est annotatiuncula illa infra allata de libro a Baltasaro quo dam Lundt scriptori (forte episcopo Johanni Schjelderup?) anno 1561 tradito. Hæc tamen annotatiuncula non eâdem, quâ illa supra allata ad sæc. XVI tum pertinentia, manu exarata est. Neque supervacaneum erit annotasse, etiam manu Arnæ Magnæi nonnulla in margine passim esse annotata, inprimis annos confectionis plerumque diplomatum. Lacunæ in codice non occurrunt, nisi pagg. 123 — 130, ubi frustula nonnulla foliorum, madore, ut videtur, exesa, desunt.
E literis, quæ in hoc codice continentur, omnes ante annum 1300 editæ jam antea in secundo volumine Diplomatarii Arnamagnæani a Thorkelino editi publici juris factæ sunt, sed male & mendosissime exscriptæ. E reliquis aliquot, sed paucæ tamen, apud Suhmium (Historie af Danmark) afferuntur. Ceteræ hactenus ineditæ sunt. Hanccine editionem factam secundum exemplar, quod ipse accuratissime anno 1837 de ipso originali Hafniæ exscripsi, ita redegi, ut, quoad fieri posset, originalem codicem redderet supervacaneum. Quare paginæ sic expressæ sunt, ut singulæ singulis in originali plane congruant, nec plus nec minus continentes; orthographia ipsius codicis, et quoad singulas literas spectat, scrupulose reddita est, ita tamen, ut omnes notæ & abbreviationes secundum normam orthographiæ, quam ipse secutus esse scriba accuratâ comparatione verborum non abbreviatorum perspici potest, solutas exscripserim, & in annotatiunculis gravissimas solum mendas correxerim obscuraque quædam explicuerim. Diem et annum, quibus unumquodque diploma editum sit, recte computatum in margine annotavi, sed uncis inclusum. Ceterum, ut clarius perspiciatur character & habitus codicis nostri, accurata adjeci specimina (“facsimile» vocant) paginarum 89 & 167 unâ cum specimine paginæ codicis parvi, registrum continentis. Iconem signi notarialis Petri Simonis, quæ Pag. 3 occurrit, ligno incisam ipsi textui inserendam curavi. In membranâ cuique paginæ ea alphabeti litera, qua incipiunt nomina fundorum ibi nominatorum, superinscripta est, quod ego non feci nisi initio cuiusvis portiunculæ ad singulas literas pertinentis. Ut accuratius distinguatur inter singulas manus in codice occurentes, diversis typis eas excudi curavi diversisque notis signavi:
Manum ipsius textus signavi . . . . . . . . . . I.
Manus aliquanto recentior uncis [ ] inclusa est, et signata I. b.
[VI] 
Manus anni c. 1480 expressa est literis gothicis aliquanto latioribus, signata II. Manus hac paullo recentior, expressa literis quas Svabacanas dicunt, signata III.
Manus medii sæc. XVI ti, expressa vulgaribus literis gothicis, signata . . IV.
Asservatur codex in bibliothecâ Academiæ Hafniensis, sed non inter Arnamagnæana. Pertinet ad «Additamenta», quæ dicunt, signatus 98 in quarto, ligatus in corio fusco seu pæne nigro. Quomodo Hafniam venerit, incertum. Codex pergamenus minor, registrum continens, etiam ad eadem «Additamenta» pertinet, signatus 99 in quarto, et in schedulâ adjectâ testatur Arnas Magnæus, sese eum accepisse a Sperlingo quodam (Monsr Sperling) qui eam acceperat a Johanne Rosenkrantz (Etatsraad Jens Rosenkrantz); atque ab hoc acquisitum esse librum «post» Oligerum Parsberg (Holger Parsberg) judicem Sialandiæ. Forte et hæc etiam maioris nostri & principalis Codicis fata fuere; sed quomodo factum sit, ut eos non retinuerit suæque collectioni incorporaverit Arnas Magnæus, mihi certe non liquet.
[1] 
In primo folio hæc leguntur annotata:
Anno domini 1561 Thenn 5 Octobris
Bleff Thenne bog mig anttuordet
aff Balltzer Lundt.
Sequuntur tria folia, omnino vacua,
deinde quartum, in cuius anteriori paginâ
intimâ hæc leguntur, scripta manu II:
ewind gutormsson ok maghnildh toralz dotter.
[2] 
In nomine domini amen Anno natiuitatis eiusdem Millesimo Quadringentesimo uicesimo septimo. Indiccione vj ta die tercia mensis Julij hora. ix na vel quasi pontificatus sanctissimi in christo patris ac domini domini nostri Martini digna dei prouidencia pape quinti anno decimo In mei notarii publici testiumque infrascriptorum presencia personaliter constituti Religiosi viri deuoti confessor generalis omnesque fratres conuentus beatarum Marie virginis & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati in munkliff bergensis dyocesis diuersas literas videlicet confirmacionum ordinis priuilegiorum apostolicorum atque regum cum nouis seu antiquis honorum fundorum seu prediorum collatorum non rasas non cancellatas nec in aliqua sui parte viciatas sed omni prorsus vicio suspicione carentes bullis & sigillis firmiter confirmatas in quadam cistula porrigebant quas quidem literas de verbo ad verbum in presens volumen ingrossantes michi tradiderunt efficaciter perlegendas. quibus perlectis atque diligenter examinatis tenoris cum originalibus repperi totaliter concordare in nullo penitus articulo deuiantes Supra quibus omnibus & singulis me notarium publicum debita cum instancia requirebant petentes ut eis supra predictarum presentacione. examinacione et leccione** publicum seu publica conficerem instrumenta quociens eis oportunum & expediens videretur. Ego vero notarius subscriptus dignum duxi instancie peticionibus eorundem promptum in hac parte prebere assensum presens confeci publicum instrumentum. atque leccio. anno Indiccione mense. die. hora. loco. pontifice quibus omnibus vt supra.
[3] 
presentibus ibidem honorabilibus viris ac discretis videlicet domiuis Matt. karoli perpetuo vicario ecclesie sancte crucis & villichino presbiteris. berone diækn. aruido ingeldzson aslaco vlffson & petro kietilss. consulibus bergensibus testibus ad premissa vocatis specialiter & rogatis
Et ego petrus simonis clericus vexionensis diocesis publicus sacris apostolica atque imperiali auctoritatibus notarius quia premissarum literarum presentacione examinacione leccione dum sic fierent & agerentur. vnacum prenotatis testibus presens interfui eaque sic fleri repperi vidi & audiui Ideoque hoc publicum instrumentum ad specialem peticionem & instanciam eorundem per alium scriptum me negociis aliis occupatum* sed per me in publicam tabellionis formam redactum signo & nomine meis solitis & consuetis signavi rogatus et requisitus in fidem et euidens testimonium omnium premissorum.
[14] 
Eugenius episcopus seruus seruorum dei dilectis filiis Ormo abbati monasterij sancti Michaelis bergensis eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem, vitam professis in perpetuum Ad hoc vniuersalis ecclesie cura uobis a prouisore omnium bonorum deo commissa est ut religiosas diligamus personas & beneplacentem deo religionem studeamus modis omnibus propagare Neque enim deo gratus aliquis famulatus impenditur nisi caritatis radice procedens a puritate religionis fuerit conseruatus Oportet igitur omnes christiane fidei amatores religionem diligere & loca venerabilia cum ipsis personis diuino seruicio mancipatis attentius confouere ut nullis prauorum honinum inquietentur molestiis uel angariis importunis fatigentur. Eapropter dilecti in domino filii uestris iustis postulacionibus clemeuter annumus* & prefatum beati Michaelis archangeli monasterium in quo diuino mancipati estis obsequio sub beati petri & nostra proteccione suscipimus & presentis scripti priuilegio communimus In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus secundum beati benedicti regulam perpetuis ibi temporibus inuiolabiliter couseruetur Quascumque preterea possessiones quecumque bona in presenciarum iuste & canonice possidetis aut in futurum concessione pontificum liberalitate regum largicione principium oblacione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poteritis adipisci. firma uobis vestrisque successoribus & illibata permaneant In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis Monasterium ipsum beati Michaelis cum terris possessionibus decimis. pratis nemoribus piscariis aliis pertinenciis suis. Insulas que dicuntur Aumas cum ecclesia sancti clementis ecclesiam sancti nicholai de hardla cum insulis ad illam pertinentibus & cetera omnia quecunque sunt eiusdem monasterij. summi clauigeri sub proteccione & nostra in euum couseruentur. Prohibemus insuper ut nullus post factam ibidem professionem. absque abbatis & fratrum suorum licencia de eodem monasterio recedere presumat Ad hec adicientes statuimus ut quociens uobis necesse fuerit adeundi sedem apostolicam facultatem liberam habeatis
[15] 
Abeunte vero te nunc eiusdem loci abbate uel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet subrepcionis astucia seu violencia preponatur. nisi quem fratres communi consensu uel fratrum pars consilij sanioris secundum dei timorem & beati benedicti regulam prouiderint eligendum Decernimus ergo ut nulli omnino hominj liceat prefatum locum temere perturbare aut eius possessiones auferre uel ablatas retinere minuere seu quibuslibet vexacionibus fatigare. sed omnia integra conferuentur eorum pro quorum gubernacione & sustentacione concessa sunt vsibus omnimodis profutura salua sedis apostolice auctoritate & dyocesis episcopi canonica iusticia & reuerencia Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisue persona huius nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptauerit secundo tercioue commonitti* si non reatum suum congrua satisfaccione correxit, potestatis honorisque sui dignitate careat reamque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat & a sacratissimo corpore & sanguine dei & domini redemptoris nostri ihesu christi aliena fiat atque in extremo examine districte ulcione subiaceat Cunctis autem eidem loco sua iura seruantibus sit pax domini nostri ihesu christi. quatenus & hic fructum bone accionis percipiant & aput districtum iudicem premia eterne pacis inueniant Amen Datum laterani per manum roberti sancte Romane ecclesie presbiteri Cardinalis & cancellarij vij idus Ianuar. Indiccione viiij. Incarnacionis dominice anno in o. c o. xl o. v o. ** pontificatus uero domini Eugenij pape iij anno primo
[16] 
Ericus Dei gracia Regnorum Dacie Swecie Norwegie. sclauorum gothorumque Rex & dux pomeranie Omnibus presens scriptum cernetibus Salutem in domino sempiternam Constare uolumus uniuersis Nos dilectos nobis dominum Abbatem & conuentum Monasterij munkalivi Bergis sub nostra pace & proteccione unacum omnibus bonis suis & familia eisdem attinente suscepisse defendendos Concedentes eisdem omnes liberates & gracias quas a progenitoribus nostris Regibus Norwegie liberius habuisse dinoscuntur. ac easdem tenore presencium confirmamus Quare sub obtentu gracie nostre inhibemus ne quis advocatorum nostrorum eorundem officialium seu alius quisquam cuiuscunque condicionis aut status existat predictis dominis abbati & conuentui vel ipsorum alicui contra tenorem presencium & graciam ipsis a nobis indultam inferat directe vel indirecte iniuriam. molestiam dampnum violenciam impedimentum aliquod seu grauamen prout maiestatem regiam cum sequela vindicte diligere voluerit inoffensam In cuius rei testimonium nostrum prefentibus duximus appendendum Datum Nicopie Anno domini millesimo quadringentesimo viij o. Mensis octobris die Vicesima nona
[17] 
Datum kalmarie anno domini m o. cd o. xiiij o. tercia dominica post pascha nostro sub secreto presentibus appenso Martinus episcopus seruus seruorum dei Venerabili fratri episcopo bergensi salutem apostolicam benediccionem Piis & deuotis suppliciis uotis libenter annuimus illaque fauoribus prosequimur oportunis Exhibita siquidem nobis nuper - pro parte carissimi in christo filii nostri Erici dacie swecie & norwegie Regis illustris peticio continebat quod licet in regno suo norwegie a progenitoribus suis quondam norwegie regibus multa monasteria diuersorum ordinum fundata & honorifice dotata fuissent. eorum tamen ad que populi illarum partium maior uiget deuocio videlicet sanctarum Marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati nullum monasteriorum hactenus habuerint Jam enim ad gloriam dei omnipotentis beateque uirginis marie et sancte Birgitte honorificienciam lacius ampliandam ipsiusque regis spirituale gaudium ceterorumque in ipso regno norwegie degencium salutaris edificacionis exemplum locum dicto ordini congruentem licet a nonnullis prefatis dicti regni & eciam a dilectis filiis fratribus monasterij in marienbo dicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati ottoniensis dyocesis ad eiusdem regis instanciam diligenti inquisicione prehabita * locum apciorem quam muncliui appellatum bergensis dyocesio in quo loco eciam per progenitores eiusdem regis monasterium sancti benedicti dudum fundatum erat & in quo iam propter guerrarum turbines frigescentia deuocionis populi quasi nulla nisi per duos videlicet per abbatem & monachum iam senio grauatos ipsius ordinis sancti benedicti religionis obseruancia celebratur Quare ne locus ipse ad prophanos usus redigatur sed ibidem christi fidelium reuiuiscat deuocio & feruor deuocionis eorundem altius suscitetur pro parte eiusdem regis nobis fuit humiliter
[18] 
supplicatum quatenus locum muncliui & monasterium sancti benedicti predicta in monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati commutare dictumque ordinem sancti benedicti & nomen abbatis ibidem supprimere & in eodem loco monasterium sanctarum marie & birgitte cum omnibus necessariis officinis erigere de speciali gracia dignaremur Nos igitur ipsius regis supplicacionibus inclinati qui eciam divinum cultum adaugeri nostris temporibus intensis desideriis affectamus, fraternitati tue per apostolica scripta committimus & mandamus quatenus si est ita specialiter si monasterium ipsum sancti benedicti per prefatos abbatem & monachos non poterit reformari. locum et monasterium ordinis sancti benedicti predicta in monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati. suppresso dicto ordine sancti benedicti & nomine abbatis. ibidem erigas & commutes ita quod locus & monasterium huiusmodi. monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati perpetuis futuris temporibus nuncupetur & appelletur vbi per personas inibi instituendas regularis obseruancia secundum ordinaciones & instituta regularia supradicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati prout in aliis monasteriis ipsius ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati obseruari consuetum est inuiolabiliter obseruetur. quodque prior & fratres prefati monasterij in marienbo locum & monasterium in muncliui per te ut premittitur in monasterium sanctarum marie & birgitte erectum & commutatum cum omnibus & singulis bonis. fructibus redditibus prouentibus iuribus & obuencioinibus suis ubicunque siluatis extunc recipere & apprehendere libere. ac in eodem loco de omnibus officinis necessariis necnon de personis inibi recipiendis & profitendis secundum ordinaciones & instituta predicta huiusmodi ordinis sancti augustini hac prima uice licite disponere ualeant ac possint. ac quod abbatem & monachos siqui supersint ipsius monasterij muncliuj ordinis sancti benedicti absque
[19] 
aliqua contradiccione & anno probacionis si hoc pecierint in dicto monasterio sanctarum marie & birgitte recipere possint & ualeant Demumque dictum sit erectum monasterium sanctarum marie & birgitte cum omnibus bonis iuribus fructibus. redditibus prouentibus ac personis suis omnibus & singulis immunitatibus exempcionibus priuilegiis indulgenciis. libertatibus & graciis vti & gaudere libere debeant & ualeant quibus alia monasteria dicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati quomodolibet gaudent seu eciam pociuntur auctoritate apostolica concedas facultatem constitucionibus apostolicis necnon statutis & consuetudinibus ordinum & monasteriorum predictorum & aliis contrariis non obstantibus quibuscumque Datum Rome aput sanctum petrum vi kal. decembr. pontificatus nostri anno quinto
Martinus episcopus seruus seruorum dei ad perpetuam rei memoriam desiderantes statum ecclesiarum monasteriorum quorum «nobis» cura imminet generalis salubriter dirigi & augeri. ea que monasteriorum vtilitate diuini cultus augmento & religionis propagacione prouide facta sunt. vt illibata persistant libenter volumus cum a nobis petitur apostolici roboris firmitate muniri Dudum siquidem nobis pro parte carissimi in christo filij nostri Erici Dacie Swecie Norwegie Regis illustris exposito quod licet in regno suo Norwegie a progenitoribus suis norwegie regibus multa monasteria diuersorum ordinum funduta & honorifice dotata forent. eorum tamen ad que populi illarum partium maior vigeret deuocio videlicet beate marie & sancte birgitte ordinis sancti Augustini sancti saluatoris nuncupati nullum monasteriorum hactenus habuissent ac tunc ad gloriam dei omnipotentis beateque virginis marie & sancte Birgitte honorificencia lacius ampliandam ipsiusque regis spirituale gaudium ceterorumque in ipso regno norwegie degencium salutaris edificacionis exemplum locum dicto
[20] 
ordini congruentem licet a nonnullis prelatis dicti regni & eciam a dilectis filiis fratribus monasterij in marienbo dicti ordinis sancti Augustini sancti saluatoris nuncupati Ottoniensis dyocesis ad eiusdem regis instanciam Diligenti inquisitum* non inuenerint locum apciorem muncliffui appellatum bergensis dyocesis in quo loco eciam per progenitores dicti regis monasterium sancti benedicti dudnm fundatum erat & in quo tunc propter guerrarum turbines frigescencia deuocionis populi quasi nulla nisi per duos videlicet abbatem et vnum monachum tunc senio grauatos ipsius ordinis sancti benedicti religionis obseruancia celebraretur. ac pro parte eiusdem regis nobis supplicato vt locum munclifui monasterium sancti benedicti predicta in monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati commutare dictumque ordinem sancti benedicti & nomen abbatis ibidem supprimere & in eodem loco monasterium sanctarum marie & birgitte cum omnibus necessariis erigere de speciali gracia dignaremur. Nos tunc venerabili fratri nostro episcopo bergensi eius proprio nomine non expresso nostris literis dedimus in mandatum quatenus si esset ita ipsumque monasterium sancti benedicti per prefatos abbatem & monachos non posset reformari locum & monasterium ordinis sancti benedicti predicta in monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati dicto ordine sancti benedicti & nomine abbatis ibidem suppressis erigeret & commutaret ita quod locus & monasterium huiusmodi monasterium sanctarum marie & birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati perpetuis futuris temporibus nuncuparetur & appellaretur vbi per personas inibi instituendas regularis obseruancia secundum ordinaciones instituta regularia supradicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati prout in aliis monasteriis ipsius ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati obseruari consuetum est inuiolabiliter obseruaretur. quodque prior & fratres prefati monasterij in marienbo locum & monasterium in munkaliue per eundem episcopum ut premittitur in monasterium sanctarum marie & birgitte erectum & commutatum cum omnibus & singulis bonis fructibus
[21] 
redditibus prouentibus iuribus & obuencionibus suis vbicunque situatis extunc recipere & apprehendere libere ac in eodem loco de omnibus officinis necessariis necnon de personis inibi recipiendis & profitendis secundum ordinaciones & instituta predicta huiusmodi ordinis sancti augustini illa prima vice licite disponere valerent ac possent, ac quod abbatem & monachos siqui superessent ipsius monasterii muncliui oidinis sancti benedicti absque aliqua contradiccione & anno probacionis si hoc peterent in dicto monasterio sanctarum marie et birgitte recipere possent et valerent Demumque sit erectum monasterium sanctarum marie & birgitte cum omnibus bonis iuribus fructibus redditibus prouentibus ac personis suis vt omnibus & singulis immunitatibus exempcionibus priuilegiis indulgenciis libertatibus & graciis uti & gaudere libere deberent et valerent quibus alia monasteria dicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati quomodolibet gauderent seu eciam potirentur auctoritate apostolica concederet facultatem Postea vero sicut exhibita nobis fuit pro parte eiusdem regis peticio continebat venerabilis frater noster aslacus episcopus bergensis ad exercucionem literarum huiusmodi procedens monasterium muncliui predictum personaliter accessit. & quia duos duntaxat abbatem videlicet & alium monachum ibidem repperit utrisque senio & valitudine grauatis adeo quod per eos idem monasterium in spiritualibus & temporalibus dampna & incommoda non modica passum verisimiliter reformari non posset dilectum filium stenonem abbatem dicti monasterij hoc petentem & consencientem refignata & renunciata per prius in manibus ipsius episcopi abbatali dignitate a voti & prosessionis obligacione tam regule quam ordinis sancti benedicti absoluit ipseque Steno habitum ab eodem episcopo suscepit regularem ac professionem de nouo secundum regulam & statuta beate marie & sancte birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati sollempniter emisit. prefatumque monasterium muncliui cum omnibus suis possessionibus redditibus bonis & pertinenciis mobilibus & immobilibus quibuscumque censerentur nominibus in monasterium beate marie & sancte
[22] 
birgitte ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati commutauit fratres & sorores monasterij de marienbo inuestiendo et introtucendo* in corporalem possessionem sepedicti monastrij muncliui omniumque locorum directe vel indirecte quibuscumque nominibus censerentur dependencium ub eodem & vt gauderent & potirentur iuribus fructibus & redditibus supradictis necnon immunitatibus exempcionibus priuilegiis indulgenciis libertatibus & graciis quibus alia monasteria dicti ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati quomodolibet gauderent & potirentur plenum liberam concessit facultatem prout in prefatis & ipsius episcopi inde confectis liberis plenius continetur. Quare pro parte ipsius regis nobis fuit humiliter supplicatum vt absolucioni commutacioni inuestiture introduccioni & concessioni prefatis ac aliis omnibus & singulis in dictis literis ipsius episcopi contentis robur apostolice confirmacionis addere benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur huiusmodi supplicacionibus inclinati absolucionem commutacionem inuestituram introduccionem & concessionem ac literas ipsius episcopi prefatas ac omnia contenta in eisdem rata habentes & grata illa auctoritate apostolica tenore presencium confirmamus & presentis scripti patrocinio communimus, supplentes omnes & singulos defectus siqui forsan interuenerint in eisdem Nulli go. omnimodo** hominj liceat hanc paginam nostre confirmacionis communicionis & supplecionis infringere vel ei ausu temerario contraire Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignacionem omnipotentis dei beatorum petri & pauli apostolorum eius se nouerit incursurum Datum Rome aput sancto apostolos xvij kal. Iulij pontificatus nostri Anno Nono
[24] 
Ericus Dei gracia Regnorum Dacie Swecie Norwegie sclauorum gothorumqne Rex & dux pomeranie Omnibus presens scriptum cernentibus salutem in domino sempiternam Constare uolumus uniuersis Nos dilectos nobis religiosas personas Abbatissam & suum conuentum necnon priorem cum suo conuentu ordinis sancti augustini sancti saluatoris nuncupati monasterij muncliff Bergis sub nostra pace & proteccione vna cum omnibus bonis suis & familia eisdem attinente suscepisse defendendos Concedentes eisdem omnes libertates & gracias quas a progenitoribus nostris regibus norwegie liberius habuisse dinoscuntur ac easdem tenore presencium confirmamus Quare sub obtentu gracie nostre inhibemus ne quis aduocatorum nostrorum eorundem officialium seu alius quiquam cuiuscunque condicionis aut status existat predictis personis vtriusque conuentus presentibus & futuris contra tenorem presencium & graciam ipsis a nobis indultam inserat directe uel indirecte iniuriam. Molestiam. dampnum violenciam impedimentum aliquod seu grauamen prout maiestatem regiam cum sequela vindicte diligere voluierit inoffensam In cuius rei testimonium Secretum nostrum presentibus duximus appendendum Datum
[89] 
Uniuersis christi fidelibus presentes literas visuris seu audituris Iacob9 diuina miseracione eps. Bergen. nec non canonici capitulum ecclesie s ce trinitatis ciuitatis eiusdem salutem in virginis filio gloriose Uniuersitati vestre presentibus innotescat nos literas sanctissimi in christo patris nostri domini bonifacij pp e noni de indulgenciis & remissionibus ecclesie nostre & monasterio munclif
[90] 
concessis aput nos habere repositas ac bene conseruatas eius ueru bulla & cordula serica more romane curie sigillatas suspicione & uicio carentes tenorem qui sequitur coutinentes
Bonifacius episcopus seruus seruor. dei uniuersis chr. fidelibus presentes literas inspecturis salutem & apostolicam benediccionem
(De indulgencia porciuncule circa asisium dat. Cathedrali ecclesie bg. Et monasterio muncliffue ij) Licet is de cuius munere venit ut sibi a suis fidelibus digne & laudabiliter seruiatur habundancia sue pietatis que merita supplicantis excedit & vota bene seruientibus sibi multo maiora retribuit quam valeant promereri. Nihilominus tamen desiderantes domino populum reddere acceptabilem & bonorum operum sectatorem fideles ipsos ad complacendum quasi quibusdam allectiuis muneribus iudulgenciis uidelicet & remissionibus inuitamus ut exinde reddantur diuine gracie apciores Cupientes igitur vt bergen, nec non monasterij in munkliue ordinis sancti benedicti bergensis dyocesis ecclesie congruis honoribus frequententur & vt christi fideles eo libencius caussa deuocionis confluant ad easdem & ad conseruacionem ipsarum manus prompcius porrigant adiutrices. quo ex hO. ibidem dono celestis gracie uberius se conspexerint infectos de omnipotentis dei misericordia & beatorum petri & pauli apostolorum eius auctoritate confisi. omnibus uere penitentibus & confessis qui a primis vesperis usque ad secundos uesperos festiuitatis sancte sunniue & per duos dies ipsam festiuitatem immediate sequentes dictas ecclesias deuote visitauerint annuatim & conseruacionem* huiusmodi manus porrexerint adiutrices. illam indulgenciam & remissionem peccaminum tenore presencium auctoritate apostolica concedimus quam denote uisitantes ecclesiam beate marie de porcinucula alias de angelis extra muros assisinati primo & secundo diebus mensis augusti annuatim quolibet consequntur & nichilominus ut fideles ipsi ad ipsas ecclesias in eisdem festiuitate ac diebus pro tempore caussa deuocionis huiusmodi confluentes indulgencie predicte participes fiant
[91] 
& eas consequi possint. dilectis filiis capitulo bergen. quatuor in bergen. & abbati pro tempore exisienti ac conuentui dicti monasterij vt eciam quatuor in monasterij ecclesiis preftis ydoneos confessores eligendi ac in festiuitate & diebus antedictis annuatim deputandi pro tempore. qui confessiones eorundem fidelium qui tunc bergen. et monasterij ecclesias huiusmodi pro tempore visitabunt & ibidem sponte sua peccata confiteri audire & ipsorum confessionibus huiusmodi diligenter auditis pro commissis debitam eis absolucionem impendere & eciam valeant iniungere pro modo culpe penitenciam salutarem. nisi forsan talia fuerint propter que sedes apostolica sit merito consulenda. eadem auctoritate de uberioris dono gracie plenam& liberam tenore presencium concedimus facultatem. Volumus autem si alias visitantibus dictas ecclesias vel ad earum fabricam seu conseruacionem manus porrigentibus adiutrices vel inibi pias elemosinas erogantibus vel alias aliqua alia indulgencia perpetuo vel certum ad tempus nondum elapsum duratura per nos concessa fuerit illas exnunc cassam9 & irritam9 ac nullis esse volumus roboris vel momenti Datum rome ap t sanctum petrum xvij kal. februarij pontificatus nostri anno decimo In huius rei testimonium ac euidenciam cerciorem sigilla nostra presentibus duximus apponenda
In nomine domini amen Anno natiuitatis eiusdem m O. ccc O. xcix O Indiccione septima mens. julij die tredecima hora quasi sexta in cameneta seu cubili Reuerendi in christo patris & doinini domini jacobi episcopi bergensis pontificatus sanctissimi in christo patris ac domini nostri domini diuina prouidencia pp e Noni anno decimo Ego petrus hoghedorp clericus perpetuus vicarius in ecclesia tribusesensi zwerinensis dyoc. ac imperiali auctoritate notarius publicus coram religioso patre videlicet domino johanne abbate monasterij munkliue ord. sancti benedicti extra & prope bergas bergen.dyoc. in presesencia testium infrascriptorum personaliter constitutus
[92] 
dicco quod religioso patre de & super indulgenciis & remissionibus peccaminum per sanctissimum in christo patrem dominum apostolicum in ecclesia beate marie virginis de porciuncula alias de angelis extra muros assisinati primo & secundo diebus mens. augusti assignatis deputatis & misericorditer indultis hesitantem ipsum certificaui & quantum in me fuit fidem creditiuam exhibui sufficienter. ei dicendo prefatas indulgencias & peccatorum remissiones ad relaxaciones penarun && culpe in domino pie fore extensas In cuius certificacionis noticiam euidentem presens publicum instrumentum Signo meo solito & consueto vna cum appensione mei proprii sigilli signani fideliter
* et communiui Acta sunt hec anno indiccione mense die hora loco & pontifice quibz supra presentibus antedicto reuerendo in christo patre domino iacobo episcopo bergen. honora bz uiris dominis johanne Swan dominij nostri pp e capellano & Johanne nicholai dicti domini episcopi cancellario presbiteris bergen. & cammynen. dyocesum testibz ad premissa vocatis specialiter & rogatis
Et ego petrus dictus hoghedorp clericus cammyn. dyoc. publicus imperiali auctoritate Notarius qz omnibus & singulis premissis in presenti publico instrumento contentis dum s c ut premittitur per me in presencia dictorum testium fierent & agerentur ideoque hoc presens publicum iustrumentum per me eciam conscriptum exinde confeci q d sig O. & nomine meis vsitatis ut prefertur signaui in euidens testimonium omnium premissiorum
[99] 
Uniuersis sancte matris ecclesie filiis tam prelatis quam subditis presentes litteras inspecturis vel audituris Arnisius dei gracia scalothensis episcopus salutem in domino sempiternam Caritatem vestram nolumus ignorare nos ecclesiam beati nicholai archiepiscopi et confessoris in loco qui dicitur kirkiu bør i vestmanna øy fundatam auctoritate et consensu venerabilis patris Johannis dei gracia Nidrosiensis archiepiscopi monasterio sancti michaelis circa bergensem ciuitatem constituto cum omnibus pertinenciis canonice comtulisse perpetuis temporibus possidendam saluo pontificali iure in omnibus et parochiali In cuius rei
[100] 
testimonium sigillum nostrum presentibus duximus apponendum Datum bergis anno gracie m  o. cc  o. lxxx. pridie kalendas augusti
[192] 
APPENDIX.
REGISTRUM PRÆDIORUM MUNKALIVENSIUM,
Codex membraneus bibliothecæ academiæ Hafnienbis.
(Additamenta 99 qu.)
De hoc parvulo codice, cuius exemplar hic coronidis loco adfero, jam in præfatione, Pagg. IV, VI nonnulla dicta sunt, & quod ad historiam eius illustrandam attinet, satis. Scriptus est manu II, eâdem atque ea, quæ notas quasdam passim, & iudicem prædiorum in Hjaltlandia sitorum Pag. 167 in codice diplomatario adjecit, ad exiens sæculum XV tum, ut videtur, referenda, et in hac editione literis Gothicis latioribus expressa. Adjecti sunt paginarum tituli notæque illa manu IV, et in codice diplomatario passim occurrente, quam supra (Pag. VI) medio sæc. XVI th attribuimus, literisque vulgaribus gothicis exprimendam curavimus. Quæ omnia tabulam III tiam ad calcem huius libri adjectam inspicientibus satis patebunt. Est codex formæ, quam quartem minorem dicunt, constans e foliis membraneis subflavis XIX, quæ tamen non omnia sunt, quæ continebat codex, dum integer adhuc erat, quod facile elucebit comparenti numerum fundorum hic nominatorum cum iis, qui in indice codici diplomatario adjecto continentur.
Quum paucula solummodo singulis paginis inscripta sunt, codicem sic exprimi curavi, ut cuivis e nostris paginis binæ ex originali assignatæ sint, annotato tamen cuiusvis paginæ initio & inscriptione. Ad manum II exprimendam, deficiente necessariâ copiâ literarum gothicarum latiorum, literis qualibus supra ad manum I; ad manum IV vulgaribus gothicis usi sumus.